Albert Finney

Albert Finney (urodzony 9 maja 1936 w Salford, zmarły 7 lutego 2019 w Londynie) był brytyjskim aktorem, reżyserem, scenarzystą oraz producentem teatralnym, filmowym i telewizyjnym. Otrzymał wiele nagród, w tym Złote Globy oraz BAFTA. W 2000 roku, gdy królowa Elżbieta II zaoferowała mu tytuł szlachecki Order Imperium Brytyjskiego, który przyznawany jest obywatelom brytyjskim za ich wkład w promocję Wielkiej Brytanii na całym świecie, Finney odrzucił tę propozycję, uważając, że byłoby to przejawem snobizmu.

Życiorys

Wczesne lata

Finney urodził się w Salford w Lancashire jako syn Alice (z domu Hobson) i Alberta Finneya Sr., bukmachera. Po ukończeniu Tootal Drive Primary School, kontynuował naukę w Salford Grammar School. W wieku 17 lat rozpoczął studia w Royal Academy of Dramatic Art, gdzie uzyskał dyplom w 1955 roku. Trzy lata później zadebiutował na scenie z Birmingham Repertory Company.

Kariera

Finney rozpoczął swoją karierę sceniczną w latach 50. XX wieku, koncentrując się na adaptacjach Szekspira. W 1958 roku, w wieku 22 lat, zadebiutował w londyńskiej sztuce The Party autorstwa Jane Arden, w reżyserii Charlesa Laughtona. Rok później otrzymał tytułową rolę w szekspirowskiej tragedii Koriolan, zastępując chorego Laurence’a Oliviera.

Jego debiut filmowy miał miejsce w dramacie Music-hall (The Entertainer) w reżyserii Tony’ego Richardsona, gdzie zagrał Micka Rice’a. Następnie wystąpił w przełomowej roli cynicznego robotnika w filmie Z soboty na niedzielę (Saturday Night and Sunday Morning, 1960) Karela Reisza. W ekranizacji klasycznej powieści Henry’ego Fieldinga, komedii przygodowej Przygody Toma Jonesa (Tom Jones, 1963), reżyserowanej przez Tony’ego Richardsona, zagrał tytułowego bon-vivanta i awanturnika, co przyniosło mu pierwszą nominację do Oscara oraz Puchar Volpiego dla najlepszego aktora na 24. MFF w Wenecji. Był faworytem Davida Leana do roli w superprodukcji Lawrence z Arabii (Lawrence of Arabia, 1962), jednak odrzucił tę ofertę, a rolę zagrał Peter O’Toole.

Po występie w komediodramacie romantycznym Dwoje na drodze (Two for the Road, 1967) u boku Audrey Hepburn, zadebiutował jako reżyser w komediodramacie Charlie Bubbles (1967), w którym debiutowała Liza Minelli. Jego rola detektywa Herculesa Poirota w filmie Morderstwo w Orient Ekspresie (Murder on the Orient Express, 1974) przyniosła mu kolejną nominację do Oscara. W dramacie Garderobiany (The Dresser, 1983) w reżyserii Petera Yatesa zdobył Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego aktora na 34. MFF w Berlinie i był po raz trzeci nominowany do Oscara.

W ekranizacji powieści Malcolma Lowry’ego Pod wulkanem (Under the Volcano, 1985) zagrał Geoffreya Firmina, byłego brytyjskiego konsula w Meksyku, który walczy z alkoholizmem, co również zaowocowało nominacją do Oscara. W filmie Erin Brockovich (2000) Steven Soderbergha zagrał drugoplanową rolę prawnika Edwarda Masrya, co również przyniosło mu nominację do Oscara w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy.

W filmach o przygodach Jamesa Bourne’a – Ultimatum Bourne’a oraz Dziedzictwo Bourne’a – wcielił się w postać dr. Alberta Hirscha, a w filmie Skyfall (2012) w reżyserii Sam Mendes zagrał Kincade’a.

Życie prywatne

W 1957 roku poślubił aktorkę Jane Wenham, z którą miał syna Simona (urodzonego 16 września 1958 w Londynie). Jednak 14 grudnia 1961 roku para się rozwiodła. 7 sierpnia 1970 roku ożenił się z francuską aktorką Anouk Aimée, lecz w 1978 roku małżeństwo zakończyło się rozwodem. W 2006 roku wziął ślub z Pene Delmage.

W maju 2011 roku u Finneya zdiagnozowano raka nerki. Zmarł 7 lutego 2019 roku w Royal Marsden Hospital w Londynie w wieku 82 lat.

Filmografia

Filmy fabularne

Nagrody

Złoty Glob

1971: Najlepszy aktor w komedii lub musicalu za Opowieść wigilijna
2003: Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym za Wzbierająca burza

Nagroda BAFTA