Albert Kahn – Życie i Działalność
Albert Kahn, właściwie Abraham Kahn (urodzony 3 marca 1860 w Marmoutier, zmarły 14 listopada 1940 w Boulogne-Billancourt), był francuskim bankierem i filantropem. Pod marką Archiwum Planety zgromadził cenną kolekcję ikonograficzną, która obejmuje autochromy (kolorowe fotografie na szklanych płytkach) oraz czarno-białe filmy. Jego zbiór autochromów jest najważniejszym tego typu zbiorem na świecie, znajdującym się w Muzeum im. Alberta Kahna w Boulogne-Billancourt.
Paryskie życie po młodości spędzonej w Alzacji
Albert Kahn przyszedł na świat jako syn Louisa Kahna, alzackiego Żyda z Marmoutier, zajmującego się handlem bydłem. Miał czworo starszego rodzeństwa. W 1870 roku stracił matkę, Babette Bloch. Jego rodzina, choć nie wchodziła w skład miejskiej burżuazji handlowej, nie była również uboga – dysponowała znacznym majątkiem ruchomym i nieruchomym.
Jak wielu Alzatczyków, Louis Kahn, nie mogąc porzucić swojego majątku, po zawarciu pokoju frankfurckiego w 1871 roku, nie wybierał Francji, lecz przyjmując obywatelstwo niemieckie, pozostał w Niemczech z dziećmi. 20 listopada 1876 roku Abraham uzyskał od Niemiec pozwolenie na emigrację do Francji. Zmiana jego biblijnego imienia na francuski odpowiednik, Albert, miała prawdopodobnie miejsce w tym okresie.
Po przybyciu do Paryża, Albert Kahn przez pewien czas pracował u producenta odzieży przy ulicy Faubourg-Montmartre, a następnie zdobył posadę w banku braci Goudchaux. W międzyczasie wznowił przerwaną edukację, a następnie rozpoczął studia, korzystając z mentorskiej pomocy Henriego Bergsona, studenta École normale supérieure. Przyjaźń ta trwała przez całe życie. W 1881 roku Kahn uzyskał bakalaureat z literatury, a kilka lat później z nauk ścisłych, a następnie zdobył tytuł licencjata prawa. 30 czerwca 1885 roku przywrócono mu dekretem obywatelstwo francuskie.
Jako pełnomocnik spółki Goudchaux & Cie w latach 1889-1893 Kahn zdobył fortunę na spekulacjach giełdowych, inwestując w transwalskie kopalnie złota i diamentów. 29 grudnia 1891 roku stał się głównym udziałowcem banku Goudchaux & Cie, a 2 maja 1898 roku założył własną placówkę bankową. W tym czasie jego inwestycje skupiły się na Dalekim Wschodzie, szczególnie w Japonii, gdzie zaciągnął liczne pożyczki, które pod koniec XIX wieku przyczyniły się do jego fortuny. W tym okresie nawiązał bliski kontakt z Ichirō Motono, ambasadorem Japonii w Paryżu, a także z rodziną cesarską, którą później gościł w swoich posiadłościach.
Ogrody świata
W 1892 roku Kahn wynajął rezydencję w Boulogne-sur-Seine (Boulogne-Billancourt). W 1895 roku zakupił tę nieruchomość wraz z czterema działkami, rozpoczynając tworzenie ogrodu. Do roku 1910 nabył kolejne domy i ziemie sąsiadujące, stając się właścicielem obszaru o powierzchni czterech hektarów. W trosce o dialog między narodami i kulturami stworzył typowy dla XIX wieku „ogród scen”, gdzie każda „scena” odzwierciedla inny styl ogrodowy. Niewiele ogrodów tego typu przetrwało do dziś.
Albert Kahn zlecił znanemu architektowi krajobrazu, Achille’owi Duchêne’owi, zaprojektowanie ogrodu francuskiego, który miał pełnić rolę zielonego salonu przed szklarniami ogrodu zimowego. To centralny ogród graniczący od wschodu z ogrodem angielskim. Po stronie południowej Kahn założył ogród japoński, inspirowany ogrodem stworzonym przez japońskiego ogrodnika Hattę w posiadłości jego sąsiada, Edmonda de Rothschilda. Na północy kompleksu Kahn kazał zasadzić trzy „gaje ozdobne”, w tym „las niebieski”, „las złocisty” oraz las przypominający wogezowskie lasy, co było nawiązaniem do jego dzieciństwa.
Kompleks ten symbolizował pokój na świecie, o który Albert Kahn tak bardzo się starał. Przez następne dwadzieścia lat ogród odwiedzało wielu dostojnych gości, w tym Henri Bergson, artyści (tacy jak Auguste Rodin, Colette, Manuel de Falla, Anatole France, Anna de Noailles, Thomas Mann, Rabindranath Tagore), przemysłowcy (Marcel Dassault, Antoine Lumière, André Michelin), naukowcy (Jean Perrin, Jagadis Chandra Bose, Paul Appell) oraz feministki (Adrienne Avril de Sainte-Croix).
Granty na podróże
W 1896 roku Albert Kahn wyruszył w podróż do Japonii, gdzie spotkał byłego ambasadora Japonii we Francji, Ichirō Motono, oraz Shigenobu Ōkumę, który miał różne funkcje w rządzie Japonii. Ta podróż zainspirowała Kahna do stworzenia ogrodu japońskiego na swojej posiadłości.
W 1898 roku bankier zainicjował swoją pierwszą działalność filantropijną, przyznając granty na podróże w ramach projektu „Dookoła świata” („Autour du Monde”). Finansował podróże młodych nauczycieli do innych krajów, aby mogli nawiązać bezpośredni kontakt ze światem i wzbogacić swoje umiejętności zawodowe. Od 1906 roku o stypendia mogły starać się również młode absolwentki i absolwenci z Japonii, Niemiec, Zjednoczonego Królestwa, Stanów Zjednoczonych i Rosji. Częste spotkania stypendystów w stowarzyszeniu Dookoła Świata miały miejsce w posiadłości Alberta Kahna. Bankier kontynuował inicjatywy filantropijne tak długo, jak pozwalały mu na to środki finansowe.
Archiwum Planety
13 listopada 1908 roku Albert Kahn wyruszył w długą podróż do Chin i Japonii przez Stany Zjednoczone, podczas której przekonał swojego kierowcę i mechanika, Alfreda Dutertre’a, inżyniera z wykształcenia, do wykonania ponad 4000 stereogramów i ujęć filmowych dokumentujących jego „podróż dookoła świata”. Kilka miesięcy po powrocie, w 1909 roku, ponownie wyjechał, tym razem do Ameryki Południowej, gdzie zwiedzał Urugwaj, Argentynę i Brazylię, współpracując z pierwszym profesjonalnym fotografem zaangażowanym w projekt, Augustem Léonem, który, podobnie jak Dutertre, wykonywał zdjęcia stereoskopowe w czerni i bieli oraz eksperymentował z autochromami na szklanych płytkach o wymiarach 9 x 12 cm. Następnie Kahn zaangażował kolejnych profesjonalistów, wysyłając ich zarówno do Francji, jak i za granicę, aby wykonywali kolorowe autochromy i nagrywali filmy dokumentujące „aspekty ludzkiej działalności, praktyki i zwyczaje, których definitywny zanik jest już tylko kwestią czasu”. Do najbardziej znanych współpracowników należą Stéphane Passet, Frédéric Gadmer, Lucien Le Saint, Paul Castelnau i Roger Dumas. Od 1912 roku zespołem kierował geograf Jean Brunhes, który brał udział w niektórych misjach. W latach 1909–1931 w blisko 60 krajach powstało około 72 000 autochromów oraz około stu godzin filmów. Liczni goście odwiedzający ogrody Alberta Kahna również byli filmowani i uwieczniani na autochromach, które stanowią jedyne kolorowe portrety znanych osobistości z czasów międzywojennych. Archiwum Planety gromadzi ikonograficzną część ogromnego projektu dokumentalnego, mającego na celu dokładniejsze poznanie innych narodów, co miało doprowadzić do większej zgody między nimi i zapobiec krwawym konfliktom. W tym celu obrazy były wyświetlane na uczelniach oraz pokazywane dostojnym gościom Alberta Kahna z całego świata.
Pacyfizm
Albert Kahn, zaprzyjaźniony z Niemcami, jednak naznaczony wojną francusko-pruską, angażował się w międzynarodowy dialog i walczył o pokój.
Dotknięty tragedią I wojny światowej, wspólnie z Paulem Appellem stworzył narodowe dzieło pomocy ludności cywilnej Secours national, dokumentując liczne straty wyrządzone przez konflikt za pomocą fotografów.
Po zakończeniu wojny nieustannie wspierał różne inicjatywy pokojowe.
W swoich ogrodach w Boulogne przyjmował licznych dyplomatów, w tym uczestników Konferencji pokojowej w Paryżu (1919-1920).
Przed wojną związał się przyjaźnią z ambasadorem Wilhelmem von Schoenem i jego rodziną, co kontynuował także po wojnie.
Kryzys w latach 30. XX wieku
Wielki kryzys ekonomiczny w latach 30. XX wieku zakończył działalność bankową, a tym samym filantropijną Alberta Kahna, który w latach 1932-1934 kilkakrotnie doświadczył konfiskaty swojego majątku. Ostatnie granty na podróże przyznano w 1930 roku. Projekt Archiwum Planety oficjalnie zakończył działalność w 1931 roku, choć ostatni reportaż został zrealizowany w Paryżu w 1932 roku, a goście byli portretowani aż do 1935 roku.
Pod naciskiem przyjaciół oraz z politycznym wsparciem, Kahn w 1936 roku sprzedał ogrody i kolekcje zdjęć departamentowi Seine, pozostawiając sobie jedynie prawo własności domu.
Albert Kahn zmarł w swojej posiadłości w Boulogne niedługo po klęsce Francji w 1940 roku.
Po śmierci Alberta Kahna
W czasie niemieckiej okupacji zbiory obrazów nie stały się obiektem zainteresowania okupanta. Skonfiskowane zostało jedynie archiwum stowarzyszenia Dookoła Świata jako organizacji pacyfistycznej, które zwrócono w 2001 roku.
W 1986 roku ogrody i kolekcje uzyskały status Musée de France (Muzeum Francji).
W 1990 roku na terenie posiadłości otwarto wystawę zajmującą powierzchnię 650 m².
Loading ...