Alawizm

Alawizm (arab. ‏علوية‎, alawijja), znany także jako nusajryzm (arab. ‏نصيرية‎, nusajrijja, nasirijja), ansaryzm (ansarijja) czy namiryzm (namirijja), to synkretyczny ruch religijny, który wyłonił się z wczesnego szyizmu. Jego kluczową ideą jest deifikacja Alego. Alawici sami identyfikują się jako muzułmanie, aczkolwiek ich oficjalne deklaracje mogą nie być całkowicie szczere, często motywowane politycznie (zgodnie z zasadą takijji). W praktyce, alawicka interpretacja wiary łączy się z islamem głównie poprzez podkreślanie zasady jedynobóstwa.

Alawici zamieszkują głównie Syrię (wybrzeże w regionie Latakii, okolice Hims i Hamy, region Tartusu), gdzie stanowią największą mniejszość wyznaniową (przed wojną domową w Syrii ich liczba wynosiła ponad 2 miliony, czyli około 11% populacji). Obecni są również w Turcji (południowe prowincje), Libanie oraz w Izraelu na Wzgórzach Golan. Łączna liczba alawitów na świecie szacowana jest na około 4 miliony.

Alawici mają odmienną interpretację zarówno Koranu, jak i pięciu filarów islamu w porównaniu do sunnitów i szyitów imamitów. Wierzą w jednego Boga oraz w cykliczne inkarnacje boskości, które manifestują się w różnych objawieniach. Każdemu z tych objawień towarzyszy prorok oraz pomocnik. Ostatnią boską inkarnacją był Ali, któremu towarzyszyli Mahomet i Salman al-Farisi. Alawici wierzą również w reinkarnację, której finalnym efektem jest powrót do pierwotnej postaci świetlistego ciała, które czci Boga w czystej formie.

W przeciwieństwie do sunnitów i szyitów, alawici nie posiadają hierarchii duchownej ani jednolitej organizacji wyznaniowej. Na czele lokalnych wspólnot stoją szajchowie. Doktryna jest ujawniana tylko wybranym wiernym po przejściu specjalnych rytuałów. Alawici nie dzielą się szczegółami swoich praktyk religijnych i nie zgadzają się na publikację większości swoich świętych tekstów. Religia alawicka jest przekazywana przez urodzenie w rodzinie alawickiej, nie ma możliwości jej przyjęcia dobrowolnie.

Jako mniejszość wyznaniowo-etniczna, alawici odegrali istotną rolę w Syrii po zamachu stanu z 1963 roku, zorganizowanym przez Komitet Wojskowy partii Baas. Ofiary tej grupy religijnej, takie jak Salah Dżadid i Hafiz al-Asad, zdobyły władzę, która została umocniona po kolejnym zamachu stanu. Hafiz al-Asad ostatecznie przejął kontrolę w 1970 roku i rządził autorytarnie aż do swojej śmierci w 2000 roku. Po jego śmierci władzę objął jego syn Baszszar. Pod rządami partii Baas alawici dominowali w siłach zbrojnych i służbach bezpieczeństwa, nie eliminując jednak innych grup wyznaniowych z życia publicznego. W trakcie wojny domowej w Syrii alawiccy cywile stali się ofiarami zbrodni popełnianych przez Państwo Islamskie oraz inne grupy fundamentalistyczne.

Doktryna

Źródła wiary

Wierzenia alawitów są synkretyczne. Identifikując się jako muzułmanie, alawici uznają jedynie niektóre elementy doktryny islamu, w interpretacji zbliżonej do ismailizmu. Z pięciu filarów islamu praktykują jedynie zmodyfikowaną szahadę (z dodatkowym odniesieniem do Alego), uznając inne za symboliczne i nieobligujące. W alawizmie dżihad przyjmuje status kolejnego filaru wiary, postrzeganego jako walka z wrogami Alego, zarówno tymi, którzy go odsunęli od władzy, jak i wszystkimi, którzy negują jego boskość.

Alawici uznają Koran za świętą księgę, jednak interpretują go w sposób różniący się od sunnitów i szyitów, co badacze określają jako symboliczne, alegoryczne lub ezoteryczne. Kolejną świętą księgą jest Księga heptady i cieni, znana także jako Księga duchów i cieni oraz Szlachetna księga heptady. Zachowało się kilka egzemplarzy tego tekstu, które różnią się między sobą, a ich niekompletność może wynikać z zaginięcia fragmentów lub z celowego utrzymywania ich w sekrecie. Autorem Księgi heptady i cieni jest prawdopodobnie Abu Dżafar Muhammad ibn Sinan az-Zahiri z Kufy. Innym ważnym tekstem jest Księga świąt spisana przez at-Tarabaniego. Korpus tekstów alawickich jest szerszy, jednak wiedza o pozostałych księgach jest ściśle chroniona, a ich publikacja zabroniona. Szariat nie funkcjonuje w tej społeczności.

Doktryna alawicka czerpie zarówno z tradycji sunnickiej, jak i z nauk wcześniejszych radykalnych prądów szyizmu, takich jak hattabijja i aljaijja, z którego wywodzi się uznanie Alego za Boga. Niektórzy badacze twierdzą, że na rozwój wierzeń alawickich wpływ miały także dawne irańskie wyznania, zaratusztrianizm oraz gnostycyzm. Według Katarzyny Pachniak, wierzenia alawitów kształtowały osoby nieposiadające głębszej wiedzy filozoficznej, które starały się łączyć różne koncepcje w całość.

Współczesne streszczenie nauczania alawitów zostało opublikowane w 1972 roku i podpisane przez 80 teologów tego wyznania.

Bóg

W doktrynie alawickiej unika się definiowania egzystencji i atrybutów Boga, którego transcendencja jest zbyt wielka, aby opisywać ją ludzkimi pojęciami. Bóg nie ma imienia, jest zawsze jeden i jedyny. Alawici wierzą, że osoba Boga objawia się na ziemi pod różnymi postaciami (ar. mana). Każdej z tych postaci towarzyszy prorok, nazywany imieniem (ism) i zasłoną (hidżab) prawdziwego bóstwa, a także pomocnik (dosł. brama, bab). Boskość obecna jest zarówno w mana, jak i bab oraz ism. Alawici utrzymują, że takich objawień boskich było do tej pory siedem, wyznaczających podział historii ludzkości na siedem er (dosł. „kopuł”, ar. kubba). Ostatnim wcieleniem Boga był kalif Ali, któremu towarzyszyli prorok – Mahomet i pomocnik – Salman al-Farisi, co uznawane jest za najdoskonalsze objawienie, dopełniające wszystkie wcześniejsze.

Wcielenia boskości w teologii alawickiej

Cześć oddawana Alemu, który jest samym Bogiem, nazywana jest walijja. Zobowiązuje ona wiernego do całkowitego oddania się Alemu, oddawania mu czci oraz walki z jego wrogami, tymi, którzy zaprzeczają jego boskości. Na przestrzeni wieków znaczenie osoby Alego było różnie interpretowane i stanowiło przedmiot kontrowersji oraz walk religijnych. W różnych interpretacjach Ali był postrzegany jako boski namiestnik na ziemi lub jako sam Bóg. Różnice występują także w kwestii miejsca przebywania Alego po śmierci (na słońcu lub na księżycu). Zwolennicy słońca nazywani są szamsijja, natomiast ci, którzy wierzą w księżyc – kamarijja. Niektórzy alawici nauczali, że każdy człowiek może być uznany za Boga, lub że istnieje jedynie Mądrość Boża, a nie on jako osoba. Niezależnie od przyjmowanej interpretacji, pozycja Alego w wierzeniach alawitów jest znacznie wyższa niż w jakimkolwiek innym nurcie szyickim, ponieważ to jedynie alawici dokonują jego deifikacji i utożsamienia z Bogiem, o którym mowa w Koranie.

Po objawieniu Alego, Boskość objawia się w osobach kolejnych jedenastu (z dwunastu) imamów szyickich. W nauczaniu alawitów zostali oni stworzeni przez Boga tysiące lat przed powstaniem człowieka, w formie duchów towarzyszących boskiemu tronowi i stale głoszących jego chwałę. Za boskie inkarnacje uznawani są także władcy perscy. W niektórych tekstach alawickich głosi się, że boskość obecna jest we wszystkich członkach Ahl al-Bajt. Postać Fatimy jest czasami interpretowana jako mężczyzna przyjmujący postać kobiecą, nazywany Fatirem. Potomkowie Alego w doktrynie alawitów nie jedzą ani nie piją, nie zawierają małżeństw ani nie rodzą się, lecz są zesłani bezpośrednio od Boga. Niektóre elementy tradycji alawickiej dotyczące kolejnych wcieleń Boga oraz relacji pomiędzy mana, ism i bab są niejasne czy wręcz sprzeczne, istnieją także różne wersje opowieści o poszczególnych postaciach, które uznawane są za boskie inkarnacje.

W doktrynie alawickiej występuje także kult świętych. Świętości mogą osiągnąć jedynie mężczyźni, w których następuje inkarnacja boskości, podczas gdy kobiety rodzą się w grzechu. Każda z boskich postaci miała swojego przeciwnika, który występuje przeciwko jego działaniom na ziemi, również wcielającego się w trzy różne osoby.

Hierarchia bytów

Alawici wierzą w istnienie dwóch światów – wielkiego świetlistego świata, czyli niebios, oraz małego ziemskiego świata, w którym żyją ludzie. Świat ten został stworzony w ostatniej erze historii ludzkości przez pięciu jatimów – wyjątkowych istot, które według niektórych autorów stworzył Salman al-Farisi, a według innych – istnieli oni w każdej erze w różnych wcieleniach. Jatimowie stworzyli świat i są przyczyną wszystkich zdarzeń we wszechświecie, każdy z nich odpowiada za inny aspekt życia. Oprócz pięciu jatimów-twórców na ziemi żyje jeszcze pięciuset innych. Niżej w hierarchii bytów znajdują się nakibowie i nadżibowie (przywódcy, szlachetni); łącznie jest ich 700, w tym imamowie szyiccy. Kolejne miejsca zajmują muhtassun (szczególni) – 800, muhlisun (szczerze oddani) – 900, mumtahanun (doświadczeni) – 1100. Niższe stopnie to mukarrabun (przybliżeni) – 14 tysięcy, cherubini – 15 tysięcy, ruhijjun (duchowi) – 16 tysięcy, mukaddasun (uświęceni) – 17 tysięcy, saihun (wędrujący, asceci) – 18 tysięcy, mustami’un (słuchający) – 19 tysięcy, lahikun (podążający) – 20 tysięcy. Alawici wierzą, że doskonalenie się w wierze i nauka teologii są drogą do awansu w hierarchii. Wierni, którzy osiągną wysoki stopień zaawansowania, mogą stać się nakibami i nadżibami, pozostając pod mistyczną opieką boskiej inkarnacji – bramy, a następnie zasłony; ostatecznie zostają powierzeni osobiście Alemu. Wierzy się, że po osiągnięciu tego stanu człowiek nie potrzebuje już jedzenia ani picia.

Kosmogonia i reinkarnacja

Według nauczania alawickiego, wierzący byli pierwotnie gwiazdami i światłami, które istniały wiecznie. Oddawali cześć Bogu, Alemu, który objawiał się im w czystej formie, bez potrzeby wcielenia. Okres ten trwał 7077 lat i siedem godzin, a zakończył się, gdy przebywający w niebie uznali się za najdoskonalsze stworzenia, grzesząc pychą. Ali ukrył się wtedy na 7000 lat za zasłoną. Po upływie tego czasu świetliste istoty zaświadczyły o jego boskości, jednak popełniły kolejny grzech, uznając się za równe mu. Bóg ponownie przestał im się objawiać na 7077 lat i siedem godzin, po czym zaczął objawiać się w różnych postaciach (starca, dziecka, młodego mężczyzny) w towarzystwie Mahometa i Salmana al-Farisiego. Wówczas świetliste istoty nie były w stanie go rozpoznać. Jako karę Ali zesłał je na ziemię, zmuszając do przyjęcia ludzkiej formy. Stworzył także złe duchy, które dały początek kobietom. W przeszłości alawici odmawiali kobietom posiadania duszy, co wyłączało je z cyklu śmierci i reinkarnacji, przez co nie uznawano za konieczne przekazywanie im jakiejkolwiek nauki o wierze. Współczesna teologia alawicka uznaje, że kobiety posiadają duszę, jednak nadal nie dopuszcza się ich do wspólnych obrzędów. W procesie reinkarnacji kobieta może stać się tylko inną kobietą, niezależnie od życia, jakie prowadziła. Mężczyzna, który nie przestrzega zasad wiary, nie jest karany wcieleniem w kobietę. Społeczności alawickie mają charakter patriarchalny.

Alawici wierzą, że ludzie zostaną zbawieni, gdy dzięki studiowaniu świętych ksiąg rozpoznają na ziemi Alego oraz towarzyszących mu proroka i pomocnika. Ci, którzy uznają boskość Alego, zostaną wynagrodzeni, ci, którzy nie będą mu posłuszni, będą ukarani, a ci, którzy nie uznają go za Boga, poddadzą się procesowi musuhijji: reinkarnacji w formie niższej niż ludzka.

Dusza człowieka opuszcza ciało przez usta. W alawickich domach często wykuwa się w drzwiach dwa otwory, aby dusza mogła opuścić budynek, unikając spotkania ze złym duchem, który mógłby w tym samym momencie wchodzić do środka. W procesie reinkarnacji wierzący otrzymują nagrody za dobre uczynki lub są karani za popełnione zło. Osoba postępująca właściwie odradza się w ciele doskonalszej istoty, natomiast grzesznik staje się zwierzęciem. Możliwa jest także przemiana w roślinę, roślinę uschniętą lub słomę oraz w brud. Według al-Adaniego, alawity żyjącego w XIX wieku, dusze teologów muzułmańskich wcielały się po śmierci w osły, uczonych żydowskich – w małpy, chrześcijan – w świnie, a grzesznych alawitów – w zwierzęta przeznaczone na rzeź. Święte księgi alawitów przewidują jednak możliwość naprawienia win przez wyznawców, którzy nie przestrzegali zasad wiary. Mogą oni wcielać się kolejno w 21 postaci doskonalszych od siebie wiernych, aby ostatecznie stać się ciałami świetlistymi. Taka droga doskonalenia przewidziana jest tylko dla alawitów, podczas gdy niewierni, przeczący boskości Alego, będą wcielać się w coraz gorsze postacie. Zakończeniem dziejów ludzkości będzie Sąd Ostateczny, na którym niewierni zostaną zabici, a symbole nieprawdziwych wierzeń zniszczone.

Święta i obrzędy

Alawici nie mają jednej organizacji wyznaniowej; na czele lokalnych wspólnot stoją szajchowie. Szczegóły doktryny są utrzymywane w tajemnicy i znane jedynie wybranym, którzy przeszli odpowiednie rytuały inicjacyjne. Proces pełnego poznania wiary jest długi. Szczegóły praktyk religijnych i obrzędów alawickich są także utrzymywane w sekrecie, co związane jest z prawem do ukrywania swoich prawdziwych przekonań religijnych w obliczu prześladowań – takijja. Wiadomo jednak, że alawici dopuszczają używanie wina w rytuałach religijnych, przypominających chrześcijańską Eucharystię.

Alawici przejęli niektóre święta od szyitów, nadając im jednak inną treść. Obchodzą Id al-Adha, Id al-Fitr oraz święto Aszura, przy czym drugie z nich traktowane jest głównie jako przypomnienie Mahometa, a pierwsze jako zapowiedź Sądu Ostatecznego i śmierci niewiernych. W czasie trzeciego z wymienionych świąt nie wspominają o śmierci imama Husajna, lecz radośnie głoszą, że wbrew przekonaniu jego zabójców zginął inny mężczyzna, Hanzala ibn Asad asz-Szibami. Ku czci Alego obchodzą także dwa inne święta przejęte od szyitów: Id al-Firasz oraz Id al-Ghadir. Pierwsze z nich upamiętnia noc, w której Ali spał w łożu Mahometa, aby go chronić, a drugie to dzień, kiedy Ali z polecenia Mahometa stanął na czele gminy muzułmańskiej. W opinii alawitów w tym dniu Mahomet potwierdził boskość Alego. Podobnie jak wszyscy muzułmanie, alawici obchodzą Noc Przeznaczenia, jednak wyznaczają jej datę na połowę miesiąca szaban, a nie w ramadanie. Nusajryci wierzą, że tej nocy ich społeczność nawiedza imam Husajn. Jest to także czas wychwalania Alego, Mahometa, Fatimy (Fatira) i jej synów.

Inne alawickie święta pochodzą z tradycji perskiej. 21 marca (perski Nowy Rok) w tradycji alawitów jest świętem wyższości Persów, którzy przyjęli przesłanie Alego, nad Arabami, którzy je odrzucili. 16 października, podczas święta Mihradżan, wspominani są słudzy Alego z Persji.

Alawici obchodzą także święta chrześcijańskie: Boże Narodzenie (nazywane przez nich Nocą Narodzin), Wielkanoc oraz święto Objawienia Pańskiego. Jezus, syn czystej Maryi Dziewicy, jest dla nich jedną z epifanii Boga. Maria również traktowana jest jako wcielenie Boga, które poprzedzało jego wcielenie w matkę Mahometa Aminę, a następnie w Fatimę-Fatira. Znana jest również modlitwa alawicka, w której czci się objawienie Alego w postaciach Jana Chrzciciela i Szymona Piotra, a towarzyszący mu prorok to kolejno Mojżesz, Jezus i św. Jerzy. Boże Narodzenie nie zachowuje więc pierwotnego znaczenia, gdyż zostało przetworzone przez pryzmat zasad teologii alawickiej – stałego manifestowania wiary w boskość Alego. Taka ciągła próba dostrzegania inkarnacji Alego w różnych postaciach, znanych alawitom z sąsiadujących kultur i wierzeń, była formą dowartościowywania się małej i zamkniętej społeczności.

W modlitwie alawici przyjmują postawę ciała podobną do szyitów i sunnitów malikickich. Nie uważają za konieczne budowania obiektów sakralnych, chociaż czasami uczęszczają do meczetów. Modlitwa piątkowa nie jest obowiązkowa. Podczas modlitwy wierni zwracają się w stronę słońca. Istnieje kult świętych miejsc; jednym z nich jest grób Surura Ibn al-Kasima at-Tabaraniego. Alawici często noszą imiona chrześcijańskie. W obecności sunnitów starają się do nich upodobnić, uczestnicząc w ich modlitwach i zachowując posty.

Alawici nie prowadzą działalności misyjnej i nie przyjmują konwertytów. Przynależność do ich wspólnoty religijnej wiąże się z przynależnością etniczną oraz członkostwem w jednej z czterech konfederacji plemienno-rodowych: Haddadinów, Chajjatinów, Matawira i Kalbija. Obrzędy, zwyczaje i interpretacje prawd wiary w każdej konfederacji są odmienne, co w przeszłości prowadziło do konfliktów między nimi.

Inicjacja wiernych

Obrzęd inicjacji, wprowadzającej w grono wiernych, dotyczy jedynie mężczyzn, zazwyczaj w wieku od 18 do 20 lat, chociaż można go przeprowadzić już po piętnastych urodzinach. Kandydat musi pochodzić z rodziny alawickiej. Pierwsza faza procesu inicjacji trwa od siedmiu do dziewięciu miesięcy, porównywana do ciąży. Rozpoczyna ją obrzęd symbolizujący małżeństwo (nikah) duszy inicjowanego z duszą prowadzącego ceremonię, a kończy uroczystość symbolizująca narodziny, podczas której adept składa przysięgę. Kolejne dwa lata są porównywane do etapu rozwoju małego dziecka; w tym czasie adept, pod kierunkiem dwóch wprowadzających, poznaje podstawy doktryny wiary oraz główne teksty religijne.

Historia

Nazwa

Terminy alawizm oraz alawici zostały wprowadzone do szerszego użytku przez samych członków tej grupy, którzy chcieli zastąpić nimi określenia nusajryzm oraz nusajryci. W ten sposób swoją grupę etniczną i religijną określił Muhammad Amin Ghalib at-Tawil w wydanej w 1824 roku Historii Alawitów. Prawdopodobnie alawici pragnęli podkreślić rolę Alego w swoich wierzeniach, a nie jedynie być postrzegani jako odłam islamu zapoczątkowany przez Ibn Nusajra. Nie jest jednak prawdą, że to Osmanowie ukuli termin nusajryci i wyeliminowali z użycia pierwotne określenie alawici.

Etimologia terminów nusajryzm i nusajryci, obecnych w literaturze arabskojęzycznej od XI wieku, pozostaje mniej jasna. Najbardziej wiarygodna hipoteza sugeruje, że powstały one od imienia Muhammada ibn Nusayra an-Namiriego, ucznia jedenastego imama, Hasana al-Askariego. Inne, mniej wiarygodne koncepcje zakładają, że nazwa ta pochodzi od wsi Nasirijja koło Al-Kufy lub od wsi Nasrana. Jedna z grup alawitów interpretowała nazwę nusajryci jako dowód pochodzenia od nazarejczyków, o których pisał Pliniusz. Inna hipoteza sugeruje, że pojęcie nusajryci oznaczało pierwotnie „mali chrześcijanie” i było pejoratywnym określeniem używanym przez przeciwników alawitów, odnoszącym się do obecności elementów chrześcijańskich w ich praktykach religijnych.

Alawici nazywają swoją wiarę również „religią jedynobóstwa” (din at-tawhid), a siebie ahl at-tawhid.

Powstanie

Początki doktryny

Początki alawizmu sięgają połowy IX wieku i nie zostały dotąd w pełni opisane. Opracowania dotyczące tego zagadnienia pisane przez alawitów często pomijają lub przekręcają różne fakty.

Niektórzy alawici twierdzą, że nusajryzm powstał na terytorium współczesnego Iraku za sprawą Muhammada ibn Nusajra an-Namiriego (zm. w 874), który wcześniej pobierał nauki u jedenastego imama, Hasana al-Askariego. An-Namiri pochodził z Basry lub Chuzistanu, a z jedenastym imamem spotkał się w Samarze. Inaczej opisują początki alawizmu autorzy spoza tej grupy religijnej, którzy przedstawiają an-Namiriego jako ucznia dziesiątego imama, Alego al-Hadiego. Według twierdzeń badaczy, zarówno sunnickich, jak i szyickich, Ali al-Hadi przeklął an-Namiriego, gdy ten zaczął przypisywać mu boską naturę i chciał, by ogłosił go prorokiem. Po śmierci Alego al-Hadiego an-Namiri stał się uczniem jego syna i jedenastego imama, ogłaszając, że i on posiada boską naturę. Inni badacze zaprzeczają, jakoby an-Namiri był postacią historyczną, twierdząc, iż twórcą alawizmu był sam Ali.

An-Namiri nauczał także o wędrówce dusz, a ponadto twierdził, że prawo muzułmańskie nie jest obowiązkowe dla wszystkich wyznawców. Dopuszczał związki homoseksualne, uznając, że są jedną z form przyjemności dopuszczonych przez Boga oraz małżeństwa między krewnymi. Według niektórych źródeł głosił swoje poglądy na dworze Abbasydów w Bagdadzie, gdzie zyskał grupę zwolenników. Głoszenie boskości imamów było wówczas dość powszechne w szyickich kręgach. Nauczanie an-Namiriego kontynuowali jego uczniowie, którzy zaczęli twierdzić, że boską naturę posiadali nie tylko imamowie, ale i on sam.

W literaturze często przyjmuje się, że alawici wyodrębnili się jako odrębny nurt religijny od ismailitów. To twierdzenie najprawdopodobniej nie jest jednak prawdziwe.

Nauczanie alawickie wymienia jako pierwszego ucznia an-Namiriego, zdolnego do poprawnej interpretacji jego nauk, Muhammada ibn Dżundaba, jednak nie podaje żadnych szczegółów dotyczących jego działalności. Więcej wiadomo o kolejnym uczniu, Persie Abu Muhammada Abd Allaha al-Dżumbulaniego al-Dżannana (w innej wersji Abu Muhammada Abd Allaha az-Zahida al-Dżannana). Był on ascetą, zmarł około 900 roku i to on wprowadzał w doktrynę alawicką kolejnego ucznia – Abu Abd Allaha al-Chasibiego (w innej wersji – Husajna ibn Hamdana al-Chasibiego). Prawdopodobnie to drugi z uczniów twórcy alawizmu wprowadził do kultu elementy pochodzące z tradycyjnych wierzeń perskich, w tym święto równonocy oraz święto w dniach, gdy boskość Alego objawia się w słońcu.

Działalność al-Chasibiego

Al-Chasibi jest powszechnie uznawany przez alawitów za jednego z najważniejszych teologów swojej grupy. Przypisuje się mu odbycie licznych podróży misyjnych, podczas których szerzył nauki swoich poprzedników. Był na dworze Bujjidów w Iraku oraz u Hamdanidów w Aleppo i Mosulu. Udało mu się przekonać do swoich poglądów Sayfa ad-Dawlę, który być może sprzyjał jego działalności. Nie odniósł jednak sukcesu w Aleppo, więc powrócił do Bagdadu, gdzie trafił do więzienia, z którego zbiegł. Twierdził, że był Mahometem uwolnionym przez Jezusa Chrystusa. Al-Chasibi przyczynił się do upowszechnienia alawizmu w północnej Syrii, gdzie obecnie znajduje się największe skupisko wyznawców tego odłamu. Spisał także systematyzujące nauczanie an-Namiriego księgi Kitab al-Akwar oraz Kitab al-Hidaja al-Kubra. Wprowadził do doktryny alawickiej elementy pochodzenia chrześcijańskiego, szczególnie rozwijając rolę Jezusa Chrystusa, który w jego nauczaniu objawiał się w każdym proroku i mędrcu na świecie. Rozwinął także nauczanie o wędrówce dusz oraz wcieleniach Alego i Salmana al-Farisiego.

Ostatni przywódcy zjednoczonych alawitów

Po śmierci al-Chasibiego około 957 roku przywództwo wśród alawitów objął jego uczeń Muhammad ibn Ali al-Dżil, opisywany w literaturze nusajryckiej jako najwybitniejszy z pięćdziesięciu mężczyzn uczących się u al-Chasibiego. O jego działalności do jego śmierci około 994 roku brakuje bliższych informacji. Ostatnim, który przewodził całej wspólnocie nusajryckiej przed jej podziałem na rywalizujące plemiona i klany, był Abu Sad al-Kasim at-Tarabani (znany także jako Surur ibn al-Kasim at-Tarabani), Palestyńczyk osiadły w Latakii. Według Janusza Daneckiego alawici pod jego przewodnictwem przenieśli się na wybrzeże Morza Śródziemnego w 1032 roku. Tradycja alawicka przypisuje mu nawrócenie na swoją naukę silnego miejscowego rodu Tanuch oraz szerzenie alawizmu wśród miejscowych chłopów. Pozostawione przez niego teksty teologiczne (zwłaszcza Kitab Madżmu al-Ajad) są jednym z podstawowych źródeł doktryny tej grupy religijnej.

Średniowiecze

W 1097 roku krzyżowcy dokonali masowego mordu na alawitach, uznając ich za muzułmanów. Po opanowaniu Latakii przez krzyżowców na początku XII wieku, ludność alawicka emigrowała z miasta w góry, osiedlając się na obszarach zamieszkiwanych przez jeden z odłamów ismailitów – nizarytów, z którymi alawici szybko znaleźli się w konflikcie. Z czasem, gdy krzyżowcy dostrzegli rzeczywisty charakter wierzeń alawickich, różniących się od sunnizmu, zaczęli akceptować ich obecność i angażować się w spory wewnętrzne między różnymi odłamami tej grupy. W 1120 roku 25 tysięcy alawitów zostało pokonanych przez połączone siły ismailickie i kurdyjskie, trzy lata później, po zmianie sojuszy, alawici i ismailici odnieśli wspólne zwycięstwo nad Kurdami. W czasie walk Saladyna z krzyżowcami alawici starali się pozyskiwać wsparcie lokalnych emirów w rywalizacji z nizarytami.

W okresie panowania sułtana Bajbarsa z dynastii Mameluków alawici byli prześladowani na równi z nizarytami i podlegali przymusowemu nawracaniu na islam sunnicki. Alawici i ismailici bez powodzenia próbowali zjednoczyć się przeciwko prześladowaniom. W XIV wieku alawici zostali przez teologów sunnickich oficjalnie ogłoszeni heretykami, a ich księgi podlegały konfiskacie, a przeciwko nim nakazano prowadzenie świętej wojny. Ibn Tajmijja wydał fatwę, w której stwierdził, że walka prawdziwych muzułmanów przeciwko alawitom, ich nawracanie oraz zabijanie opornych oraz konfiskowanie ich własności były uzasadnione. Ataki na społeczność alawicką trwały aż do końca panowania mameluckiego na ziemiach syryjskich.

Panowanie osmańskie

Po przyłączeniu Syrii do Imperium Osmańskiego w 1517 roku, sułtan Selim I Groźny, za wiedzą i zgodą przywódców religijnych sunnitów, zamordował 9400 miejscowych alawitów. Nusajryci przetrwali okres panowania osmańskiego głównie dzięki ukrywaniu się w górach; oficjalna polityka ich nawracania na sunnizm pozostała niezmieniona. Czasami uzyskiwali wsparcie paszów tureckich i nieformalną autonomię, nie podlegali poborowi rekruta ani nie płacili podatków.

W połowie XIX wieku władze tureckie postanowiły zlikwidować faktyczną niezależność wspólnot alawickich, na co odpowiedzieli oni oporem zbrojnym. Został on złamany w latach 70. XIX wieku, kiedy to terytorium zamieszkiwane przez alawitów znalazło się pod pełną kontrolą Ottomanów. Alawici zostali zobowiązani do płacenia dżizji i stali się przedmiotem innych represji. W XIX wieku synkretyczne wierzenia nusajrytów budziły zainteresowanie misjonarzy chrześcijańskich działających w Libanie, którzy czasami błędnie uznawali ich za wyznanie chrześcijańskie. To zainteresowanie zaniepokoiło władze tureckie, które starały się, poprzez fundowanie budowy meczetów, stopniowo zasymilować alawitów z islamem sunnickim. Działania te jednak nie przyniosły oczekiwanych efektów.

Mandat francuski w Syrii i Libanie

Po ustanowieniu francuskiego Mandatu w Syrii i Libanie, Francuzi podzielili terytorium na sześć okręgów. Podstawą podziału była chęć utrwalenia podziałów religijnych i etnicznych w celu umocnienia władzy francuskiej. Jednym z okręgów było Autonomiczne Terytorium Alawitów ze stolicą w Latakii. W 1922 roku terytorium to połączono z Okręgiem Damaszku i Okręgiem Aleppo, tworząc niesamodzielne Państwo Syrii. W 1924 roku przestało ono funkcjonować, a terytorium alawitów formalnie uzyskało niepodległość jako Państwo Alawitów (później Sandżak Latakii). Władza w nim należała jednak do gubernatora francuskiego, przy którym działała 17-osobowa Rada, w której alawici mieli dziewięcioosobową większość. W 1937 roku organizm ten zunifikowano z Republiką Syryjską jako jedną z jej prowincji. W okresie panowania francuskiego zdarzały się przypadki przechodzenia alawitów na chrześcijaństwo. Sunnicka większość społeczeństwa syryjskiego oskarżała alawitów o kolaborację z władzami kolonialnymi.

Od 1922 roku alawici posiadali w Syrii i Libanie własne sądy religijne, działające formalnie na podstawie zasad dżafaryckiej szyickiej szkoły prawnej. Społeczność alawicka była wówczas bardzo uboga, trudniła się głównie pracą na roli, uprawą winorośli, tytoniu, bawełny oraz pszenicy.

Ostateczne wcielenie Państwa Alawitów do niepodległej Syrii miało miejsce w 1947 roku, kiedy to władze centralne nowego państwa zlikwidowały alawicki ruch separatystyczny, na czele którego stał Sulajman al-Murszid.

W okresie mandatu francuskiego w Syrii władze mandatowe stworzyły Legion Syryjski i otworzyły Akademię Wojskową w Damaszku. Studia wojskowe oraz służba w formacji (pod komendą oficerów francuskich) nie były atrakcyjne dla sunnickiej większości mieszkańców Syrii, natomiast przedstawiciele mniejszości postrzegali w nich szansę na awans społeczny. Alawici, obok chrześcijan, Druzów i Kurdów, stanowili większość żołnierzy Legionu, a następnie służyli w utworzonych po jego przekształceniu Wojskach Specjalnych. Formacja ta była w okresie mandatu narzędziem kontroli Francji nad terytorium arabskim, jednak po ogłoszeniu niepodległości przez Syrię stała się podstawą jej sił zbrojnych. Zapewniło to alawitom wpływy w społeczeństwie, które z czasem przełożyły się na bezpośredni udział w sprawowaniu władzy.

W niepodległej Syrii

W niepodległej Syrii najważniejsze role polityczne odgrywały ugrupowania sunnickie, zdominowane przez wąską elitę konserwatywnych rodów zamożnych oraz wielkich posiadaczy ziemskich. Alawici nie mieli swoich przedstawicieli w największych partiach syryjskich – Bloku Narodowym, Partii Narodowej oraz Partii Ludowej, które powstały z podziału Bloku Narodowego. Jedyną opcją awansu społecznego była dla nich kariera wojskowa – w armii syryjskiej utworzyli nieformalną grupę oficerów o znaczących wpływach. Wraz z rosnącym wpływem wojska na politykę Syrii, przedstawiciele mniejszości etnicznych zyskiwali coraz większe znaczenie w państwie. Alawici, podobnie jak przedstawiciele innych mniejszości, wstępowali także do nowych syryjskich partii lewicowych, wśród których Zaki al-Arsuzi był jednym z twórców powstałej w 1947 roku partii Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego (Baas).

Oficerowie pochodzący z mniejszości (alawici i ismailici) związani z partią Baas utworzyli na przełomie lat 50. i 60. tajny Komitet Wojskowy, który zorganizował zamach stanu w Syrii w 1963 roku. Po przewrocie władzę w kraju objęła partia Baas, w