Albin Nowicki (ur. 1 marca 1891 w Wabczu, pow. Chełmno, zm. 17 lipca 1972 w Giżycku) był nauczycielem, politykiem, redaktorem oraz kronikarzem.
Życiorys
Okres pomorski
Był najmłodszym synem Piotra, który pełnił funkcję kierownika szkoły powszechnej w Wabczu, oraz Rozalii z Zaborowskich. W latach 1902–1906 uczęszczał do progimnazjum Collegium Marianum w Pelplinie. Następnie kontynuował naukę w Zakładzie Przygotowawczym do Zawodu Nauczycielskiego (Präparandenanstalt) w Kwidzynie, a później wstąpił do seminarium nauczycielskiego w Toruniu. Po zdaniu egzaminu kwalifikacyjnego pracował jako nauczyciel w swoim rodzinnym Wabczu w latach 1912–1914 oraz 1915–1919.
We wrześniu 1914 roku został powołany do niemieckiego wojska, gdzie służył w Batalionie Zapasowym Rezerwowego Pułku Piechoty nr 61 w Chełmnie. Po krótkim przeszkoleniu został wysłany na front wschodni, gdzie brał udział w walkach pod Wydminami i Wysokiem. 22 października 1914 roku odniósł poważne rany w bitwie pod Giżami i został przetransportowany do szpitala w Berlinie, gdzie przeszedł trzy skomplikowane operacje. W lutym 1915 roku został zwolniony z wojska jako inwalida i powrócił do Wabcza.
W 1917 roku zdał egzamin Mittelschullehrer – und Rektore Xamen w Gdańsku z historii oraz języka francuskiego. W latach 1917–1918 prowadził wykłady z języka polskiego i historii dla nauczycieli w Chełmnie i Grudziądzu. Był jednym z członków założycieli Towarzystwa Nauczycieli Polaków w Ziemi Chełmińskiej.
Od 27 do 29 grudnia 1918 roku przebywał w Poznaniu, gdzie uczestniczył w powitaniu Ignacego Paderewskiego i był świadkiem wybuchu powstania wielkopolskiego. Został również delegatem na Zjazd Nauczycieli byłej dzielnicy pruskiej. Po powrocie z tego zjazdu zintensyfikował działania organizacyjne wśród polskiego nauczycielstwa.
W latach 1920–1928 był wykładowcą w Seminarium Nauczycielskim w Grudziądzu. W 1919 roku w wyborach parlamentarnych został posłem z ramienia Narodowej Partii Robotniczej. W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji był członkiem klubu Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy, gdzie reprezentował głównie nauczycieli, szczególnie z okręgu pomorskiego. Oprócz udziału w pracach różnych komisji sejmowych pełnił również funkcję sekretarza Komisji Oświaty oraz sekretarza klubu poselskiego Stronnictwa Pracy.
W latach 1928–1936 pracował jako nauczyciel w Szkole Powszechnej im. Mikołaja z Ryńska w Grudziądzu.
Okres wileński i służba w wywiadzie
W 1936 roku przeniósł się do Wilna, gdzie założył Instytut Nauki Języków Obcych, którym kierował do jego likwidacji przez Niemców w 1942 roku. W tym samym roku został aresztowany za odmowę podpisania Volkslisty i spędził pięć miesięcy w więzieniu na Łukiszkach. Po zwolnieniu uzyskał zgodę na otwarcie prywatnego biura tłumaczeń, które funkcjonowało do 1943 roku. W 1944 roku zgłosił się jako ochotnik do Armii Czerwonej, gdzie po szybkim przeszkoleniu w Kownie został zwiadowcą i dowódcą grupy „Wisła”, która dostarczała cenne informacje na temat działań wojennych, w szczególności podczas przełamania „Wału Pomorskiego” i w rejonie dorzecza Wisły. 15 maja 1945 roku został zwolniony z Armii Czerwonej.
W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Po wojnie spotkał kilku znajomych, którzy pracowali w Kuratorium Szkolnym w Olsztynie. Mimo namów do podjęcia pracy na Mazurach, postanowił szukać zatrudnienia w miejscach, które nie były dotknięte wojną. W 1946 roku trafił do Ząbkowic Śląskich, gdzie pracował jako tłumacz przy Komendzie Milicji Obywatelskiej. Później przeniósł się do Złotego Stoku, gdzie pełnił funkcję kasjera w Zakładach Przemysłu Arsenowego, a od 15 lipca 1947 roku został burmistrzem. Mieszkał w Złotym Stoku do 1 listopada 1948 roku, kiedy to władze powiatowe powierzyły mu funkcję burmistrza w Ziębicach, gdzie pracował przez 4 lata. W latach 1949–1952 był przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej oraz dyrektorem Państwowego Gimnazjum Przemysłowego, Technikum i Zasadniczej Szkoły Ceramicznej.
W 1952 roku Nowicki zdecydował się na przeprowadzkę na Mazury. W 1954 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W latach 1952–1964 pełnił funkcję kierownika Szkoły Podstawowej dziennej i wieczorowej w Rynie. W 1964 roku przeszedł na emeryturę, ale aktywnie uczestniczył w pracy społecznej. Do końca życia pracował w szkolnej bibliotece, a jego pasją było pisanie kronik. Tylko podczas swojego pobytu w Rynie, przez niemal 20 lat, stworzył 33-tomową kronikę, dokumentującą życie tego mazurskiego miasteczka. Oprócz tych tomów pozostawił również kilka innych kronik, w tym szczególnie cenną, w której opisał swoje doświadczenia na Dolnym Śląsku. W 1971 roku z okazji swoich 80. urodzin otrzymał specjalną uroczystość zorganizowaną przez lokalne władze, na której świętował cały Ryn. Wśród gości był m.in. wiceminister kultury i sztuki Zygmunt Garstecki.
Rok później zmarł i został pochowany na cmentarzu w Rynie.
Przypisy
Bibliografia
H. Mościcki, W. Dzwonkowski, Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Warszawa 1928, s. 265–266.
T. Oracki, Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w l. 1945–1970, Olsztyn 1970, s. 120–122.
S. Poręba, Albin Nowicki (1891–1972) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23, s. 311–312.
Z. Waszkiewicz, Grudziądz w latach 1920–1939, Toruń 2008, s. 50–52.
Loading ...