ALCO RSD-1

ALCO RSD-1 to amerykańska lokomotywa spalinowa z elektrycznym napędem, produkowana przez firmę ALCO w latach 1942–1946. Duża część tych lokomotyw została wykorzystana w ZSRR w ramach serii DA (ros. ДA). Stanowiły one inspirację dla radzieckiej lokomotywy serii TE1 oraz jej późniejszych wersji.

Historia powstania

Konstrukcja lokomotywy opierała się na dwóch trójosiowych wózkach, w których wszystkie osie były napędzane w układzie Co’Co’. RSD-1 powstała jako rozwinięcie typowej amerykańskiej czteroosiowej lokomotywy manewrowej, przeznaczonej do transportu lokalnych składów towarowych, znanej jako ALCO RS-1 (z układem osi Bo’Bo’ i naciskiem osi wynoszącym 24 tony). Lokomotywa została opracowana na zlecenie ZSRR, w ramach pomocy wojskowej lend-lease, z myślą o zastosowaniu na torach o mniejszej nośności. Początkowo planowano zastosowanie układu osi 1Bo’Bo1′ z czterema osiami napędzanymi, jednak ostatecznie zdecydowano się na konfigurację ze wszystkimi osiami napędzanymi. Zmiana ta, polegająca na dodaniu sześciu silników trakcyjnych zamiast czterech, wpłynęła negatywnie na parametry mocy lokomotywy przy wyższych prędkościach. Wyposażenie elektryczne lokomotywy było dostarczane przez firmę General Electric.

Eksploatacja

Lokomotywy typu RSD-1 były używane w stosunkowo niewielkiej liczbie w USA, głównie przez Armię USA oraz wysyłane do ZSRR w ramach pomocy lend-lease pod koniec II wojny światowej. W początkach 1945 roku do ZSRR trafiło 70 lokomotyw, oznaczonych tam jako seria DA20 (ros. ДA20 lub Дa20 – D od Diesel, A od Alco, 20 od nacisku na oś w tonach), z numerami od 1 do 70. Do celu dotarło 68 lokomotyw, ponieważ dwie zatonęły podczas transportu morskiego (numery 41 i 50). Po 1947 roku zaczęto oznaczać je jedynie jako DA. Lokomotywy weszły do użytku w ZSRR od marca 1945 roku i początkowo były kierowane do służby na kolej aszchabadzką w Turkmenistanie, gdzie zastąpiły parowozy, które wymagały dużej ilości wody. Później były również używane na kolei Ordżonikidzewskiej na odcinku Gudermes – Astrachań (z lokomotywownią w Gudermesie). Większość tych lokomotyw wycofano z eksploatacji dopiero w latach 80. Amerykańskie RSD-1 zaczęły być używane od 1943 roku na Kolei Trans-Irańskiej, a od 1950 roku przeniesiono je na Alaskę.

Lokomotywa DA20-27 ciągnęła pociąg z radziecką delegacją rządową na konferencję w Poczdamie, co wzbudziło zainteresowanie Józefa Stalina. Lokomotywa została uznana w ZSRR za udaną, a 7 sierpnia 1945 roku na posiedzeniu u Stalina podjęto decyzję o skopiowaniu jej konstrukcji, co doprowadziło do powstania serii TE1. Wcześniej w ZSRR nie produkowano nowoczesnych lokomotyw spalinowych. Rozwiązania techniczne zastosowane w TE1 stały się również podstawą do produkcji kolejnych serii radzieckich lokomotyw TE2, TEM1 oraz TEM2, z których ostatnie były eksportowane także do Polski.

Obecnie w USA zachowało się około 7 egzemplarzy tego spalinowozu.

Opis

Lokomotywa została zaprojektowana w układzie jednokabinowym, z centralnie umiejscowioną kabiną, długim przedziałem maszynowym z przodu oraz krótkim przedziałem akumulatorów z tyłu. Kabina wystaje ponad przedziałami i jest wyposażona w okna w ścianach szczytowych; jej boczne ściany są pionowe, a dach ma silne zaokrąglenie. Przedziały maszynowy oraz akumulatorowy są węższe niż kabina, a po bokach znajdują się drzwiczki inspekcyjne, które nie są normalnie dostępne podczas jazdy (co stanowiło nowość dla radzieckich kolei). Po bokach zamontowane są pomosty z barierkami dla obsługi. Drzwi do kabiny znajdują się tylko z pomostów (z przedniego lewego i tylnego prawego). W przedniej części przedziału silnikowego zainstalowane są chłodnice z wentylatorem na górze.

Lokomotywa jest napędzana przez 6-cylindrowy czterosuwowy silnik wysokoprężny z turbosprężarką o mocy 1000 KM przy 740 obr./min, umiejscowiony w około 1/3 długości lokomotywy. Średnica cylindrów wynosi 317,5 mm, skok tłoka 330,2 mm, a masa silnika wynosi 15 300 kg. Na wale silnika, za nim, umieszczona jest główna prądnica typu GT-353-C3 o nominalnej mocy 700 kW (napięcie od 380 do 900 V) i masie 4180 kg. Prądnica ta służy również jako rozrusznik silnika. Dzięki przekładni, wał silnika napędza także agregat GMG-139A, który składa się z wzbudnika wytwarzającego prąd stały (moc 5 kW, napięcie do 70 V) oraz pomocniczej prądnicy prądu stałego (moc 5 kW, napięcie do 75 V), zasilającej instalację elektryczną lokomotywy oraz ładującej akumulatory.

W lokomotywie zastosowano sześć silników trakcyjnych prądu stałego GE-731D o mocy 99 kW każdy (napięcie 130-268 V, natężenie 740 A). Silniki są połączone szeregowo lub w dwóch równoległych grupach, a przejście między schematami odbywa się automatycznie w zależności od prędkości. Główna prądnica osiąga pełną moc przy prędkościach do 20-25 km/h, a na skutek ogranicznika wzbudzania, przy prędkości 60 km/h można uzyskać jedynie około 55% mocy (co jest odpowiednie dla pracy manewrowej). Rozstaw osi w trzechosiowych wózkach jest niesymetryczny: wewnętrzne mają długość 1905 mm, a zewnętrzne 1524 mm; odległość między czopami wózków wynosi 9449 mm.

W czasie eksploatacji w ZSRR demontowano bufory w lokomotywach, które były wyposażane w sprzęg SA-3.