Aldona Maria Gustas
Aldona Maria Gustas (urodzona 2 marca 1932 w Karceviškiai, zmarła 8 grudnia 2022 w Berlinie) była niemiecką pisarką, poetką, malarką i graficzką, która przyszła na świat na Litwie. Była inicjatorką powstania grupy malarzy-poetów Berliner Malerpoeten, w której skład wchodził m.in. Günter Grass. Otrzymała Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec oraz Order „Za Zasługi dla Litwy”.
Życiorys
Aldona Gustas przyszła na świat w małej litewskiej miejscowości Karceviškiai, mieszczącej się w rejonie szyłokarczemskim. Wczesne lata spędziła na Litwie, przez pewien czas żyjąc w Wilnie. W trakcie II wojny światowej jej ojciec został deportowany na Syberię. W 1941 roku Aldona wraz z matką uciekły do Niemiec. Na początku mieszkały w Rostocku, a od 1945 roku osiedliły się w Berlinie Zachodnim. W 1952 roku poznała niemal dwadzieścia lat starszego pisarza Georga Holmstena (1913-2010), z którym wkrótce wzięła ślub. W 1957 roku zaczęła swoją karierę literacką, a w 1970 roku rozpoczęła działalność jako malarka i graficzka.
Na przełomie lat 50. i w latach 60. XX wieku Gustas była aktywną postacią na berlińskiej scenie artystycznej i literackiej, szczególnie w Kreuzbergu. Utrzymywała bliskie relacje z wieloma artystami, takimi jak Günter Grass, Günter Bruno Fuchs oraz Robert Wolfgang Schnell. Jej pragnienie połączenia tych znajomości z własnymi pasjami literackimi i plastycznymi zaowocowało założeniem w 1972 roku grupy Berliner Malerpoeten, skupiającej 14 artystów, którzy łączyli twórczość literacką z plastyczną. Gustas pełniła rolę organizatorki i kuratorki wystaw oraz zajmowała się publikowaniem antologii twórców z tej grupy. Dzięki jej staraniom berlińscy malarze-poeci zdobyli międzynarodowe uznanie. W skład grupy wchodzili także Roger Loewig, Oskar Pastior oraz Karl Oppermann.
Debiut literacki Gustas miał miejsce w 1962 roku, kiedy to wydała zbiór poezji Nachtstraßen. Jej tomiki wierszy często wzbogacały własne rysunki i grafiki. W jej twórczości centralne miejsce zajmują kobieca tożsamość, erotyzm oraz zmysłowość. Poetka odnosi się także do swoich litewskich korzeni, mitologii, baśni ludowych oraz krajobrazu dzieciństwa. Wiersze Gustas zostały przetłumaczone na wiele języków, w tym litewski, włoski, hiszpański, francuski, rosyjski, polski i angielski. W 2017 roku wydała tom Zeit zeitigt w ograniczonym nakładzie wynoszącym jedynie 250 egzemplarzy, z których każdy osobiście podpisała.
Aldona Gustas była również członkiem Varnhagen Gesellschaft, międzynarodowej organizacji, która promuje sztukę, kulturę i literaturę, a także wspiera dialog międzykulturowy, w tym pojednanie żydowsko-chrześcijańskie oraz niemiecko-polskie.
Nagrody i wyróżnienia
- 1997: Rahel Varnhagen von Ense Medaille
- 1999: Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- 2006: Order „Za Zasługi dla Litwy”
Dzieła
- Nachtstraßen, 1962
- Grasdeuter, 1962
- Asyl im Geschlecht, 1990
- Berliner Malerpoeten (z wprowadzeniem Karla Krolowa), 1974
- Frankierter Morgenhimmel, 1975
- Erotische Gedichte von Frauen, 1985
- Erotische Gedichte von Männern, 1987
- Körpernaturen. Zeichnungen und Gedichte, 1991
- Querschnitt. Gesammelte Gedichte 1962 – 1992, 1992
- Symbiosefrauen. Zeichnungen und Prosa, 1993
- Sonnenzyklus, 1997
- Jetzt. Gedichte und Zeichnungen, 1997
- aber mein Herz ist ein Herkules, 1998
- Sphinxfrauen. Texte und Zeichnungen, 1999
- Asyl im Gedicht, 2001
- Nachtversunken, 2004
- Mitlesebuch 77. Ausgewählte Gedichte und Grafiken, 2005
- Berliner Tagebuch Gedichte, 2006
- Untoter, 2011
- Zeit zeitigt, 2017
Przypisy
Bibliografia
Aldona Gustas Asyl im Gedicht. Freie Universität Berlin. [dostęp 2019-07-05]. (niem.).
Audrone B. Willeke. Air Cages: The Poetry of Aldona Gustas. „Lituanus: Lithuanian quarterly journal of arts and sciences. Volume 27, No.4”, 1981. Lituanus Foundation. (ang.).
Thomas Köster: Bilderschrift Grossstadt: Studien zum Werk Robert Müllers. Berlin: Igel Verlag Literatur und Wissenschaft, 1995. ISBN 978-3868151299.
