Aldobrandini to włoski ród szlachecki, który ma swoje korzenie w Florencji i zdobył znaczącą pozycję w Rzymie na przełomie XVI i XVII wieku. Kluczową postacią w rozwoju tego rodu był Ippolito Aldobrandini (1536–1605), który w 1592 roku został papieżem Klemensem VIII.
Historia rodziny przed 1592
Rodzina Aldobrandini pochodzi z Florencji, gdzie jej obecność jest udokumentowana już w XIII wieku, jednak przez długi czas nie miała większego znaczenia. Właściwym twórcą potęgi rodu był Silvestro Aldobrandini (1499–1558), utalentowany prawnik i polityczny przeciwnik Medyceuszy, który po licznych perypetiach osiedlił się z rodziną w Rzymie, gdzie w 1548 roku został adwokatem konsystorialnym Kurii Rzymskiej. Silvestro był żonaty z Lisa Deti od 1520 roku i mieli razem ośmioro dzieci. Jego jedyna córka Giulia wyszła w 1548 roku za kupca z Senigalli, Aurelio Passeriego, miała z nim syna Cinzio i zmarła w 1578 roku. Spośród siedmiu synów, jeden (Filippo) zmarł w dzieciństwie, ale pozostałym sześciu Silvestro zapewnił solidne wykształcenie. Dwaj z nich, Bernardo i Ormanozzo, zostali żołnierzami. Ormanozzo zginął w bitwie pod Port’Ercole podczas wojny o Sienę w 1555 roku, natomiast Bernardo, po zakończeniu kariery wojskowej, w 1581 roku objął stanowisko konserwatora w rzymskim magistracie, lecz zmarł bezpotomnie w 1588 roku. Czterej pozostali synowie przeszli na służbę papieską, w tym trzech zostało duchownymi. Giovanni w 1569 roku został biskupem Imoli, a rok później kardynałem. Mimo przewidywań dotyczących jego papieskiego tronu, zmarł w 1573 roku. Tommaso został mianowany sekretarzem papieskich brewe przez Pius V w 1566 roku, ale również on zmarł przedwcześnie (w 1572 roku). Pietro od 1556 roku (z przerwami) piastował urząd adwokata kurialnego, w 1570 roku został konserwatorem w rzymskim magistracie i zmarł w 1587 roku. Był żonaty z Flaminią Ferraci, z którą miał dwoje dzieci: córkę Olimpię i syna Pietro. Właściwym twórcą potęgi rodziny był jednak Ippolito, który w 1585 roku został kardynałem, a siedem lat później objął tron papieski jako Klemens VIII.
Klemens VIII (1592–1605)
Wybór kardynała Ippolito Aldobrandiniego na papieża 30 stycznia 1592 roku nie od razu przyniósł rodzinie znaczący awans, ponieważ jako kardynał sprzeciwiał się nepotyzmowi. Dopiero we wrześniu 1593 roku powołał do Kolegium Kardynalskiego swojego siostrzeńca Cinzio Passeriego (który przyjął nazwisko Aldobrandini) oraz bratanka Pietro, jednak od tego momentu nie ustępował swoim poprzednikom w wspieraniu rodziny. Kardynałowie Cinzio i Pietro zostali postawieni na czele papieskiego Sekretariatu Stanu, a w kolejnych latach otrzymali szereg bardzo zyskownych urzędów; Pietro został m.in. kamerlingiem (1599) i arcybiskupem Rawenny (1604), podczas gdy Cinzio został prefektem Sygnatury Apostolskiej (1599) i legatem w Awinionie (1604). Mimo formalnie równej pozycji obu kardynałów, rzeczywista władza szybko przeszła w ręce młodszego i bardziej uzdolnionego Pietro, który stał się faktycznym władcą Państwa Kościelnego i głównym doradcą Klemensa VIII. Różnica w znaczeniu szybko uwidoczniła się także w ilości posiadanych beneficjów i wysokości uzyskiwanych dochodów. Roczne dochody Pietro osiągały 40 tysięcy skudów, podczas gdy Cinzio jedynie 20 tysięcy skudów; po kilku latach ta dysproporcja jeszcze wzrosła (Pietro 130 tys. skudów, Cinzio jedynie 30 tys. w roku 1600). Mniejsze znaczenie polityczne Cinzio rekompensował sobie mecenatem artystycznym, będąc patronem poety Torquato Tasso. W 1598 roku kardynał Pietro otrzymał w darowiźnie dużą posiadłość ziemską we Frascati, gdzie zbudował Villa Aldobrandini.
Hojność papieża wobec krewnych nie ograniczała się tylko do duchownych z jego rodziny. Jego jedyna bratanica Olimpia już w 1585 roku wyszła za swojego dalekiego kuzyna Gianfrancesco Aldobrandiniego, który także uzyskał tytuł papieskiego „bratanka”. Gianfrancesco otrzymał szereg stanowisk wojskowych, m.in. generała Kościoła, kasztelana zamku św. Anioła i dowódcy gwardii papieskiej. Jego roczne dochody w 1598 roku przekroczyły 60 tysięcy skudów, do czego dochodziły liczne darowizny wypłacane mu z papieskiego skarbca na rozkaz Klemensa VIII. Jego żona Olimpia otrzymywała od papieża stałą pensję w wysokości 2 tysięcy skudów miesięcznie, a w 1601 roku dostała od niego dawny pałac księcia Urbino w rzymskim Corso (obecnie Palazzo Doria-Pamphili). W maju 1601 roku, dzięki papieskiej darowiźnie, Gianfrancesco zakupił dobra ziemskie w prowincji Emilia (Meldola i Sarsina) za 150 tysięcy skudów. Niestety, już we wrześniu 1601 roku zmarł podczas antytureckiej kampanii wojennej na Węgrzech.
Gianfrancesco i Olimpia mieli dwanaścioro dzieci, w tym sześciu synów i sześć córek, z czego dwoje (córka Caterina i najmłodszy syn Gianfrancesco) zmarło w dzieciństwie. Spośród pozostałych, najstarszy syn Silvestro w wieku zaledwie 16 lat (w 1603 roku) otrzymał purpurę kardynalską od Klemensa VIII, najstarsza córka Margherita wyszła za księcia Parmy Ranuccio Farnese (1600), a druga córka Elena w 1602 roku wyszła za księcia Mondragone Antonio Carafę. Oba małżeństwa zaaranżował kardynał Pietro Aldobrandini, jednak nie przyniosły oczekiwanych korzyści. Pozostałe dzieci osiągnęły pełnoletniość dopiero po śmierci Klemensa VIII.
Oszacowano, że w ciągu trzynastu lat pontyfikatu Klemens VIII przekazał na rzecz swojej rodziny ponad milion skudów, nie licząc regularnych dochodów uzyskiwanych przez jego krewnych z tytułu nadanych im stanowisk.
Późniejsze losy
Śmierć Klemensa VIII w marcu 1605 roku oraz objęcie tronu papieskiego – po krótkim pontyfikacie Leona XI (kwiecień 1605) – przez Pawła V (1605-1621) z rodu Borghese, zachwiały pozycją Aldobrandinich. Kardynał Pietro, jako głowa rodu, szybko popadł w konflikt z kardynałem Scipione Caffarelli-Borghese, siostrzeńcem nowego papieża, i w 1606 roku musiał opuścić Rzym, udając się na kilkuletnie wygnanie do swojej stolicy arcybiskupiej w Rawennie. Dopiero w 1610 roku mógł wrócić do Rzymu, ale jego relacje z kardynałem Borghese pozostały napięte. Mimo niekorzystnych okoliczności, kardynał potrafił zadbać o los swoich krewnych, co wiązało się ze zmianą dotychczasowej, profrancuskiej orientacji politycznej rodu na prohiszpańską. W 1612 roku Pietro zakupił za 85 tysięcy dukatów od korony hiszpańskiej księstwo Rossano dla swego siostrzeńca Giangiorgio, syna Olimpii i Gianfrancesco, który dzięki temu uzyskał tytuł książęcy. W tym samym roku Aldobrandino, kolejny syn Olimpii i Gianfrancesco, objął stanowisko wielkiego przeora zakonu maltańskiego w Rzymie po przedwczesnej śmierci swojego brata kardynała Silvestro. Siostra Lucrezia także wyszła za księcia Avellino Marino Caracciolo.
Śmierć Pawła V 28 stycznia 1621 roku stworzyła kardynałowi Aldobrandini szansę na powrót na scenę wielkiej polityki kościelnej, co w pełni wykorzystał – nowym papieżem został jego kandydat, kardynał Alessandro Ludovisi, jako Grzegorz XV (9 lutego 1621). Pietro Aldobrandini jednak nie zebrał owoców swojego triumfu – od dawna cierpiący na astmę kardynał zmarł zaledwie dzień po zakończeniu konklawe w wieku niespełna 50 lat.
Mimo śmierci Pietro, rodzina zyskała znaczne korzyści ze zmiany na tronie papieskim. W kwietniu 1621 roku Giangiorgio Aldobrandini ożenił się z papieską bratanicą Ippolitą Ludovisi, a jego młodszy brat Ippolito Aldobrandini został kardynałem. Giangiorgio otrzymał oficjalnie godność „papieskiego bratanka”, a dodatkowo Grzegorz XV nadał mu tytuł księcia Meldoli i Sarsiny obok już posiadanego tytułu księcia Rossano. Jego młodszy brat Pietro z kolei otrzymał tytuł księcia Carpineto. W czerwcu 1623 roku kardynał Ludovico Ludovisi, bratanek Grzegorza XV, scedował na rzecz kardynała Ippolito urząd kamerlinga, który przynosił dochód w wysokości około 10–12 tysięcy skudów rocznie. W tym samym roku Maria Aldobrandini, najmłodsza córka Gianfrancesco i Olimpii, wyszła za markiza Caravaggio Giampaolo Sforzę.
Renesans potęgi Aldobrandinich trwał jednak krótko, ponieważ Grzegorz XV zmarł 8 lipca 1623 roku. Jego następcą został Urban VIII z rodu Barberini, który przewyższył swoich poprzedników w wspieraniu własnego rodu, spychając Aldobrandinich na dalszy plan. W ciągu następnych kilkunastu lat doszło do wygaśnięcia męskiej linii rodu Aldobrandinich. Książę Giangiorgio miał z Ippolitą Ludovisi tylko jedną córkę Olimpię. Również jego młodszy brat Pietro, ożeniony w 1627 roku z rzymską szlachcianką Carlottą Savelli, miał jedynie dwie córki, Annę i Caterinę, które osierocił, umierając w 1630 roku w wieku zaledwie 30 lat. W 1634 roku Aldobrandino, wielki przeor zakonu maltańskiego, zginął w bitwie pod Nördlingen. 28 kwietnia 1637 roku zmarła 70-letnia Olimpia Aldobrandini, wdowa po Gianfrancesco, a kilka dni później, 6 maja, zmarł książę Giangiorgio. 19 lipca 1638 roku w wieku 47 lat zmarł kardynał Ippolito, ostatni męski przedstawiciel rodu.
Szybkie wygaśnięcie tego bogatego i potężnego rodu skomentował w swoich pamiętnikach kardynał Guido Bentivoglio (zm. 1644):
Jedynym spadkobiercą rodowej fortuny stała się 15-letnia Olimpia Aldobrandini, córka księcia Giangiorgio. Kardynał Ippolito w swoim testamencie nakazał, by jej drugi syn przyjął nazwisko Aldobrandini. W 1638 roku wyszła za księcia Sulmony Paolo Borghese, z którym miała dwóch synów i córkę. Niestety, młodszy syn Giangiorgio, który miał przyjąć nazwisko Aldobrandini, zmarł niedługo po urodzeniu. Po śmierci księcia Borghese (1646) Olimpia w 1647 roku wyszła za Camillo Pamphiliego, bratanka urzędującego wówczas papieża Innocentego X. W rezultacie fortuna rodu Aldobrandini przypadła rodzinom Borghese i w mniejszym stopniu Pamphili (później Doria-Pamphili). W XIX wieku książę Camillo, jeden z potomków Olimpii i Paolo, przyjął nazwisko Aldobrandini, które w ten sposób przetrwało do dnia dzisiejszego. Obecnie nosi je książę Camillo Aldobrandini (ur. 1945), a jego dziedzicem jest Clemente Federico Aldobrandini (ur. 1982).
Mianowani odpowiednio w 1652 i 1730 roku kardynałowie Baccio Aldobrandini (1613–1665) oraz Alessandro Aldobrandini (1667–1734) pochodzili z innej gałęzi rodu, wyodrębnionej już w XV wieku, i nie mieli bliższego pokrewieństwa z rodziną papieża Klemensa VIII.
Genealogia
Przypisy
Bibliografia
Genealogia Aldobrandinich 1. [dostęp 2010-08-06] (wł.).
Genealogia Aldobrandinich 3. [dostęp 2010-08-06] (wł.).
Leopold von Ranke: The Ecclesiastical and Political History of the Popes of Rome During the Sixteenth and Seventeenth Centuries. T. III. London: 1840. [dostęp 2010-08-06] (ang.). Brak numerów stron w książce.
Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 23–27. London: 1933–1938. (ang.). Brak numerów stron w książce.
George Williams: Papal Genealogy: The Families And Descendants Of The Popes. McFarland, 2004. (ang.). Brak numerów stron w książce.
Signorotto & M. A. Visceglia (red.): Court and politics in papal Rome. Cambridge University Press, 2002. (ang.). Sprawdź autora: 1. Brak numerów stron w książce.
Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: 2009. Brak numerów stron w książce.
