Albumy Coffee Hag

Albumy Coffee Hag

Albumy Coffee Hag to seria kolekcjonerskich wydawnictw, które pojawiły się na początku XX wieku dzięki niemieckiej firmie Kaffee Handelsgesellschaft AG (Kaffee HAG) z siedzibą w Bremie. Te albumy zaprojektowane były do gromadzenia znaczków przedstawiających herby miejskie.

Inicjatywa wydawania znaczków oraz albumów do ich zbierania zrodziła się w stowarzyszeniu Die Brücke. Pomysł archiwizowania tego materiału wysunął cesarz Wilhelm II. W tym samym okresie stowarzyszenie wprowadziło standaryzację rozmiarów znaczków. Aby promować swoją koncepcję wydawniczą oraz standardy, organizacja zachęcała wydawców do ich przyjęcia. Jednym z przedsiębiorstw, które to uczyniło, była Kaffe HAG. Ostatecznie znaczki opublikowano w formacie nazywanym Weltformat V der Brücke (4 × 5,66 cm), co zostało również umieszczone na ich odwrocie. Albumy wydano w formacie Weltformat IX (16 × 22,6 cm), który przyjęto wyłącznie dla znaczków niemieckich.

Stowarzyszenie zbankrutowało w 1913 roku, a rok później zostało zlikwidowane. Mimo to znaczki wydawane po jego upadku zachowały te same rozmiary.

Grafiki znaczków zaprojektował Otto Hupp, który zyskał uznanie w kręgach heraldyków dzięki wcześniejszym publikacjom z lat 90. XIX wieku. Albumy zyskały popularność w Niemczech, co zaowocowało ich wydaniem także dla innych krajów.

Albumy

Przed I wojną światową rozpoczęto wydawanie dwóch edycji albumów: niemieckiej oraz szwajcarskiej. Żadna z nich nigdy nie została w pełni ukończona. W latach 20. i 30. XX wieku wydano drugą serię znaczków, obejmującą oprócz Niemiec i Szwajcarii także inne kraje, w których projektowaniem herbów zajmowali się różni graficy.

W okresie międzywojennym opublikowano następujące albumy:

• Niemcy, 1 seria: 6 albumów oraz seria znaczków z herbami miast Śląska, jednak albumu dla Śląska nie wydano.
• Szwajcaria, pierwsza seria: 4 albumy.
• Niemcy, 2 seria: 10 albumów, planowano wydanie jedenastego albumu dla Austrii, ale te plany nie zostały zrealizowane.
• Szwajcaria, druga seria: 19 albumów oraz ich reprinty. Znanych jest ponad 60 albumów.
• Holandia: 2 albumy.
• Belgia: 6 albumów, 3 w języku niderlandzkim i 3 w języku francuskim (identyczne).
• Polska: 1 album, planowany był drugi, lecz nie ukazał się.
• Gdańsk: 1 album.
• Norwegia: 1 album i jeden reprint.
• Szwecja: 1 album.
• Dania: 1 album.
• Jugosławia: 1 album – zawiera także rzadkie znaczki z przedwojennej Chorwacji, Serbii i Słowenii.
• Austria: 1 album, wydano także wersję luksusową.
• Czechosłowacja: 1 album, wydano także wersję luksusową.
• Anglia i Irlandia: 1 album.
• Francja (jako Café Sanka): 6 albumów (z 40 planowanych).

Ogółem w latach 1914-1955 wydano około 125 albumów. Niezrealizowane plany obejmowały także wydanie albumów dla państw bałtyckich, Włoch, drugiego albumu dla Polski oraz jedenastego dla Niemiec. Po wydaniu sześciu albumów dla Francji zaprzestano dalszej produkcji. W sumie wydano ponad 12500 wzorów znaczków, co czyni albumy Coffee HAG największą publikacją heraldyczną XX wieku.

Znaczki do kolekcjonowania dołączano do opakowań kawy, nie tylko od HAG, ale także od innych producentów. Znaczki były drukowane w blokach, a sposób ich dystrybucji różnił się w zależności od kraju.

Austria

Album „Die Wappen der Republik Oesterreich” został wydany w 1933 roku przez wydawnictwo Verlag der Deutschen Vereins-Druckerei A.G. w Grazu. Autorem austriackiego albumu był F. Hasslinger.

Opublikowano dwie wersje albumu: standardową i luksusową. Wersja luksusowa miała twardą, tekturową okładkę oraz dodatkową stronę z austriackim herbem państwowym.

Album w wersji luksusowej zawierał 450 rysunków herbów, numerowanych od 1 do 449. 450. herbem był herb Austrii, który nie był oznaczony numerem. Album podzielono na rozdziały według krajów związkowych, z herbami na osobnej stronie, następnie umieszczano herb stolicy danego kraju oraz herby miast w porządku alfabetycznym. Wyjątek stanowił Burgenland, dla którego nie wydano znaczków z herbami miast.

Belgia i Luksemburg

Belgijskie albumy Coffee Hag są unikalne ze względu na istnienie dwóch wersji językowych: niderlandzkiej („Wapens van het Koninkrijk België en het Groothertogdom Luxemburg”) oraz francuskiej („Armorial du Royaume de Belgique en du Grand Duché de Luxembourg”). Albumy szwajcarskie i czechosłowackie również są dwujęzyczne, ale w inny sposób: w jednym albumie opisy są dwujęzyczne, podczas gdy dla Belgii i Luksemburga wydano osobno dwie wersje językowe. Każda z serii składała się z trzech małych albumów z arkuszami, na których znajdowało się 9 znaczków z herbami oraz opisami i krótką historią herbu na odwrocie.

Albumy drukowano w drukarni M. Weissenbruch NV w Brukseli. Grafiki i teksty powstawały w holenderskim studio Van der Laars. W tym samym studio opracowywano znaczki do albumów holenderskich. Znaczki miały standardowe rozmiary 4×5.5 cm.

Znaczki były oznaczane numerami według prowincji, a nie alfabetycznie, jak w innych krajach. Wydawanie albumów rozpoczęto w 1931 roku. Serie nie obejmowały herbów wszystkich miast z danej prowincji, lecz w zestawach obejmujących obszar należący do kilku prowincji. Pierwsza seria obejmowała około połowy wszystkich herbów miejskich. W związku z tym pojawiła się potrzeba wydania drugiej edycji, w której poprawiono nieco wygląd znaczków oraz błędy występujące w pierwszej edycji, jednak opis samego albumu w obu seriach był identyczny. Drugą serię wydano dla obu wersji językowych.

Holenderskie i francuskie opisy herbów są niemal identyczne. Główna różnica polega na krótkim tekście, zamieszczonym na stronach z prowincjami Luksemburga. W przeciwieństwie do większości wydań albumów w innych krajach, albumy belgijskie nie miały dodatkowych rozdziałów o charakterze reklamowym, poświęconych kawie, jej wpływowi na zdrowie czy też o firmie HAG.

Albumy zawierały także 17-stronicowy wstęp do heraldyki, który opisywał jej zasady na przykładach belgijskich miast, gdzie zamiast ilustracji widniało odwołanie do jej numeru. Drugie wydanie zawierało ten sam tekst, różniący się jedynie numeracją znaczków. Obydwa teksty powstały w 1930 roku, a ich autorem był Fidèle-Gabriel, ksiądz znany z ilustrowanej książki o heraldyce opublikowanej w 1919 roku w Holandii oraz w 1921 roku we Francji (autorem tekstów był E. Gevaert).

Oficjalne wydanie liczyło 782 znaczki, a wraz z ich wariantami 902.

Czechosłowacja

Album „Znaky Republiky Československé – Wappen der Tschechoslowakischen Republik” został wydany około 1933 roku.

Album czechosłowacki drukowano w Grafických Umĕlechkých Závodů v. Neubert a synové, Praha-Smíchov. Autorami albumu i znaczków byli Vilém Klein (Wilhelm Klein) oraz Anton Morávek.

Album był w pełni dwujęzyczny, zawierał teksty w języku czeskim i niemieckim. Wydano go w dwóch wersjach: standardowej i luksusowej. Edycja luksusowa miała twardą, tekturową okładkę z kolorową ilustracją. W porównaniu do edycji standardowej posiadała także sześć dodatkowych kart z herbami czechosłowackich regionów. Album nosił nazwę „Część I”, jednak druga część nigdy nie została opublikowana.

Album zawierał 180 znaczków z wizerunkami herbów, numerowanych oddzielnie dla każdej sekcji. Podzielono go na rozdziały według regionów, z herbem regionu na osobnej stronie, a następnie ponownie ten sam herb regionu, herb jego stolicy oraz herby miast z danego regionu w kolejności alfabetycznej. Regionami tymi były: Czechy, Morawy, Śląsk, Słowacja oraz Zakarpacie.

Dania

Duński album wydała Kaffe Hag a/s w Kopenhadze. Data wydania pozostaje nieznana, jednak na podstawie podobieństwa tekstów do albumu norweskiego oraz wzmianki w broszurze dołączonej do niemieckiego wydania, można przypuszczać, że wydano go na początku lat 30. XX wieku, na pewno przed 1935 rokiem, kiedy to wydano wspomnianą broszurę. Albumy drukowała drukarnia Nordlundes Bogtrykkeri w Kopenhadze. Jako autor bywa wzmiankowany Poul Bredo Grandjean, jednakże to niepewne. Grandjean był autorem dwóch książek o tematyce heraldycznej i był uznawany za najbardziej wiarygodnego duńskiego fachowca w tej dziedzinie w czasie wydania albumu.

Album zawierał 8 bloków po 18 znaczków z herbami duńskich miast każdy oraz dodatkowo 5 znaczków z reklamami.

Francja

Historia serii albumów La France Héraldique jest skomplikowana. Początkowo planowano wydawanie znaczków z herbami miejskimi grupowanymi według regionów, a seria albumów miała składać się z albumów poświęconych danemu regionowi. Dlatego początkowo znaczki były opisywane właśnie regionami. Następnie wydano bloczki zawierające herby dziewięciu najważniejszych miast każdej prowincji (stolic departamentów). Jednak zanim ukończono wydawanie takich bloczków dla każdego regionu, pojawiły się znaczki z herbami mniejszych miast. Nigdy nie wydano wszystkich znaczków z herbami miast Francji, z planowanych 40 albumów ukazało się jedynie 6.

W pierwszym albumie zamieszczono wszystkie herby regionów, lecz tylko niektóre herby prowincji. Albumy II-IV zawierały herby innych regionów z ich prowincjami. Albumy V i VI zawierały herby miast Alzacji – pierwszego w kolejności alfabetycznej regionu Francji.

W rezultacie opisanych zmian koncepcji, niektóre znaczki dublowały się, na przykład te z herbami stolic dwóch departamentów Alzacji: Bas-Rhin i Haut-Rhin. Z 1363 herbów, powtórzonych było 62.

Oficjalne dane mówią o wydaniu 1363 znaczków, natomiast licząc wraz z odmianami znanych ich jest około 2000.

Holandia

Holenderskie albumy ukazały się w dwóch seriach.

Pierwsza z nich, „Nederlandsche Gemeentewapens”, wydano w latach 1925–1928. Przedstawiała ona herby miejskie Holandii oraz Holenderskich Indii Wschodnich (obecnie Indonezja), dołączono także herby z południowoamerykańskiego Surinamu. Na okładce albumu umieszczono miniaturki herbów. Na stronach ze znaczkami zamieszczono teksty z opisem, a na ich odwrocie teksty reklamowe. Cała kolekcja liczyła 1027 znaczków i mieściła się w trzech albumach.

Drugą serię wydano w latach 1931–1935 pod nazwą Nederlandsche Heraldiek i zaprezentowano w niej herby nowe lub też zmienione od czasu wydania poprzedniej serii, zarówno z Holandii, jak i z Holenderskich Indii Wschodnich. Ponadto zaprezentowano na znaczkach herby zamków, ziem itp., herby byłych miast oraz dwie serie herbów rodowych. Z herbów rodowych wydano przede wszystkim herby holenderskich i obcych rodzin oraz osób zasłużonych w 80-letniej walce o niepodległość (1568–1648) przeciwko Hiszpanii. Ogółem w drugiej serii wydano 841 znaczków.

Jugosławia

Album „Grbovi Jugoslavija” został wydany około 1930 roku.

Wydawcą była spółka Kava Hag z Zagrzebia, albumy drukowane były w Lit. Tipografija D.D. Zagreb. Autorami albumu i znaczków byli Emilij Laszowski oraz Rudolf Horvat.

Album zawierał 256 znaczków z herbami, numerowanymi od 1 (herb państwowy) do 256 (Žužemberg). Podzielony był na 3 rozdziały. Pierwszy zawierał herby narodowe i królewskie, następnie herby różnych terytoriów historycznych. Drugi zawierał herby prowincji, trzeci natomiast, największy, herby miejskie.

Niemcy

Najwięcej serii albumów i znaczków wydrukowano właśnie w Niemczech. Najstarsza z nich nosiła nazwę Die Deutsche Ortswappen, lecz nie została umieszczona na okładce. Seria składała się z następujących albumów:

• Die Wappen des Königsreichs Preussen, Provinz Ostpreussen (3 reprinty)
• idem, Provinz Westpreussen (2 reprinty)
• idem, Provinz Brandenburg (1 reprint)
• Die Wappen des Königsreichs Bayern, Ober-und Niederbayern (1 reprint)
• Die Wappen des Königsreichs Preussen, Provinz Pommern
• idem, Provinz Posen

Siódmy z planowanych albumów, dla Śląska, nigdy się nie ukazał, wydano jednak część znaczków z herbami śląskich miast.

Najstarsza z serii składa się z 703 znaczków, niektóre występują w różnych wersjach. Autorem projektów graficznych był prof. Otto Hupp.

Nową, drugą serię wydano pod nazwą Deutsche Ortswappen (Neue Reihe) w latach 1927–1938. Występuje kilka różnic między tą edycją a poprzednią, z lat 1913–1918.

Albumy zawierały arkusze do zbierania znaczków, a cała seria składała się z dziesięciu małych lub czterech dużych albumów. Na każdej stronie mieściło się 9 znaczków z herbami. Mimo że zawartość, jaka miała się znaleźć na każdej ze stron, była opisana, kolekcjonerzy często układali znaczki po swojemu, na przykład według prowincji zamiast według numerów, co powodowało, że zawartość albumów bywała dość losowa.

Seria czterech dużych albumów nie miała numerów znaczków w opisie, więc ich ułożenie było dowolne, według gustu kolekcjonerów.

Znaczki z herbami publikowano według prowincji, jednakże poszczególne wydania nie zawierały wszystkich herbów miast danej prowincji, co powodowało, że różnice w czasie wydania niektórych znaczków wynosiły nawet kilka lat.

Według oficjalnych danych wydano 2811 znaczków, łącznie z odmianami znanych jest 3010 wzorów.

Norwegia

Norweski album, noszący tytuł Norske By-og Adelsvåben, został wydany w 1933 roku przez Kaffe Hag Aktieskelskap z Oslo. Jego autorem był Hallvard Trætteberg. Trætteberg (1898-1987) przez wiele lat zajmował się sprawami związanymi z heraldyką w Archiwach Państwowych i opublikował liczne prace na ten temat, dotyczące zarówno heraldyki świeckiej, jak i kościelnej.

W przeciwieństwie do innych albumów wydanych w państwach skandynawskich, album norweski zawiera również herby zasłużonych norweskich rodów, zarówno historycznych, jak i współczesnych autorowi. W porównaniu z innymi albumami skandynawskimi ma także najbardziej rozbudowany wstęp i opisy. Podobnie jak album duński, zawiera również sekcję poświęconą produkcji kawy.

Znaczki wydano w 8 bloczkach po 18 znaczków każdy, dodatkowo na ostatnim z bloczków zamieszczono 3 znaczki o charakterze reklamowym.

Polska

Album Herbarz Polski wydała w 1932 roku warszawska firma Kawa Hag. Autorem był znany heraldyk z Torunia, profesor Marian Gumowski.

Album opisano jako „Zeszyt I”. Planowano kolejne zeszyty zawierające herby rodowe, jednak nie doczekały się one wydania. Zeszyt I zawierał 284 herby miast, krain historycznych, diecezji itp., nie było w nim jednak herbów szlacheckich.

Herby zamieszczono w ośmiu bloczkach po 36 znaczków każdy. Cztery z nich miały charakter reklamowy. Odwrotne strony znaczków były czyste, bez tekstu.

Szwajcaria

Szwajcarska edycja albumów Coffee Hag jest największa i najbardziej skomplikowana ze wszystkich edycji narodowych. Właściwie to szwajcarskie albumy opublikowano jako pierwsze w drugim dziesięcioleciu XX wieku i doczekały się one licznych reprintów, wznawiano je aż do połowy lat 60. Z tego powodu istnieje 76 różnych albumów i ponad 2500 znaczków. Pod tym względem szwajcarska edycja jest rekordowa, zawiera więcej albumów niż wszystkie pozostałe razem wzięte.

Serię albumów zapoczątkował wydany w 1911 roku album z herbami kantonów i miast, znaczki nosiły numery od 1 do 80. Album ten drukowano w trzech różnych miejscach: Monachium, Laupen i jednym nieznanym. Zawierały one te same herby, choć nieco różniły się detalami rysunku. Drugi album, z herbami miast i wsi (Stadt-und Dorfgemeinden, numery znaczków 81-144) również drukowany był w trzech drukarniach. Trzeci, wydany w 1922 roku, zawierał znaczki o numerach 145-288, drukowany był w dwóch drukarniach. W 1923 roku ukazał się czwarty album (Serie C) nazwany Stadt-und Dorfgemeinden, w jego przypadku numeracja znaczków zaczęła się na nowo, nosiły one numery 1-48.

Następnie zrezygnowano z dotychczasowego wzornictwa i opracowano nowe. Wydawanie nowej serii rozpoczęto w 1926 roku. Zawierała ona jedynie herby miejskie, choć planowano również wydanie znaczków z herbami szlacheckimi. Serię rozpoczął album czwarty, z tymi samymi herbami co czwarty album poprzedniej serii, lecz w nowej szacie graficznej. Kolejne albumy o numerach 5-18 utrzymano w podobnej stylistyce. Albumy 4 i 5 połączono później w jeden album o oznaczeniu 4/5, a w kolejnych edycjach przemianowano go na album 5. W latach 50. po raz kolejny zmieniono wzornictwo i wydano zaprojektowany na nowo komplet albumów o numerach od 5 do 18, dodano także nowy album oznaczony numerem 19. Przed II wojną światową wydano także dwa albumy z herbami kościelnymi – klasztorów, diecezji itp. Planowany trzeci album z tej serii nigdy się nie ukazał.

Historia szwajcarskich albumów jest skomplikowana również z powodu aktualizowania w kolejnych wydaniach wzorów herbów, które były zmieniane przez miasta. W niektórych albumach podawano liczbę mieszkańców danego miasta, a następnie dane te uaktualniano. W kilku przypadkach zamieniano herb jednego miasta na herb innego, pod tym samym numerem znaczka. Dało to w rezultacie 76 różniących się między sobą albumów.

Szwecja

Szwedzki album, Sveriges Rigsvapen, Landskaps- och Stadsvapen, wydała spółka Kaffe Hag AB w Sztokholmie w 1932 roku. Drukowano go w zakładach Karla Lindholma w Sztokholmie. Autorem albumu i znaczków był Harald Gustav Fleetwood (1879-1960), który pełnił funkcję Państwowego Heraldyka Królestwa Szwecji w latach 1931–1965 i był autorem licznych publikacji z tej dziedziny.

Szwedzki album zawiera jedynie herby prowincji i miast. Znaczki opublikowano w ośmiu blokach po 18 znaczków każdy oraz dodatkowo 5 znaczków z reklamami. Brakuje wzmianek o planach wydania w Szwecji albumu zawierającego herby szlacheckie.

Wolne Miasto Gdańsk

Album został wydany w 1930 roku przez Kaffee Hag w Gdańsku. Jako autor podany był gdański senator, dr Hubertus Schwarz. Jednakże za rzeczywistego autora grafik uważany jest F. W. Burau.

Album zawierał 125 herbów, w tym oprócz herbów miejskich również herby rodowe, a także gmerki, pieczęci i flagi miejskie. Decyzję o takim rozwiązaniu podjęto ze względu na niewielką powierzchnię Wolnego Miasta, ponieważ miast było zbyt mało, aby stworzyć album z samymi herbami miejskimi, stąd dodatkowe elementy. Planowano kilka następnych wydań, a niektóre znaczki, na które przewidziano miejsce w albumie, nie doczekały się publikacji.

Wyspy Brytyjskie

Album „Arms of cities and towns of the British Isles” został wydany około 1930 roku.

Brytyjski album został opublikowany w Westminster (Londyn) przez Abbey Press Ltd. Autor pozostaje nieznany, najbardziej prawdopodobne jest, że był nim Major Thomas Shepard.

Album zawierał 236 znaczków z herbami, numerowanymi osobno dla każdej sekcji. Podzielony był na rozdziały według regionów, z herbami regionów na osobnej stronie, a na kolejnych stronach umieszczano herby miast danego regionu w porządku alfabetycznym. Regionami tymi były: Londyn, Anglia, Szkocja, Walia, Irlandia i Irlandia Północna. Oprócz regionu, na znaczku zamieszczana była także adnotacja, do jakiego hrabstwa należy dane miasto.

Bibliografia

• album austriacki
• belgijskie i luksemburskie
• albumy czechosłowackie
• album duński
• albumy francuskie
• albumy holenderskie
• album jugosłowiański
• albumy niemieckie
• album norweski
• album polski
• albumy szwajcarskie
• album szwedzki
• album Wolnego Miasta Gdańsk
• album Wysp Brytyjskich
• serwis Heraldry of the World