Albert Michelson

Albert Abraham Michelson

Albert Abraham Michelson (urodzony 19 grudnia 1852 w Strzelnie, zmarły 9 maja 1931 w Pasadenie) był amerykańskim fizykiem o polsko-żydowskim pochodzeniu, który zdobył Nobela w dziedzinie fizyki.

Nagrodę Nobla przyznano mu w 1907 roku za wynalezienie interferometru.

Życiorys

Michelson przyszedł na świat w Strzelnie w żydowsko-polskiej rodzinie kupieckiej. W sierpniu 1855 roku jego rodzice, Samuel i Rozalia (z domu Przyłubska), wraz z trójką dzieci: Pauliną, Joanną i najstarszym Albertem, wyruszyli przez Nowy Jork i Panamę do Kalifornii. Młody Albert dorastał w miasteczkach rozwijających się na fali gorączki złota: Murphy’s Camp (obecnie Murphys) w Kalifornii oraz Virginia City w Nevadzie, gdzie jego rodzina prowadziła sprzedaż narzędzi i materiałów dla poszukiwaczy złota i srebra. Po zamachu na prezydenta Lincolna w 1865 roku, za zgodą rodziców, przyjął drugie imię – Abraham.

Swoje lata szkolne spędził w San Francisco, mieszkając u ciotki Henriette Levy (z d. Michelson), matki pisarki Harriet Lane Levy. W latach 1869-1873 studiował w U.S. Naval Academy w Annapolis, gdzie po raz pierwszy zetknął się z astronomią (kadeci mieli dostęp do w pełni wyposażonego obserwatorium). Po odbyciu dwuletniej służby na morzu, rozpoczął pracę jako wykładowca fizyki i chemii na swojej uczelni. Następnie wyjechał do Europy, głównie do Berlina (1880–1882) w celu dalszej nauki.

Po powrocie w maju 1882 roku objął stanowisko dyrektora wydziału fizyki w Case School of Applied Science w Cleveland (obecnie Uniwersytet Case’a i Western Reserve). W 1887 roku, wspólnie z E. Morleyem, przeprowadził eksperyment, który wykazał, że hipotetyczny eter kosmiczny, rzekomo niezbędny do propagacji światła, nie może być statyczny ani częściowo wleczony. W latach 1889-1892 był profesorem w tej samej szkole oraz Uniwersytecie Clarka w Worcester. Okres 1892-1929 to czas jego pracy na Uniwersytecie Chicagowskim, z przerwą na I wojnę światową, kiedy to powrócił do służby w marynarce wojennej jako komandor porucznik.

W 1899 roku zawarł związek małżeński z Edną Stanton, z którą miał syna i trzy córki.

Był członkiem wielu towarzystw naukowych, w tym:

amerykańskich National Academy of Sciences, American Physical Society oraz American Association for the Advancement of Science (gdzie pełnił funkcję prezesa),
brytyjskich Royal Society i Royal Astronomical Society.

Michelson zawsze pamiętał o swoim polskim pochodzeniu i tłumaczył swoje poświęcenie ciężkiej pracy tym, że pracowitość to cecha wszystkich Polaków. Choć nie urodził się w granicach Polski, przez całe życie konsekwentnie wpisywał Polskę jako miejsce swojego urodzenia w dokumentach.

Dokonania naukowe

Michelson był twórcą niezwykle precyzyjnego interferometru, znanego dziś jako interferometr Michelsona. Przyrząd ten pozwolił mu na przeprowadzenie bardzo dokładnych pomiarów prędkości światła oraz innych pomiarów w dziedzinie metrologii.

W 1887 roku, razem z Edwardem Morleyem, przeprowadził eksperyment (dzisiaj znany jako doświadczenie Michelsona-Morleya), który dowiódł, że prędkość światła w układzie źródła nie zależy od ruchu Ziemi. To doświadczenie, pokazujące brak wpływu ruchu obrotowego i orbitalnego Ziemi na prędkość światła w układzie źródła, miało kluczowe znaczenie dla szczególnej teorii względności. Eksperyment miał na celu potwierdzenie istnienia hipotetycznego eteru, który miał być nośnikiem światła. Negatywny wynik tego badania stał się podstawą teoretyczną dla teorii względności.

Jego osiągnięcia w dziedzinie spektroskopii nie ograniczały się jedynie do budowy interferometru. Był także twórcą urządzenia do produkcji siatek dyfrakcyjnych, które wielokrotnie udoskonalał, oraz prowadził badania dotyczące sztywności Ziemi.

Nagrody i wyróżnienia

W 1907 roku Michelson otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za stworzenie precyzyjnych instrumentów optycznych oraz pomiary z zakresu spektroskopii i metrologii. Był drugim Amerykaninem, który zdobył Nobla (po Theodorze Roosevelcie), i pierwszym w dziedzinie nauk ścisłych. W 1922 roku przyznano mu nagrodę Prix Jules-Janssen.

Inne wyróżnienia, które otrzymał, to:

1904: Matteucci Medal,
1907: Medal Copleya,
1912: Elliot Cresson Medal,
1916: Medal Henry’ego Drapera,
1923: Franklin Medal,
1923: Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego,
1929: Duddell Medal.

Michelson w kulturze popularnej

Fragment życia Alberta Abrahama Michelsona został przedstawiony w serialu Bonanza (odcinek Look to the Stars z marca 1962 roku). W tym odcinku Ben Cartwright pomaga młodemu Michelsonowi w wysłaniu aplikacji do Akademii Marynarki Wojennej, przełamując opór konserwatywnego nauczyciela.

W serialu Stawka większa niż życie, w odcinku Bez Instrukcji, niemiecki profesor Porschatt opisuje interferometr Michelsona podczas narady dotyczącej prototypowej broni dalekiego zasięgu, wykorzystującej „koncentrację promieni świetlnych”.