Albańska Partia Faszystowska

Albańska Partia Faszystowska (alb. Partia Fashiste e Shqipërisë, PFSh) to skrajnie prawicowa organizacja polityczna o profilu faszystowskim, która formalnie sprawowała władzę w Albanii od 1939 roku, kiedy to kraj ten został podbity przez Włochy, aż do 1943 roku, kiedy Włochy poddały się w wyniku działań aliantów. Po tym wydarzeniu Albania znalazła się pod okupacją niemiecką, a PFSh została zastąpiona przez Albańską Partię Nazistowską.

PFSh był ruchem marionetkowym, utworzonym przez Włochów na wzór ich Fasci di Combattimenti. Dysponował on własnymi oddziałami paramilitarnymi, znanymi jako Czarne Koszule. Nigdy nie zyskał masowego poparcia, a w maju 1940 roku miał jedynie 13 500 członków. Mimo to, podczas swojego panowania zrealizował wizję Wielkiej Albanii, rozszerzając granice państwa o współczesny Epir i Kosowo. PFSh charakteryzowała się również antysemityzmem, zabraniając albańskim Żydom przynależności do partii (muzułmanie mogli wstępować). Ograniczono im także dostęp do niektórych zawodów, szczególnie w obszarze edukacji. Przyszły komunistyczny lider, Enver Hoxha, utracił posadę nauczyciela po odmowie wstąpienia do PFSh.

Partię założył Tefik Mborja, albański kolaborant oraz przyjaciel włoskiego ministra spraw zagranicznych, hrabiego Galeazzo Ciano. Na początku 1943 roku, Maliq Bushati, antymonarchistyczny nacjonalista, przeorganizował PFSh, nadając jej nową nazwę – Straż Wielkiej Albanii. Dążył także do złagodzenia więzi z Włochami, proponując usunięcie faszystowskich symboli z albańskiej flagi (wiązki rózg – fasces – występowały po obu stronach albańskiego dwugłowego orła) oraz zwiększenia autonomii Albańczyków. Jednakże, kapitulacja Włoch spowodowała okupację przez niemieckie wojska, co zmieniło sytuację polityczną w kraju.

Dowódca SD, Ernst Kaltenbrunner, zmienił nazwę Straży Wielkiej Albanii na Albańską Partię Nazistowską, która formalnie rządziła w kraju. Niemiecka kontrola nad Albanią była jednak luźniejsza niż w innych krajach okupowanych; albański nazistowski rząd nie przeprowadził deportacji Żydów mieszkających w Albanii. Niemniej jednak, ochotnicy albańscy utworzyli dywizję SS – 21 Dywizję Górską SS (1 albańską) Skanderbeg.