Aldrich Hazen Ames (urodzony 26 maja 1941 roku w River Falls) był analitykiem w Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA), który został aresztowany w 1994 roku za działalność szpiegowską na rzecz Związku Radzieckiego oraz Rosji.
Młodość i rodzina
Aldrich Ames, znany również jako „Rick”, przyszedł na świat w River Falls w stanie Wisconsin w rodzinie związanej z działalnością wywiadowczą. Jego ojciec, Carleton Ames, był pracownikiem CIA, a Aldrich poślubił pracownicę tej agencji w 1969 roku. Po przeprowadzce do północnej Wirginii, jego matka podjęła pracę jako nauczycielka języka angielskiego w szkole publicznej. Carleton Ames pracował w centrali CIA do 1967 roku, a zmarł na raka w 1972 roku.
Po zakończeniu podstawowej edukacji, Ames kontynuował naukę w szkole średniej. W 1957 roku, po zakończeniu roku szkolnego, rozpoczął wakacyjną pracę w centrali CIA, gdzie pracował w każdych wakacje aż do 1959 roku. W 1959 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie w Chicago.
Początek kariery w CIA
Aldrich Ames rozpoczął pracę w CIA jako pełnoetatowy pracownik w 1962 roku, w Zarządzie Operacyjnym, gdzie pozostał przez pięć lat, studiując równocześnie na Uniwersytecie im. George’a Washingtona. Zajmował stanowisko średniego szczebla, co odpowiadało pozycji GS-14 w państwowej służbie cywilnej, zarabiając około 70 tysięcy dolarów rocznie. W ocenach pracowniczych plasował się na 197. miejscu na 200 pracowników tego samego poziomu.
Ames czuł się sfrustrowany stagnacją w karierze i zmagał się z problemem alkoholowym, a w latach 1962 i 1965 został aresztowany za jazdę pod wpływem alkoholu. Spożywał alkohol w godzinach pracy i był przyłapywany na korzystaniu z wynajętego pokoju hotelowego na spotkania z prostytutkami.
Po ślubie z pracownicą CIA w 1969 roku, otrzymał swoje pierwsze zadanie za granicą. Wyjechał jako agent operacyjny CIA do Ankary w Turcji, gdzie przebywał z żoną do 1972 roku.
Po powrocie do USA w 1972 roku, Ames rozpoczął pracę w Wydziale Sowieckim i Wschodnioeuropejskim (obecnie Wydział Środkowej Eurazji). W 1973 roku nauczył się języka rosyjskiego i dołączył do grupy planującej operacje przeciwko przedstawicielom ZSRR w USA. Mimo problemów alkoholowych, nie został zwolniony dzięki sympatii, jaką darzyli go przełożeni.
W 1976 roku Ames został przeniesiony do Nowego Jorku, gdzie jako agent prowadzący pracował z dwoma kluczowymi sowieckimi informatorami zwerbowanymi przez CIA. W Nowym Jorku, podczas powrotu ze spotkania z agentem, zgubił walizkę ze ściśle tajnymi dokumentami, jednak federalne Biuro Śledcze szybko ją odzyskało. W 1981 roku otrzymał propozycję wyjazdu na placówkę CIA do Meksyku, którą przyjął.
Pracując w Meksyku w latach 1981-1982, Ames nadal zajmował się sprawami radzieckimi i prowadził agenta bułgarskiego wywiadu współpracującego z CIA. Po zakończeniu tej misji, w 1982 roku centrala CIA rozważała mianowanie go na szefa jednej z placówek w krajach latynoskich. Pod koniec 1982 roku poznał Marie del Rosario, attaché kulturalnego kolumbijskiej ambasady w Meksyku, która pracowała jako płatny informator dla CIA. Podczas pobytu w Meksyku Ames spowodował wypadek drogowy pod wpływem alkoholu, co doprowadziło do prośby o skierowanie go na odwyk.
Po powrocie do USA we wrześniu 1983 roku, rozpoczęto specjalne śledztwo dotyczące jego nadużyć alkoholowych, które wykazało, że Ames pił tylko towarzysko. W tym samym czasie awansowano go na szefa kontrwywiadu Wydziału Radzieckiego i Wschodnioeuropejskiego, co dało mu dostęp do najtajniejszych materiałów CIA dotyczących oficerów KGB i GRU. W 1984 roku zaczął brać udział w spotkaniach z oficerami KGB oraz radzieckimi dyplomatami. W 1985 roku przesłuchiwał radzieckiego dezertera Witalija Jurczenkę i był głównym agentem prowadzącym Arkadija Szewczenkę.
W październiku 1983 roku Ames rozwiódł się z żoną, co pociągnęło za sobą wysokie zobowiązania finansowe. W obliczu tych problemów finansowych rozważał nawet napad na bank. Jako szef biura kontrwywiadu ds. ZSRR regularnie spotykał się z urzędnikami rosyjskimi, co postanowił wykorzystać do zdobycia pieniędzy od Rosjan.
Współpraca z KGB
16 kwietnia 1985 roku Ames przekazał w ambasadzie ZSRR oficerowi dyżurnemu zaklejoną kopertę, zawierającą dwa nazwiska oficerów KGB współpracujących z CIA oraz swoje własne nazwisko, z żądaniem 50 tysięcy dolarów. Następnie, 13 czerwca 1985 roku, ujawnił KGB nazwiska wszystkich oficerów KGB, GRU i innych wschodnich agencji wywiadowczych współpracujących z CIA, co doprowadziło do demontażu siatki agentów CIA budowanej przez trzy dekady.
Aldrich Ames zaczął prowadzić zupełnie nowe życie, otrzymując od Rosjan znaczne sumy pieniędzy, które pozwoliły mu na zakup nowego domu za 550 tysięcy dolarów oraz luksusowego samochodu. Jego wydatki sięgały 30-40 tysięcy dolarów miesięcznie. Na pytania kolegów o nagłe bogactwo, odpowiadał niejasno o majątku rodzinnym nowej żony. Jednakże, z powodu biurokratycznej opieszałości, jego nagłe bogactwo nie przyciągnęło uwagi agencji.
Śledztwo
Dopiero rok po zniknięciu agentów współpracujących z CIA, powołano specjalną grupę śledczą. Ames zgłosił się na test z wykrywaczem kłamstw, jednak jego kłamstwo dotyczące kontaktów z obcokrajowcami zostało zbagatelizowane. W tym czasie ustalono, że w ambasadzie USA w Moskwie zwerbowano strażnika, Claytona Lonetree, który umożliwił KGB dostęp do wrażliwych informacji. W 1989 roku zaczęto badać działalność Amesa, a Diana Worthen z jego zespołu zgłosiła obawy dotyczące jego rozrzutności. Mimo to, nie podjęto żadnych działań.
Aldrich Ames został zidentyfikowany przez kolegów z kontrwywiadu CIA, którzy przekazali sprawę do FBI. W 1991 roku rozpoczęto tajne śledztwo oznaczone kryptonimem Nightmover, które obejmowało 20 podejrzanych, w tym Amesa. W marcu 1993 roku agenci FBI odkryli, że Ames regularnie odwiedzał ambasadę radziecką bez zgody przełożonych, a po tych wizytach na jego konto wpływały znaczne sumy pieniędzy. Przeprowadzono obserwację i przeszukania jego domu oraz biura.
Ames został aresztowany 21 lutego 1994 roku, przed planowanym wyjazdem do Moskwy. Przyznał się do winy w zakresie szpiegostwa oraz oszustw podatkowych, jednak nie okazał żadnych wyrzutów sumienia z powodu śmierci osób, które wydał. Został skazany na dożywotnie więzienie bez możliwości wcześniejszego zwolnienia.
Maria Rosario, w zamian za współpracę z FBI, otrzymała jedynie pięcioletni wyrok.
Następstwa działalności Amesa
Aresztowanie Aldricha H. Amesa wstrząsnęło CIA, prowadząc do licznych zmian w agencji. Kongres zażądał reform, co skutkowało odejściem ówczesnego dyrektora, Roberta Woolseya, oraz wcześniejszymi emeryturami kilku wysokich rangą urzędników. Dostęp do utajnionych dokumentów został zaostrzony, a procedury dotyczące informacji o nowych agentach uległy zmianie. Od tego momentu, pracownicy CIA musieli przed zakupem nieruchomości czy pojazdów dokładnie udokumentować swoją sytuację finansową.
W ciągu 10 lat działalności szpiegowskiej dla KGB i jego następcy, rosyjskiej Służby Wywiadu Zagranicznego, Ames ujawnił ponad sto tajnych operacji i wydał Rosjanom ponad 30 współpracowników CIA, z których dziesięć zostało skazanych na śmierć. Wśród nich byli:
- Siergiej Fiedorenko, dyplomata radziecki przy ONZ, który współpracował z CIA pod pseudonimem „Pyrrhic”.
- Adolf Tołkaczow, dostarczający CIA informacje o nowoczesnych samolotach MiG, wydany przez Amesa i stracony.
- Siergiej Motorin, major KGB, który współpracował z CIA i został aresztowany oraz stracony.
- Gen. mjr Dimitrij Poljakow, agent GRU, który przez 18 lat dostarczał cennych informacji.
- Oleg Gordijewski, cenny agent KGB, który cudem uniknął aresztowania i możliwej śmierci.
Aldrich Ames był niewątpliwie jednym z najcenniejszych agentów zachodniego wywiadu, którzy kiedykolwiek współpracowali z Rosjanami, a w zamian za 2,7 miliona dolarów oraz obietnicę kolejnej wypłaty w wysokości 1,9 miliona dolarów, zniszczył cały potencjał CIA do zbierania informacji wywiadowczych w ZSRR.
Przypisy
Bibliografia
Guido Knopp – Elita szpiegów (Kulisy wywiadu i kontrwywiadu) Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 2004
Norman Polmar i Thomas B. Allen – Spy Book: The Encyclopedia of Espionage, 1997
Nathan Miller – Spying for America: The Hidden History of US. Intelligence, 1989, 1997
