Albert Wielki

Albert Wielki, znany również jako Albert z Kolonii, Albert z Lauingen, Albert von Bollstädt, łac. Albertus Magnus (urodzony prawdopodobnie w latach 1193-1205 w Lauingen (Donau), zmarł 15 listopada 1280 w Kolonii) był niemieckim duchownym katolickim oraz uczonym; dominikaninem, teologiem i filozofem scholastycznym, który był pierwszym znaczącym przedstawicielem scholastycznego arystotelizmu. Wyróżniał się obszerną wiedzą przyrodniczą, a także interesował się alchemią. Jest świętym Kościoła katolickiego i doktorem Kościoła, znanym jako doctor universalis lub doctor expertus.

Albert jako jeden z pierwszych w sposób systematyczny łączył filozofię Arystotelesa z teologią katolicką, dostrzegając w niej możliwość zharmonizowania wiedzy przyrodniczej z wiarą. Był również jednym z pierwszych, którzy wskazywali na różnice pomiędzy metodą teologii a metodą nauk przyrodniczych oraz na odmienny charakter prawd wiary w porównaniu do prawd naukowych. Te podstawowe założenia metodologiczne pozwoliły mu na znaczne rozszerzenie wiedzy w zakresie botaniki, które przejął jego największy uczeń, Tomasz z Akwinu.

Albert pozostawał pod wpływem Awicenny, od którego zaczerpnął zbliżoną do emanacyjnej koncepcję stworzenia oraz pojęcie Boga jako pierwszej przyczyny stwarzającej hierarchię bytów. Mimo głębokiego arystotelizmu, miał także pewne skłonności neoplatońskie.

Życie

Urodził się w bawarskiej miejscowości Lauingen (Donau) w rodzinie rycerskiej, prawdopodobnie jako najstarszy syn hrabiego von Bollstädt. Większość historyków przyjmuje, że data jego urodzenia to 1205 lub 1206, chociaż niektórzy sugerują, że mógł urodzić się w 1193 roku. Przydomek „Wielki” nie jest tytułem nadanym przez potomnych, lecz jest tłumaczeniem jego nazwiska (de Groot).

Nie ma pewnych informacji na temat miejsca, w którym pobierał pierwsze nauki – prawdopodobnie były to dom rodzinny lub pobliska szkoła. Wyższe studia rozpoczął w Padwie, gdzie zapoznał się z pismami Arystotelesa. Wybór tego miasta mógł być związany z tym, że mieszkał tam jego wuj, a także z jego zainteresowaniem rozwijającą się wiedzą przyrodniczą na włoskich uniwersytetach. Dokładna data jego przybycia do Padwy nie jest znana, ale prawdopodobnie studiował tam także prawo.

Gdy – jak głosi legenda – objawiła mu się Maryja, wstąpił do zakonu dominikańskiego w 1223 roku, gdzie studiował teologię, najprawdopodobniej w Bolonii i innych miastach. Do zakonu przyciągnęły go kazania bł. Jordana z Saksonii, drugiego generała dominikanów. Następnie, od 1233 roku, nauczał w Kolonii (gdzie wcześniej odbył nowicjat i przyjął święcenia kapłańskie), Ratyzbonie, Fryburgu, Strasburgu i Hildesheim jako lektor przy miejscowych konwentach zakonnych. Kiedy przebywał w Kolonii i komentował dzieła Piotra Lombarda, zakon polecił mu przenieść się do Paryża w 1245 roku, gdzie uzyskał tytuł doktora teologii i przez pewien czas nauczał z dużym powodzeniem. Wśród jego studentów znajdował się Tomasz z Akwinu, wtedy jeszcze cichy młodzieniec, którego geniusz Albert dostrzegł i przepowiedział mu wielką przyszłość. Uczeń towarzyszył nauczycielowi w Paryżu, a w 1248 roku wrócił z nim do Kolonii, gdzie wspólnie zakładali studium generale, które stało się późniejszym Uniwersytetem Kolońskim. Albert objął funkcję regenta, a Tomasz został drugim profesorem i magistrum studentium. Pracowali razem do 1252 roku. W tym czasie Albert cieszył się już znacznym autorytetem, co zaowocowało wyborem na arbitra w sporze między arcybiskupem Konradem von Hochstaden a mieszkańcami Kolonii.

W 1254 roku Albert został wybrany prowincjałem Zakonu Dominikańskiego w Niemczech (prowincja Teutonia), spełniając swoje obowiązki skutecznie i z wielkim oddaniem. W 1256 roku, wraz ze św. Bonawenturą, udał się do Rzymu, gdzie bronił zakonów żebraczych przed atakami Wilhelma z Saint-Amour. Dzieło Wilhelma, De novissimis temporum periculis, zostało potępione przez papieża Aleksandra IV 5 października 1256 roku. W Rzymie Albert pełnił funkcję magistra pałacu świętego (ustanowioną w czasach św. Dominika) i głosił kazania w duchu Ewangelii św. Jana oraz Listów Apostolskich. Podczas pełnienia funkcji prowincjała pisał komentarz do św. Jana oraz polemiki z arabskim filozofem Awerroesem. W 1257 roku zrezygnował z funkcji prowincjała i wrócił do Kolonii, aby w pełni poświęcić się studiom i nauczaniu. Na zgromadzeniu generalnym swojego zakonu w Valenciennes w 1250 roku, razem ze św. Tomaszem z Akwinu oraz Piotrem z Tarentasii (późniejszym papieżem Innocentym V), opracował nowy program nauczania dominikańskiego, w którym wprowadzono obowiązkowe nauczanie filozofii. W 1258 roku ponownie pełnił rolę mediatora w sporze między mieszkańcami Kolonii a arcybiskupem Konradem.

W 1260 roku papież Aleksander IV powierzył mu biskupstwo Ratyzbony. Humbert z Romans, przełożony zakonu dominikańskiego, w obawie przed utratą pomocy Alberta próbował powstrzymać tę nominację, jednak bezskutecznie. Albert zarządzał diecezją do 1262 roku, kiedy to doprowadził do rezygnacji papieża Urbana IV. W zamian musiał jako legat papieski głosić kazania w Niemczech nawołujące do krucjaty. W 1263 roku przebywał jeszcze na dworze papieża Urbana IV w Orvieto i Viterbo, gdzie nawiązał kontakt z Wilhelmem z Moerbeke, który poprawiał swoje przekłady Arystotelesa. W latach 1264-1270 przebywał kolejno w Würzburgu i Strasburgu. W Strasburgu gościł u swego ucznia Ulrycha ze Strasburga. Gdy głosił kazania, zapoznał się z joannitami i mediował w sporze między nimi a Barnimem I, księciem zachodniopomorskim, co podjął na mocy mandatu papieża Klemensa IV. Po rozwiązaniu sprawy wrócił do Strasburga, a następnie dobrowolnie powrócił do swoich obowiązków jako profesor w kolońskim Studium. Wtedy odkrył, że jego werdykt nie był przestrzegany przez księcia, więc nałożył na Barnima klątwę i wysłał do niego posłów. Jednakże delegaci Alberta zostali pojmani, obrabowani, znieważeni i uwięzieni. W 1271 roku nałożył na księstwo Barnima interdykt. Resztę życia spędził w Kolonii, rzadko wyjeżdżając. Odmówił również prośbie akademików paryskich o objęcie katedry teologii.

W 1270 roku Albert wspierał św. Tomasza w walce z poglądami Sigera z Brabancji oraz awerroistami, wysyłając do Paryża swój drugi traktat przeciw awerroizmowi (pierwszy powstał w 1256 roku i nosił tytuł De Unitate Intellectus Contra Averroem). W 1270 roku propagował w Austrii ósmą krucjatę. Jego stan zdrowia ulegał pogorszeniu, a prawdopodobnie tracił wzrok. Mimo to odpowiedział na wezwanie papieża Grzegorza X do udziału w drugim soborze w Lyonie, gdzie aktywnie brał udział w obradach.

Podczas obrad soboru dowiedział się o śmierci św. Tomasza, co było dla niego wielkim ciosem – Albert oznajmił, że „zgasło światło Kościoła”. Legenda głosi, że od tego czasu nie mógł powstrzymać łez, gdy mówiono o Tomaszu. Jednym z jego ostatnich działań była obrona prawowierności ucznia – w 1277 roku Stephan Tempier próbował doprowadzić do potępienia pism Tomasza, argumentując, że są one zbyt bliskie pogańskim filozofom (uczeni kwestionują jednak osobisty pobyt Alberta w Paryżu). Po pogorszeniu stanu zdrowia w 1278 roku zmarł 15 listopada 1280 roku w Kolonii. Jego grób znajduje się w krypcie kolońskiego kościoła dominikanów pw. św. Andrzeja.

Św. Alberta często przywołuje Dante, który uczynił z jego podejścia do problemu wolnej woli fundament własnego systemu przekonań moralnych. W Boskiej komedii Dante umieszcza św. Alberta w Niebie Słońca, obok jego ucznia św. Tomasza – wśród wielkich miłośników mądrości (Spiriti Sapienti).

Albert został beatyfikowany w 1622 roku, a kanonizowany i ogłoszony doktorem Kościoła w 1931 roku przez papieża Piusa XI. Jego święto obchodzone jest 15 listopada.

Filozofia

Albert wyróżniał się wśród swoich współczesnych ogromną erudycją. Był zaznajomiony z literaturą grecko-rzymską, patrystyczną, arabską i żydowską. Jakkolwiek niektóre jego informacje były nieprecyzyjne – na przykład Sokratesa i Platona nazywał stoikami, a Empedoklesa i Anaksagorasa klasyfikował jako epikurejczyków – jego zasadnicza zasługa polegała na tym, że operował obszernym materiałem filozoficznym i wykorzystywał różne działy nauki Arystotelesa w dotąd niespotykany sposób.

Św. Albert, bardziej niż jakikolwiek inny wielki filozof scholastyczny przed św. Tomaszem, przyczynił się do nadania chrześcijańskiej filozofii i teologii formy i metody, jaką mają one do dziś. Przede wszystkim był nauczycielem i poprzednikiem Tomasza, który go przewyższył. Współczesna historia filozofii dostrzega jednak w rozległej i złożonej nauce Alberta samodzielną i systematyczną całość. Podstawowym elementem filozofii Alberta jest nauka Arystotelesa, dostosowana do potrzeb chrześcijańskiej religii, podobnie jak Majmonides przystosował ją do religii żydowskiej. Albert, jako ten, który wytyczył drogę nowej scholastycznej filozofii, dzieli sławę z Aleksandrem z Hales, którego Summa Theologiae przyczyniła się do powszechnego znania filozofii Arystotelesa na Uniwersytecie Paryskim. Ich zastosowanie arystotelesowskich metod i zasad do wykładu świętej doktryny dało światu system scholastyczny, który dążył do pogodzenia rozumu z objawioną wiarą. Obok Awerroesa Albert był najważniejszym komentatorem dzieł Arystotelesa, przyjmując jego zasady w celu usystematyzowania teologii, co umożliwiło mu zrozumienie zasad wiary chrześcijańskiej w kontekście rozumu.

Wybór Arystotelesa jako przewodnika nowej filozofii wywołał znaczną opozycję. Żydowscy i arabscy komentatorzy pism Stagiryty, przez wieki zajmujący się jego pracami, wprowadzili do dyskursu tak wiele elementów niezgodnych z nauką Kościoła, że w chrześcijańskim świecie wytworzyła się atmosfera przeciwna Arystotelesowi, co doprowadziło do zakazu czytania jego Fizyki i Metafizyki na Uniwersytecie Paryskim w latach 1210-1225. Albert jednak uważał, że niechęć do Arystotelesa wynika jedynie z błędnych poglądów wcześniejszych arystotelików (Awerroesa, Abelarda, Amalryka), a „czysta” nauka Arystotelesa jest wolna od ich błędów. Uznając, że niemożliwe jest zatrzymanie panującego w XIII wieku entuzjazmu dla studiów filozoficznych, postanowił oczyścić arystotelizm z wszelkich niezgodności z nauczaniem Kościoła. Dotyczyło to przede wszystkim interpretacji awerroistów, panteizmu oraz skrajnego racjonalizmu, który zakładał, że wszystkie prawdy wiary można wyjaśnić racjonalnie, co prowadziło do odrzucenia konieczności objawienia. Albert dążył do tego, aby dziedzictwo filozofii pogańskiej służyło chrześcijańskiej prawdzie objawionej, naśladując kanon stworzony przez św. Augustyna, który uważał, że prawdy zawarte w dziełach pogańskich mogą być użyteczne, o ile nie przeszkadzają w dochodzeniu do wyższych rzeczywistości. Albert twierdził, że wszelkie nauki będące wynikiem ludzkiego wysiłku poznawczego powinny być „służebnicami” (ancillae) teologii, która jest od nich wyższa i stanowi ich „panią”. Sprzeciwiając się radykalnemu racjonalizmowi Abelarda i jego uczniów, Albert podkreślał różnice między prawdami poznawalnymi za pomocą naturalnego rozumu a tajemnicami wiary (np. Trójcy Świętej, wcielenia), których nie można poznać bez pomocy objawienia.

Przeciw awerroizmowi

Jak już wspomniano, Albert napisał dwa traktaty przeciw awerroizmowi, który negował nieśmiertelność duszy indywidualnej i indywidualną odpowiedzialność, głosząc, że dla wszystkich ludzi istnieje tylko jedna rozumna dusza. Panteizm odrzucał, głosząc arystotelesowską umiarkowaną doktrynę na temat istnienia uniwersaliów, znaną jako umiarkowany realizm pojęciowy, przyjętą później przez filozofów scholastycznych, z św. Tomaszem na czele. Albert oparł tę naukę na rozróżnieniu pomiędzy uniwersaliami ante rem (idea lub archetyp w umyśle Boga), in re (istniejącymi lub mogącymi istnieć w wielu indywiduach) i post rem (jako abstrakcyjne pojęcie istniejące w umyśle i zestawione z indywiduami, z których może być wyprowadzone): Universale duobus constituitur, natura, scilicet cui accidit universalitas, et respectu ad multa, qui complet illam in natura universalis (Met., lib. V, tr. vi, cc. v, vi).

Inspiracje pozaarystotelesowskie

Chociaż Albert dążył do bycia wiernym uczniem Arystotelesa, nie lekceważył Platona. W jego słowach można znaleźć stwierdzenie, że „człowiek nie osiągnie pełni w filozofii, jeśli nie pozna obu filozofii, Arystotelesa i Platona” (Met., lib. I, tr. v, c. xv). Nazywanie Alberta „małpą (simius) Arystotelesa” jest więc tylko częściowo uzasadnione, o ile nie zarzuca się mu radykalnego odrzucenia całej tradycji filozoficznej, która nie jest arystotelesowska, ani jakiegoś rodzaju fanatyzmu w byciu arystotelikiem. W kwestiach bożych wiara poprzedza rozumienie prawdy, a autorytet wyprzedza rozum, podczas gdy w kwestiach dotyczących świata przyrodzonego sytuacja jest inna – filozof nie może przyjmować przekonań, do których nie można dojść za pomocą rozumu. Albert uważał, że logika jest przygotowaniem do filozoficznej wiedzy o tym, jak używamy rozumu, przechodząc od nieznanego do znanego: Docens qualiter et per quae devenitur per notum ad ignoti notitiam (De praedicabilibus I,4).

Filozofia może mieć charakter teoretyczny lub praktyczny. Filozofia teoretyczna obejmuje fizykę, matematykę i metafizykę, natomiast filozofia praktyczna (moralna) dotyczy spraw jednostki, rodziny oraz państwa lub społeczeństwa. Poza fizyką, która stała się odrębną nauką filozoficzną, wielu współczesnych filozofów w różnej formie podtrzymuje tradycyjny podział nauk filozoficznych.

Teologia

W historii teologii Albert, znany jako doktorem powszechnym (łac. doctor universalis), odegrał rolę pośredniczącą między Piotrem Lombardem, określanym jako „mistrz sentencji”, a św. Tomaszem z Akwinu. W systematyczności oraz porządku, w dokładności i jasności przewyższył Piotra Lombarda. Jego uczeń, Tomasz, zwany doktorem anielskim, z kolei przewyższył swego mistrza. Summa Theologiae Alberta była postępem w porównaniu z dziełami ówczesnej teologii, jeżeli chodzi o naukowy porządek, eliminację zbędnych problemów oraz ograniczenie liczby argumentów i kontrargumentów. Wciąż jednak pozostawało w niej wiele trudności i niejasności, które św. Tomasz uznał za wystarczająco poważne, aby ogłosić potrzebę stworzenia nowego elementarnego podręcznika teologii ad eruditionem incipientium (dla początkujących). Umysł Doktora Uniwersalnego był przepełniony różnorodnymi zagadnieniami, co uniemożliwiało mu dostosowanie wyjaśnień do zdolności nowicjuszy. Mimo tej słabości, to właśnie Albert pokierował uczniem, który dał światu najdoskonalszą wykładnię nauczania Kościoła – można więc powiedzieć, że w takim rozumieniu Sumę teologiczną św. Tomasza zawdzięczamy Albertowi Wielkiemu.

Sztuki wyzwolone

Św. Albert wykazywał duże zainteresowanie każdą dziedziną wiedzy przyrodniczej, co sprawiło, że stał się (obok Rogera Bacona) jednym z najbardziej uczonych ludzi swoich czasów – z tego powodu potomni nadali mu tytuł Doctor Universalis. Mimo to, część jego wiedzy była typowo dla jego epoki zniekształcona; wydaje się, że uważał Platona i Speuzypa za stoików.

Większość wiedzy w zakresie sztuk wyzwolonych czerpał z prac Arystotelesa, które stanowiły fundament wiedzy przyrodniczej jego czasów. Nie oznacza to jednak – wbrew powszechnym przekonaniom o Średniowieczu – że był bezkrytyczny. Mówił, że „celem nauk przyrodniczych nie jest proste przyjmowanie wyników [narrata] uzyskanych przez innych, lecz poszukiwanie przyczyn działających w naturze” (De Miner., lib. II, tr. ii, i). W swoim traktacie o roślinach głosił zasadę, że experimentum solum certificat in talibus [w badaniach jedynym pewnym przewodnikiem jest doświadczenie].

Interesował się szczególnie botaniką i chemią. W 1250 roku otrzymał arszenik. Współcześni oskarżali go o praktykowanie magii, częściowo z powodu zazdrości, a częściowo z powodu niezrozumienia jego nowatorskich idei (miał np. stworzyć androida – maszynę o postaci człowieka). W swoim dziele Compositium de compositis opisał, że związek uzyskany przez rozpuszczenie srebra w kwasie azotowym „… barwi ręce ludzkie na czarno, ciężką do pozbycia się farbą…”, co zauważało zjawisko światłoczułości związku srebra, które zostało zbadane dokładniej dopiero setki lat później.

Muzyka

Św. Albert jest znany w historii muzyki jako autor jednego z niewielu komentarzy dotyczących praktyki muzycznej swoich czasów. Większość jego uwag o muzyce znajduje się w komentarzu do Poetyki Arystotelesa. Odrzucił ideę muzyki sfer, uznając ją za absurdalną, twierdząc, że ruch ciał niebieskich nie może wytwarzać dźwięków. Pisał również o proporcjach w muzyce oraz o trzech różnych subiektywnych poziomach, na których śpiew oddziałuje na ludzką duszę: oczyszczanie tego, co nieczyste, oświecanie prowadzące do kontemplacji, oraz doskonałość osiągana przez kontemplację. Szczególne zainteresowanie współczesnych teoretyków muzyki budzi jego podejście do ciszy, którą uznawał za integralną część muzyki.

Znaczenie

Św. Albert był jednym z najbardziej wpływowych filozofów XIII wieku. Swoją sławę zawdzięcza w dużej mierze temu, że był nauczycielem, opiekunem i mentorem św. Tomasza, co jednak nie umniejsza jego wartości jako teologa i uczonego. Warto zauważyć, że mimo licznych i wymagających zajęć – jako kapłan, prowincjał swojego zakonu, biskup, legat papieski oraz kaznodzieja krucjatowy, a także wypełnionych pracą podróży do Paryża, Kolonii, Rzymu i wielu miejsc w Niemczech – był zdolny stworzyć ogromną encyklopedię obejmującą traktaty naukowe dotyczące niemal każdej dziedziny wiedzy oraz uzyskać wgląd w naturę i wiedzę teologiczną, która zdumiewała jego współczesnych i budzi podziw uczonych dzisiaj.

Obok św. Tomasza, Albert wychował wielu innych uczniów (Hugo Ripelin, Ulrich ze Strasburga, Dietrich z Freibergu), którzy często (głównie w Kolonii) odchodzili od tomizmu, chcąc głosić „czyste” nauki św. Alberta, rozwijając jednak głównie jego wątki neoplatońskie. Filozofię tę określamy jako albertyzm.

Pisma

Opublikowano dwa zbiorowe wydania pism św. Alberta (Opera Omnia): pierwsze w Lyonie w 1651 roku, w 21 tomach in folio, przez o. Petera Jammy’ego, O.P. Drugie w Paryżu (Louis Vivès), w latach 1890-99, w 38 tomach in quarto, pod redakcją Auguste’a Borgneta.

Pisma Alberta zawarte w zbiorze z 1899 roku, składające się z 38 tomów, ukazują jego ogromną pracowitość i encyklopedyczną wiedzę, obejmującą m.in. logikę, teologię, botanikę, geografię, astronomię, mineralogię, chemię, zoologię, fizjologię oraz frenologię. Był najszerzej znanym autorem swoich czasów. W zgodzie z nauczaniem Kościoła zebrał i usystematyzował wszystkie pisma Arystotelesa w łacińskich przekładach i komentarzach arabskich. Był tak przywiązany do Arystotelesa, że nazywano go nawet „małpą Arystotelesa”.

Jednak działalność św. Alberta ma charakter bardziej filozoficzny niż teologiczny. Jego pisma są głównie poświęcone arystotelejskiemu schematowi podziału nauk i zawierają interpretacje oraz rozważania nad dziełami Arystotelesa, z dodatkowymi refleksjami w odniesieniu do zagadnień filozoficznych szczególnie aktualnych w czasach św. Alberta oraz pewnymi zmianami w stosunku do poglądów Filozofa.

Wydanie zbiorowe obejmuje następujące pisma:

Logiczne: siedem traktatów (1, 2).
Fizyczne: Liber Physicorum (3); De Coelo et Mundo, De Generatione et Corruptione, Liber Meteororum (4); Liber Mineralium (5); De Natura locorum, De passionibus aeris (9).
Biologiczne: De vegetabilibus et plantis (10); De animalibus (11-12); De motibus animalium, De nutrimento et nutribili, De aetate, De morte et vita, De spiritu et respiratione (9).
Psychologiczne: De Anima (5); De sensu et sensato, De Memoria, et reminiscentia, De somno et vigilia, De natura et origine animae, De intellectu et intelligibili, De unitate intellectus (9). Powyższe tematy, z wyjątkiem logiki, są omówione wspólnie w Philosophia pauperum (5).
Moralne i polityczne: Liber Ethicorum (7); Liber Politocorum (8).
Metafizyczne: Liber Metaphysicorum (6); Liber de causis et processu universitatis a causa prima (10).
Teologiczne: Komentarz do pism Dionizego Areopagity (14); Komentarz do Sentencji Piotra Lombarda (25-30); Summa Theologiae (31-33); Summa de creaturis (34-35); De sacramento Eucharistiae (38); Super evangelium missus est (37).
Egzegetyczne: Komentarze do Psalmów i Proroków (15-19); Komentarze do Ewangelii (20-24); O Apokalipsie (38).
Mowy: (13).
Pisma wątpliwej autentyczności: De apprehensione (5); Speculum astronomicum (5); De alchimia (38); Scriptum super arborem Aristotelis (38); Paradisus animae (37); Liber de Adhaerendo Deo (37); De Laudibus B. Virginis (36); Biblia Mariana (37).

Traktat Quindecim problemata contra Averroistas wydał Mandonnet w dziele „Siger de Brabant” (Freiburg, 1899).

Największe znaczenie mają komentarze do Sentencji Piotra Lombarda oraz do Sumy Teologicznej, które stanowią ich powtórzenie w bardziej dydaktycznej formie.

Od 1951 roku wydawana jest krytyczna edycja dzieł św. Alberta (Editio Coloniensis), planowana na 40 tomów, przygotowywana przez Instytut Alberta Wielkiego w Kolonii (Sancti Doctoris Ecclesiae Alberti Magni, Ordinis Fratrum Praedicatorum, Opera omnia, ad fidem codicum manuscriptorum edenda, apparatu critico, notis prolegomenis, indicibus instruenda curavit Institutum Alberti Magni Coloniense Bernhardo Geyer praeside (od 1978 Wilhelmo Kübel praeside)). Dotychczas ukazało się 13 tomów, z czego 9 dwuczęściowych.

Polskie przekłady

O piętnastu problemach teologiczno-filozoficznych (De quindecim problematibus). Adam Rosłan (przekł. i oprac.). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2009, seria: Źródła Myśli Filozoficznej. ISBN 978-83-7505-127-8. Brak numerów stron w książce.

Wspomnienie

W Kościele katolickim wspominany jest w dniu rocznicy jego śmierci.

Ikonografia

W ikonografii św. Albert przedstawiany jest w habicie dominikańskim lub stroju biskupim. Jego atrybuty to gałązki palmowe lub oliwne, mające przypominać, że był przeciwnikiem wojen i pojedynków, a także orędownikiem zgody i pokoju, który godził zwaśnionych. Globus symbolizuje jego zainteresowanie nauką. Infuła leżąca u stóp symbolizuje porzucenie funkcji i godności biskupa na rzecz nauki i działalności dydaktycznej. Krzyż świadczy o jego głębokiej wierze, lilia symbolizuje czystość i niewinność, a także wizerunek Niepokalanej, która obiecała mu zdolność do uprawiania filozofii. Ponadto, często zobaczyć można księgę lub zwój oraz ptasie pióro, które nawiązują do jego działalności w dziedzinie nauki.

Zobacz też

(20006) Albertus Magnus

Przypisy

Bibliografia

po polsku

Henryk Anzulewicz: Die aristotelisch-platonische Synthese Alberts des Großen. W: Język, rozumienie, komunikacja. Mikołaj Domaradzki, Emanuel Kulczycki, Michał Wendland (red. nauk.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, 2011, s. 291-302, seria: Pisma Filozoficzne 121.
Marcin Trepczyński: Ścieżki myślenia Alberta Wielkiego i Tomasza z Akwinu. Warszawa: Campidoglio – Marcin Trepczyński, 2013, s. 232. ISBN 978-83-927476-5-9.
Scholastyczny arystotelizm. ALBERT WIELKI. W: Historia filozofii. Pod redakcją G. F. Aleksandrowa, B. E. Bychowskiego, M.B. Mitina, Pawła Judina. Tłum. z rosyjskiego Aleksander Neyman, Roman Korab-Żebryk, Bogdan Kupis. T. I: Filozofia starożytna i średniowieczna. Warszawa: Książka i Wiedza, 1961, s. 531–532. (pol.).
Józef Marecki, Lucyna Rotter: Jak czytać wizerunki świętych leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83242-0910-1. (pol.).

w innych językach

James A. Weisheipl: The Life and Works of St. Albert the Great. W: Tenże: Albertus Magnus and the Sciences: Commemorative Essays. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1980, seria: Studies and texts 49. ISBN 0-88844-049-9. (ang.).
MarkusM. Führer, Albert the Great, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 19 lutego 2020, ISSN 1095-5054 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
Albert the Great (1200–80), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
Albertus Magnus: Virtue of Herbs, Stones and Certain Beatles. farlang.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-06)]. (1604)
Pisma św. Alberta na łacińskich Wikiźródłach