Albert Morski
Albert Morski, właściwie Edward Damięcki, urodził się 29 września 1909 roku w Gierwatach, a zmarł 17 sierpnia 1994 roku w Warszawie. Był polskim działaczem komunistycznym oraz polonijnym w Kanadzie, a także dyplomatą, pełniącym funkcję ambasadora w Norwegii w latach 1957–1961 oraz w Egipcie w latach 1966–1971.
Życiorys
W 1929 roku ukończył szkołę średnią. W 1930 roku najprawdopodobniej rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, które jednak przerwał z powodów materialnych i zdrowotnych. Inne źródła sugerują, że został relegowany z uczelni za działalność polityczną. W 1933 roku dołączył do Komunistycznej Partii Polski i redagował jedno z jej periodyków. 13 marca 1933 roku został aresztowany w Poznaniu za działalność w KPP. W 1934 roku powrócił do Warszawy, gdzie ponownie został aresztowany w kwietniu. Jako członek Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej angażował się w działania agenturalne na rzecz komunistów.
Po tragicznym wypadku, w którym zginął w 1934 roku Joseph Polka, reprezentant KPP w Kanadzie, partia wysłała Morskiego do Kanady w 1935 roku, aby działał wśród tamtejszej Polonii. Z czasem uzyskał kanadyjskie obywatelstwo. Był uznawany za utalentowanego mówcę i pisarza, a także za najlepiej wykształconego polskiego działacza komunistycznego w Kanadzie, który stanowił wzór dla innych działaczy KPP. Morski wyznaczał kierunek ideologiczny ruchu, rozwiązując liczne problemy codzienne. Pod jego przewodnictwem organizacja kulturalno-edukacyjna rozkwitła i przyciągnęła wielu nowych członków.
Morski zauważył, że polscy imigranci są zbyt konserwatywni i przywiązani do tradycyjnych wartości, dlatego zachęcał KPP do zmiany podejścia z „hurra rewolucjonizmu”, które zakładało otwartą walkę na ulicach i w fabrykach, oraz do porzucenia ateistycznego wizerunku. Taka strategia umożliwiła później komunistom infiltrację polskich środowisk kombatanckich i patriotycznych. Morski namawiał kanadyjskich polityków komunistycznych do rezygnacji z międzynarodowego radykalizmu na rzecz stworzenia frontu przeciwko faszyzmowi.
Konsul generalny w Montrealu, Tadeusz Brzeziński, rekomendował Ministerstwu Spraw Zagranicznych postawienie przed sądem w Polsce trzech działaczy komunistycznych w Kanadzie – Morskiego, Tadeusza Lewandowskiego i Józefa Blocha – za antypolską działalność. MSZ oceniło jednak, że taki proces mógłby przyczynić się do wzrostu popularności ruchu komunistycznego, a także pomóc samemu Głosowi Pracy w szerzeniu propagandy.
Morski rozpoczął pracę w „Głosie Pracy”, gdzie w 1938 roku objął stanowisko redaktora naczelnego (gazeta przestała się ukazywać w 1940 roku). W lipcu 1936 roku przekształcił polską sekcję KPP w Kanadzie – Polskie Towarzystwo Robotniczo-Farmerskie – w Polskie Towarzystwo Ludowe. W lutym 1941 roku został pierwszym redaktorem wydawanej w Toronto „Kroniki Tygodniowej”. W czasie II wojny światowej służył w rezerwie kanadyjskiej armii. W sierpniu 1943 roku dołączył do Labor-Progressive Party (działającej w ramach Komunistycznej Partii Kanady). W 1945 roku zakończył pracę w „Kronice Tygodniowej” i objął stanowisko kierownika ottawskiego biura Polskiej Agencji Informacyjnej. 3 lipca 1945 roku został przedstawicielem Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej do spraw polskiego majątku i skarbów, które były przechowywane w Kanadzie podczas II wojny światowej. Działał w Polskim Komitecie Repatriacyjnym w Montrealu. Nowe władze w Warszawie rozważały Morskiego jako kandydata na posła w Kanadzie, jednak władze kanadyjskie nie wyraziły zgody na objęcie przez niego tego stanowiska z powodu jego zbyt radykalnych poglądów. Niemniej jednak, rekomendacje Morskiego były na tyle istotne, że MSZ odwoływał z Kanady dyplomatów, których Morski oceniał jako niewystarczająco zaangażowanych komunistów, w tym posła Alfreda Fiderkiewicza.
W marcu 1947 roku Morski powrócił do Polski i rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie objął stanowisko naczelnika wydziału w Departamencie Politycznym. W 1947 roku został konsulem generalnym lub radcą w Ambasadzie w Londynie, pełniąc jednocześnie rolę informatora Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Był członkiem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Warszawie w latach 1951–1952. Pracował jako pracownik naukowy w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR od 1952 roku, gdzie wcześniej ukończył także studia. Następnie pełnił funkcję kierownika polskiej misji Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei w latach 1955–1956. Od 1957 do 1961 roku był ambasadorem w Norwegii, akredytowanym również w Islandii. W 1961 roku przewodził polskiej delegacji w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Laosie, rezydując w Wientianie oraz pełniąc rolę dyrektora departamentu w MSZ. Od 1966 do 1971 roku był ambasadorem w Egipcie, akredytowanym także w Jemenie, Libii i Somalii. W 1971 roku przeszedł na emeryturę. W kwietniu 1987 roku na mocy uchwały Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR otrzymał Medal im. Ludwika Waryńskiego.
Morski był żonaty z Ireną Morską, artystką, która w latach 1938–1940 również pracowała w „Głosie Pracy”. Miał syna, Edwina Alberta Morskiego (1940–2007), który pracował w polskim handlu zagranicznym.
Zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Komunalnym Północnym (kwatera O-I-12-2-41).
Odznaczenia
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (24 stycznia 1955)
- Medal im. Ludwika Waryńskiego (1987)
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Patryk Polec: Hurrah Revolutionaries and Polish Patriots: The Polish Communist Movement in Canada, 1918–1950. Ottawa: University of Ottawa, 2012. [dostęp 2022-08-14]. (ang.).
Loading ...