Albert John Luthuli

Albert John Lutuli

Albert John Lutuli, znany również jako Albert John Luthuli oraz zul. Mvumbi, co w języku polskim oznacza „ciągły deszcz”, urodził się w 1898 roku, a zmarł 21 lipca 1967 roku. Był to południowoafrykański działacz społeczny i polityczny, który pełnił funkcję przewodniczącego Afrykańskiego Kongresu Narodowego. Lutuli był przywódcą dziesięciu milionów Afrykańczyków, prowadząc ich w pokojowej walce o prawa obywatelskie. W 1960 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Albert Lutuli był wnukiem lidera niewielkiego plemienia w Groutville, znajdującym się w dystrykcie iLembe w prowincji Natal. Jego ojciec, John Bunyan Lutuli, pracował jako tłumacz oraz misjonarz chrześcijański wśród rodezyjskich Matabele, natomiast matka, Mtonya Gumede, spędziła dzieciństwo na dworze króla Cetshwayo w Groutville (gmina KwaDukuza). Lutuli, jako trzeci syn, prawdopodobnie urodził się w 1898 roku w Rodezji. Po śmierci męża jego matka powróciła z dziećmi do rodzinnego Groutville, na północnym wybrzeżu KwaZulu-Natal.

Wspierany przez matkę, Albert ukończył lokalną szkołę podstawową prowadzoną przez misjonarzy. Następnie kontynuował naukę w Ohlange Institute (Ohlange High School) oraz w Edendale, gdzie zdobył przygotowanie do pracy nauczycielskiej w 1917 roku.

Praca nauczycielska

Po zakończeniu nauki przez dwa lata pracował w niewielkiej szkole w Blaauwbosch (Natal Midlands), a następnie ukończył kurs w Adams College w Amanzimtoti koło Durbanu. Otrzymał stypendium na dalsze studia w University College w Fort Hare, jednak postanowił podjąć pracę, aby wspierać finansowo swoją matkę. Został pierwszym nauczycielem-Afrykańczykiem w Adams College, gdzie przez 15 lat uczył języka zulu i muzyki oraz zajmował się organizacyjnymi sprawami szkoły.

W 1928 roku Lutuli został wybrany na sekretarza Stowarzyszenia Nauczycieli Afrykańskich, a od 1933 roku pełnił funkcję jego prezesa. Był także założycielem Zulu Language and Cultural Society.

Działalność polityczna i społeczna

Był aktywnym uczestnikiem walki z prawną oraz społeczną dyskryminacją ludności afrykańskiej w Południowej Afryce, dążąc do zapewnienia dzieciom Afrykańczyków dostępu do edukacji, która nie ograniczałaby się tylko do szkoleń zawodowych.

W 1936 roku powrócił do Groutville, gdzie objął stanowisko szefa starszyzny plemiennej Abasemakholweni, które uzyskał w drodze wyborów po swoim wuju. Decyzję o przyjęciu tej funkcji podjął po dwóch latach wahań, ponieważ wiązało się to z rezygnacją z bezpiecznej pracy pedagogicznej.

Oficjalnie zajmował stanowisko szefa starszyzny do 1952 roku, kiedy to został usunięty przez rząd apartheidu, jednak wciąż był uznawany za przywódcę. W tym samym roku został przewodniczącym Afrykańskiego Kongresu Narodowego.

Afrykański Kongres Narodowy został zdelegalizowany w 1960 roku, a w tym samym czasie Albert Lutuli otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, co oznaczało przystąpienie Komitetu Noblowskiego do międzynarodowego ruchu na rzecz praw człowieka oraz walki z apartheidem.

Rektor University of Glasgow

W 1962 roku studenci wybrali go na rektora University of Glasgow, pełniąc tę funkcję do 1965 roku. W Republice Południowej Afryki był dysydentem politycznym, a władze uniemożliwiły mu podróżowanie, co spowodowało, że nie mógł być obecny ani podczas wyborów rektora, ani w trakcie swojej kadencji. Mimo to, jego kampania miała silne wsparcie lokalnych organizacji, w tym Szkockiej Partii Pracy oraz studentów, wśród których był przyszły pierwszy minister Szkocji, Donald Dewar. Ostatecznie Lutuli pokonał Roberta McIntyre’a, przewodniczącego Szkockiej Partii Narodowej oraz Edwarda Heatha, przyszłego przewodniczącego Partii Konserwatywnej i premiera Wielkiej Brytanii. Frekwencja w wyborach wyniosła aż 61%, co było najwyższą frekwencją od wielu lat.

Publikacje

Albert Lutuli jest autorem wielu dzieł, w tym:

Freedom is the Apex, Cape Town, South African Congress of Democrats, 1960?
Let My People Go: An Autobiography (redakcja: Charles i Sheila Hooper), Johannesburg i Londyn, Collins, 1962
The Road to Freedom Is via the Cross, Dodatek A do Let My People Go (publiczne oświadczenie po odwołaniu w 1952 roku)
What I Would Do If I Were Prime Minister, Ebony, 17 lutego 1962, 21-29
Africa’s Freedom. Londyn, Allen & Unwin, 1964 (A.J. Lutuli i inni)
Autobiografia „W domu niewoli” została opublikowana w Polsce w 1966 roku.

Życie rodzinne

W 1927 roku ożenił się z Nokukhanya Bengbu, wnuczką przywódcy Zulu Dhlokolo z Ngcolosi (gmina Ndwedwe). W latach 1929–1945 para doczekała się siódemki dzieci.