Albert Mathiez (urodzony 10 stycznia 1874 w La Bruyère, zmarł 26 lutego 1932 w Paryżu) był francuskim historykiem, specjalizującym się w badaniach nad rewolucją francuską.
Życiorys
Pochodził z chłopskiej rodziny z La Bruyère, znajdującej się w departamencie Haute Saône. Już w czasach szkoły średniej, a szczególnie na studiach, otwarcie manifestował swoje socjalistyczne poglądy. W 1897 roku uzyskał dyplom z historii oraz geografii. Od samego początku swojej kariery koncentrował się na historii rewolucji francuskiej, a jego pierwsza publikacja dotyczyła wydarzeń z 5 i 6 października 1789 roku. Pracował pod opieką znanego badacza rewolucji, Alfonsa Aularda, który zainspirował go do badań nad historią relacji między państwem a Kościołem w czasie rewolucji. W 1904 roku obronił doktorat z filozofii pod jego kierunkiem.
Po opublikowaniu kilku prac na temat rewolucji, pod wpływem Jeana Jaurèsa, Mathiez postanowił zmienić kierunek swoich badań i zajął się mało dotąd eksplorowanym tematem – historią drugiego Komitetu Ocalenia Publicznego oraz jego przywódcy, Maksymiliana Robespierre’a. W 1907 roku założył razem z Ch. Velleyem Societé des Études Robespierristes (Stowarzyszenie Studiów Robespierristowskich) i w 1908 roku rozpoczął publikację periodyka Les Annales Révolutionnaires, co wprowadziło go w rywalizację z jego wcześniejszym mentorem Aulardem, redaktorem „La Révolution Française”.
Od 1911 roku był profesorem na uniwersytetach w Nancy, Lille i Besançon, a w 1919 roku rozpoczął pracę w Dijon. Po śmierci Aularda objął jego stanowisko na Sorbonie.
Albert Mathiez zyskał renomę jako obrońca Robespierre’a, który w dotychczasowej historiografii był często przedstawiany jako krwiożerczy tyran. Mathiez podkreślał egalitaryzm Komitetu Ocalenia Publicznego oraz jego walkę z rosnącymi różnicami społecznymi, a także sukcesy militarne osiągnięte w czasie rządów drugiego KOP. W dużej mierze uzasadniał też drastyczne środki podejmowane przez Robespierre’a, które miały na celu ochronę wewnętrznej stabilności kraju, w tym okres terroru.
Był pionierem badań nad ekonomiczną i społeczną rewolucją, którą jako jeden z pierwszych postrzegał głównie jako ogromny ruch masowy, w którym uzbrojony lud Paryża odgrywał kluczową rolę i skutecznie wpływał na rządzących. Uważał, że osobista rola elit politycznych była w tym kontekście przeceniana. W ten sposób zbliżał się do marksistowskiego podejścia do historii, chociaż nie używał typowej dla socjalizmu naukowego terminologii.
Mathiez wyróżniał się gwałtownym charakterem i w obronie swoich przekonań bywał nawet fizycznie agresywny. W 1896 roku stracił lewe oko w wyniku bójki, którą – jak wspominał – miała podłoże polityczne.
Zmarł 25 lutego 1932 roku na skutek wylewu krwi do mózgu. Po jego śmierci redakcję „Roczników…” objął Georges Lefebvre.
Dzieła
- La théophilanthropie et le culte décadaire. 1796-1801, Paryż 1904.
- Les origines des cultes révolutionnaires (1789-1792), Paryż 1904.
- La Question sociale pendant la révolution française, Paryż 1905.
- Les lois françaises de 1815 à nos jours accompagnées des documents politiques les plus importants, réunies conformément aux programmes du 31 mai 1902 pour les classes de philosophie A et B, de mathématiques A et B et les écoles normales, Paryż 1906.
- Contributions à l’histoire religieuse de la Révolution française, Paryż 1907.
- La Révolution et l’Église. Études critiques et documentaires, Paryż 1910.
- Rome et le clergé français sous la Constituante, Paryż 1911.
- Les grandes journées de la Constituante 1789-1791, Paryż 1913.
- François Chabot, Paryż 1914.
- La Révolution et les étrangers. Cosmopolitisme et défense nationale, Paryż 1918.
- Danton et le Paix, Paryż 1919.
- Un procès de corruption sous la terreur. L’Affaire de la Compagnie des Indes, Paryż 1920.
- Robespierre terroriste, Paryż 1921.
- La Révolution française, Paryż 1922-1927.
- La chute de royauté.
- La Gironde et la Montagne.
- La Terreur.
- La vie chère et le mouvement social sous la Terreur, Paryż 1927.
- La Réaction thermidorienne, Paryż 1929.
- Girondins et Montagnards, Paryż 1930.
- Le dix août, Paryż 1931.
- Le Directoire. Du 11 brumaire an IV au 18 fructidor an V, Paryż 1934.
- Études sur la Révolution française. 1954.
- Études sur Robespierre. Paryż, 1958.
Periodyki
- Annales Révolutionnaires (1908-1924).
- Annales Historiques de la Révolution Française (od 1924).
Zbiory artykułów
- Autour de Danton, Paryż 1926.
- Autour de Robespierre, Paryż 1926.
