Alea iacta est

Alea iacta est (łac. Kości zostały rzucone) to słowa, które Gajusz Juliusz Cezar rzekomo wypowiedział 10 stycznia 49 roku p.n.e., gdy przekroczył rzekę Rubikon ze swoją armią.

Przekroczenie Rubikonu oznaczało rozpoczęcie wojny domowej w republice rzymskiej, skierowanej przeciwko Pompejuszowi oraz optymatom. Zwrot ten po raz pierwszy zacytował Swetoniusz w swoim dziele Żywoty cezarów w formie „iacta alea est”. Obecnie w języku polskim najczęściej używa się zwrotu „kości zostały rzucone”.

Znaczenie

W dzisiejszych czasach zwrot ten symbolizuje podjęcie nieodwracalnej decyzji, podobnie jak rzut kośćmi w grze.

Plutarch w swoim żywocie Pompejusza napisał:

Zwrot Ἀνερρίφθω κύβος prawdopodobnie został zaczerpnięty przez Cezara z komedii Menandra Arrephorus.

W innym kontekście ten zwrot można by interpretować jako „kość została rzucona”, chociaż niektórzy uważają, że powinno się go tłumaczyć jako formę trybu rozkazującego: „niech kości zostaną rzucone”.

W czasach Cezara słowo „alea” odnosiło się do wczesnej formy gry w tryktraka, chociaż kości były znane pod nazwą „cubus”, więc można by również zrozumieć ten zwrot jako „gra w tryktraka została rozpoczęta”.