Alaungpaya

Alaungpaya (birm. အလောင်းဘုရား /ʔəláʊɴ pʰəjá/; 24 września 1714 – 11 maja 1760) był królem Birmy od 1752 do 1760 roku oraz założycielem dynastii Konbaung.

Do momentu swojej śmierci w 1760 roku, ten były naczelnik niewielkiej wioski w Górnej Birmie, zdołał ponownie zjednoczyć całe terytorium Birmy, zdobyć Manipur, przywrócić Lanna oraz wypędzić z kraju Francuzów i Brytyjczyków, którzy wspierali Odrodzone Królestwo Hanthawaddy. W 1755 roku założył również Rangun. Zmarł z powodu choroby podczas prowadzonej przez siebie kampanii wojennej w Syjamie.

Uznawany za jednego z trzech największych królów Birmy, obok Anawrahty i Bayinnaunga, Alaungpaya był trzecim władcą, któremu udało się zjednoczyć kraj.

== Wczesne lata życia ==

Alaungpaya urodził się 24 września 1714 roku jako syn Min Nyo Sana (မင်းညိုစံ) i jego małżonki Saw Nyein Oo (စောငြိမ်းဦး) w Moksobo, niewielkiej wsi w dolinie rzeki Mu, około 97 km na północny zachód od Ava. Otrzymał imię Aung Zeya (အောင်ဇေယျ, co oznacza Zwycięski Sukces). Był drugim synem rodziców, pochodzących z szlacheckich rodów, które od pokoleń zarządzały doliną Mu. Jego ojciec, Min Nyo San, był dziedzicznym naczelnikiem Moksobo, a wuj, Kyawswa Htin (ကျော်စွာထင်), znany jako Sitha Mingyi (စည်သာမင်းကြီး), zarządzał dystryktem doliny Mu. Alaungpaya wywodził swój rodowód od XV-wiecznego dowódcy kawalerii i brata króla Mohnyin Thado, co łączyło go z królewską linią dynastii Pagan. Pochodził z dużej rodziny, która poprzez związki krwi i małżeństwa była powiązana z wieloma innymi szlacheckimi rodami w regionie. W 1730 roku ożenił się z Yun San (ယွန်းစံ), córką naczelnika sąsiedniej wsi – Siboktara (စည်ပုတ္တရာ). Mieli sześciu synów i trzy córki, z których czwarta zmarła w dzieciństwie.

== Funkcje naczelnika Moksobo i zastępcy zarządcy doliny Mu ==

Aung Zeya dorastał w okresie, gdy rządy dynastii Taungngu zaczynały się załamywać. Władcy w Ava nie byli w stanie obronić się przed atakami Manipurczyków, którzy od 1724 roku plądrowali coraz głębsze rejony Górnej Birmy. Ava nie zdołało odzyskać południowego Lanna (Chiang Mai), które zbuntowało się w 1727 roku, ani nie podjęło działań, by zapobiec aneksji północnych Państw Szanów przez dynastię Qing w latach 30. XVIII wieku. Dolina rzeki Mu była regularnie atakowana przez Manipurczyków, a mieszkańcy Birmy bezsilnie przyglądali się, jak najeźdźcy palą ich wsie, plądrują pagody i porywają jeńców.

W obliczu osłabienia władzy królewskiej, na czoło wysuwali się tacy ludzie jak Aung Zeya. Niedługo po osiągnięciu 20. roku życia przejął obowiązki ojca jako naczelnik wioski. Był wysoki jak na swoje czasy (według angielskiego posła miał 180 cm wzrostu) i solidnie zbudowany, co sprawiło, że był postrzegany jako naturalny przywódca. Wspólnie z innymi szlacheckimi pobratymcami zaczęli działać, by stawić czoła najazdom.

Władza w Ava była wyczulona na wszelką potencjalną konkurencję. W 1736 roku Toungoo Yaza, głównodowodzący armii, wezwał Aung Zeyę do Ava, aby ocenić, czy naczelnik wioski stanowi zagrożenie dla królewskiej władzy. Po stwierdzeniu, że 22-letni Aung Zeya nie wykazuje zainteresowania tronem, Toungoo Yaza nadał mu w imieniu króla tytuł Bala Nanda Kyaw (ဗလနန္ဒကျော် /bala̰ nàɴdà ʧɔ̀/). Aung Zeya został mianowany zastępcą swojego wuja, zarządcy doliny Mu, oraz urzędnikiem odpowiedzialnym za pobór podatków i utrzymanie porządku.

== Założenie dynastii Konbaung ==

W kolejnych latach władza Ava słabła coraz bardziej. W 1740 roku Monowie z Dolnej Birmy uwolnili się spod jej władzy, zakładając Odrodzone Królestwo Hanthawaddy ze stolicą w Pegu. Próby Ava odzyskania południa były nieudane, a działania wojenne o niewielkiej intensywności trwały aż do końca 1751 roku, kiedy Pegu przypuściło ostateczny atak na Górną Birmę. Na początku 1752 roku armie Pegu, wspierane przez Francuską Kompanię Wschodnioindyjską, dotarły pod bramy Ava. Następca tronu Hanthawaddy, Upayaza, wezwał urzędników administracyjnych do poddania się. Niektórzy zdecydowali się na współpracę, jednak Aung Zeya wybrał opór.

Aung Zeya przekonał mieszkańców 46 wsi w dolinie Mu do przyłączenia się do walki. Wśród jego zwolenników znajdowała się grupa ludzi z Górnej Birmy, którzy pragnęli pomścić liczne upokorzenia, jakich doznali. 29 lutego 1752 roku, gdy siły Hanthawaddy były bliskie zdobycia Ava, Aung Zeya ogłosił się królem, przyjmując tytuł Alaungpaya (co oznacza „Ten, Który Jest Przyszłym Buddą, czyli Maitreją”) i zakładając dynastię Konbaung. Jego pełny tytuł brzmiał: Thiri Pawara Wizaya Nanda Zahta Maha Dhamma Yazadiyaza Alaung Mintayagyi (သီရိပဝရ ဝိဇယနန္ဒဇာထ မဟာဓမ္မ ရာဇာဓိရာဇာ အလောင်းမင်းတရားကြီး).

Jednak nie wszyscy go poparli. Gdy 23 marca 1752 roku Ava dostało się w ręce sił Pegu, jego ojciec namawiał Alaungpayę do poddania się, wskazując, że chociaż zyskał poparcie rozentuzjazmowanych ludzi, dysponują oni jedynie niewielką ilością broni, a ich umocnienia nie mają szans w starciu z dobrze wyposażoną armią Pegu. Alaungpaya, nieugięty, odpowiedział: „Gdy walczysz o swój kraj, liczba ludzi nie ma znaczenia. Ważne są szczere serca i silne ramiona twoich towarzyszy”. Przygotował się do obrony, otaczając swoją wieś palisadą, której nadał nazwę Shwebo (Alaungpaya nadał wsi pięć nowych nazw, w tym Konbaung, od której wzięła się nowa dynastia) i wykopał rów. Dżungla wokół palisady została wycięta, stawy zasypane, a studnie napełnione.

== Ponowne zjednoczenie Birmy (1752–1759) ==

=== Górna Birma (1752–1754) ===

Konbaung był jednym z wielu ośrodków oporu wobec najeźdźców w Górnej Birmie, które powstawały w odpowiedzi na panującą panikę. Dowództwo armii Hanthawaddy błędnie uznało zdobycie Ava za równoznaczne ze zwycięstwem nad Górną Birmą i wycofało ⅔ swoich sił do Pegu, pozostawiając jedynie około 10 000 żołnierzy do oczyszczenia terenu z pozostałych wrogów. Początkowo strategia ta wydawała się skuteczna, a siły Hanthawaddy rozmieściły swoje jednostki daleko na północ, aż do współczesnej prowincji Sikong, a także znalazły sojuszników wśród Szanów Gwe z Madaya w północnej części obecnej prowincji Mandalaj.

Jednak armia Alaungpayi zniszczyła dwa pierwsze oddziały Hanthawaddy, które wysłano w celu wymuszenia lojalności. Następnie przetrwała miesięczne oblężenie przez kilka tysięcy żołnierzy Hanthawaddy pod dowództwem generała Talabana i zmusiła jego wojsko do odwrotu. Wieści o tych wydarzeniach szybko się rozprzestrzeniły, a Alaungpaya, wykorzystując swoje rodzinne koneksje, zdołał zmobilizować prawdziwą armię z poborowych. Jego koledzy – szlacheccy przywódcy zostali mianowani kluczowymi zastępcami. Odnoszone sukcesy przyciągnęły nowych rekrutów z różnych regionów Górnej Birmy, a do Alaungpayi dołączyły inne siły partyzanckie oraz oficerowie rozwiązanej Gwardii Pałacowej. W październiku 1752 roku Alaungpaya rozpoczął pierwsze ofensywne działania przeciwko siłom Hanthawaddy, zmuszając do wycofania się posterunki Monów na północy Ava oraz sprzymierzonych z Monami Szanów z Madaya. Wokół Alaungpayi zaczęły krążyć legendy, a ludzie wierzyli, że pod jego dowództwem nie mogą przegrać.

Pomimo kolejnych porażek, Pegu nie wysyłało posiłków, nawet gdy Alaungpaya konsolidował swoje zdobycze w Górnej Birmie. 3 stycznia 1754 roku siły Konbaung odbiły Ava, a Alaungpaya przyjął hołd od pobliskich państw Szanów, w tym Momeik na dalekiej północy. W marcu 1754 roku Hanthawaddy wysłało przeciwko niemu całą swoją armię, która rozpoczęła oblężenie Ava i dotarła aż do Kyaukmyaung, około 10 km od Shwebo. Alaungpaya przeprowadził osobisty kontratak sił Konbaung i w maju zmusił armie południowe do odwrotu.

=== Dolna Birma (1755–1757) ===

Konflikt przekształcał się w spór etniczny pomiędzy birmańską północą a mońskim południem. Przywódcy Hanthawaddy przyjęli politykę prześladowania mieszkających na południu Birmańczyków. W październiku 1754 roku Monowie stracili pojmanego przez siebie króla Taungngu, co Alaungpaya wykorzystał, aby zachęcić pozostałych przy życiu birmańskich żołnierzy do przyłączenia się do niego. W styczniu 1755 roku, zasilony kontyngentami z Górnej Birmy, w tym Szanów, Kaczinów i Czinów, rozpoczął potężny najazd na Dolną Birmę. W maju jego armie podbiły całą deltę Irawadi i zdobyły Dagon (przemianowany przez Alaungpayę na Yangon). Jednak postępy wojsk Konbaung zostały zatrzymane po dotarciu do bronionego przez Francuzów miasta portowego Thanlyin, które odparło kilka szturmów. Alaungpaya chciał zawiązać sojusz z Brytyjczykami w celu uzyskania broni, ale plany te nie ziściły się. Ostatecznie, w lipcu 1756 roku, siły Konbaung zdobyły miasto po 14-miesięcznym oblężeniu, co zakończyło francuską interwencję w birmańskiej wojnie domowej. Następnie armia Konbaung pokonała zdeterminowanych, ale znacznie mniej licznych obrońców Hanthawaddy i w maju 1757 roku zdobyła jego stolicę – Pegu, co zakończyło 17-letnie istnienie królestwa.

W tej sytuacji Chiang Mai oraz inne państwa na terenie dzisiejszej północno-zachodniej Tajlandii, które od 1727 roku były w stanie buntu, natychmiast wysłały daninę. Gubernatorzy z południowych Martabanu i Tawè również zapłacili.

=== Odleglejsze Państwa Szanów (1758–1759) ===

W 1758 roku Alaungpaya wysłał ekspedycję do północnych Państw Szanów (dzisiejsza północna i wschodnia część stanu Kaczin, północna część stanu Szan oraz prowincja Xishuangbanna w Junnanie), które w połowie lat 30. XVIII wieku zostały anektowane przez dynastię Qing. Na początku 1759 roku Birmańczycy przywrócili tam swoją władzę. (Próba odzyskania tego regionu przez Chiny doprowadzi do wojny chińsko-birmańskiej).

=== Nagaye Angu (1759) ===

Alaungpaya zwrócił swoją uwagę ku brytyjskiej kolonii na wyspie Haigyi, znajdującej się w pobliżu przylądka Nagaye Angu na południowo-zachodnim krańcu delty Irawadi. Brytyjczycy, zaniepokojeni sukcesami wspieranego przez Francuzów Hanthawaddy, zajęli tę wyspę w 1753 roku. Podczas wojny z Hanthawaddy Alaungpaya oferował zrzeczenie się praw do wyspy na rzecz Brytyjczyków w zamian za pomoc wojskową, mimo że kapitan należącego do Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej statku Arcot wykorzystał ten czas do sprzedaży broni siłom Hanthawaddy. Brytyjczycy nie udzielili jednak Alaungpayi żadnego wsparcia wojskowego, twierdząc, że sami są zaangażowani w konflikt z Francją. W 1758 roku Alaungpaya otrzymał informację, że agenci Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej sprzedali amunicję i broń (500 muszkietów) mońskim rebeliantom. (Historyk G.E. Harvey sugeruje, że ta informacja mogła być sfabrykowana przez ormiańskich doradców Alaungpayi, a w rzeczywistości dostarczono tylko 5 muszkietów.) 6 października 1759 roku batalion liczący 2000 żołnierzy armii Konbaung zajął brytyjski fort, kończąc tym samym działalność pierwszej brytyjskiej placówki kolonialnej w ówczesnej Birmie.

== Wojny zewnętrzne ==

=== Manipur (1756, 1758) ===

Alaungpaya, który dorastał, obserwując naocznie najazdy Manipurczyków na jego rodzinny region, pragnął jak najszybszego rewanżu. Podczas gdy większość jego sił oblegała Thanlyin, wysłał ekspedycję do Manipuru z misją „wpojenia szacunku”. Na początku 1756 roku Birmańczycy pokonali armię Manipuru i splądrowali cały kraj, co Manipurczycy nazwali później Pierwszym Wyniszczeniem. Po podbiciu Dolnej Birmy, w listopadzie 1758 roku Alaungpaya stanął osobiście na czele kolejnej wyprawy, której celem było osadzenie na tronie Manipuru birmańskiego nominata. Jego armie, idąc przez Khumbat w dolinie Manipuru, złamały opór Manipurczyków w bitwie pod Palel. Po tym zwycięstwie Birmańczycy zajęli Imphal bez jednego wystrzału. Manipurczycy określili działania Alaungpayi jako „niewypowiedzianie okrutne zbrodnie”, które sprowadziły na ich kraj „jedną z najgorszych katastrof w jego historii”. Jednak według G.E. Harveya, Alaungpaya „uczynił im tylko to, co oni sami czynili jego ludowi”. Alaungpaya umieścił na tronie Manipuru swojego kandydata i wrócił z wojskiem do domu, przywożąc ze sobą liczny zastęp manipurskiej kawalerii, z której sformowano elitarny korpus jazdy (nazywany Konnicą Kassajów) w obrębie birmańskiej armii. (To był początek zaangażowania dynastii Konbaung w Manipurze, które trwało przez cały okres jej panowania, a małe królestwo stało się kłopotliwym hołdownikiem, regularnie buntującym się w latach 1764, 1768–1770 i 1775–1782. Zaangażowanie Birmańczyków w Manipurze ustało w roku 1782, by wznowić się w 1814 roku.)

=== Syjam (1759–1760) ===

Po zakończeniu pory deszczowej w 1759 roku Alaungpaya powrócił ze swoimi wojskami na południe, aby rozwiązać problem ciągle niespokojnej Dolnej Birmy. Rok wcześniej wybuchł potężny bunt Monów, który spowodował czasowe usunięcie mianowanego przez Konbaung gubernatora Pegu. Chociaż rebelia została stłumiona, siły oporu Monów działały nadal w północnej części wybrzeża Taninthayi (obszar współczesnego stanu Mon), gdzie Konbaung sprawowało władzę jedynie nominalnie. Przywódcy rebelii znajdowali schronienie u Syjamczyków. Alaungpaya zażądał od króla Syjamu zapewnienia, że zaprzestanie on ingerencji w sprawy Birmy oraz wsparcia buntowników. Syjamczycy jednak odrzucili te żądania i rozpoczęli przygotowania do wojny.

W grudniu 1759 roku armia Alaungpayi licząca 40 000 ludzi opuściła Martaban i ruszyła na Syjam przez Taninthayi. Jego drugim synem, który został zastępcą króla w kraju, był Hsinbyushin. Birmańczycy zajęli Taninthayi, przemaszerowali przez Góry Taninthayi na wybrzeże Zatoki Tajlandzkiej, kierując się na północ, zajęli nadbrzeżne miasta Prachuap Khiri Khan, Pranburi i Phetchaburi. W miarę zbliżania się birmańskiej armii do stolicy Syjamu, Ayutthayi, opór Syjamczyków narastał, jednak mimo to byli oni spychani na północ, ponosząc ciężkie straty w ludziach, broni i amunicji. W kwietniu 1760 roku wojska birmańskie dotarły pod Ayutthayę, ale po zaledwie pięciu dniach oblężenia Alaungpaya nagle zachorował. Według źródeł syjamskich został ranny przez wybuch pocisku armatniego podczas inspekcji artylerii, natomiast źródła birmańskie wskazują, że przyczyną jego stanu była choroba. Birmańskie kroniki nie miałyby powodu, by ukrywać prawdę, ponieważ dla króla byłoby bardziej chwalebne umrzeć z ran odniesionych na polu bitwy niż z powodu zwykłej dolegliwości, która określona została jako „dyzenteria” lub „skrofuły”.

17 kwietnia 1760 roku (3. dzień Przybywania Księżyca miesiąca Kason 1122 ME) siły birmańskie rozpoczęły odwrót, pozostawiając gen. Minkhaung Nawrahta z 6000 żołnierzy piechoty i 500 konnymi kassajami jako straż tylnią, skutecznie odpierając syjamskie ataki wzdłuż trasy odwrotu.

Choć Birmańczycy nie osiągnęli ostatecznego celu, jakim było zdobycie Ayutthayi, dokonali formalnej aneksji północnej części wybrzeża Taninthayi, przesuwając swoje granice na południe, aż do korytarza Tawè-Myeik (Syjamczycy odzyskali południową część wybrzeża do wysokości Myeik w 1761 roku).

== Śmierć ==

Alaungpaya zmarł o świcie, w niedzielę, 11 maja 1760 roku (12. dnia Ubywania Księżyca miesiąca Kason 1122 ME) w Kinywa, niedaleko Martabanu, po pospiesznym wycofaniu z frontu syjamskiego przez swoją straż przednią. Informacje o jego śmierci ogłoszono publicznie w Rangunie, a jego ciało przewieziono państwową łodzią w górę rzeki. W Kyaukmyaung, przystani w pobliżu Shwebo, na spotkanie króla wyszedł cały dwór, a następnie jego ciało wniesiono uroczyście przez bramę Hlaingtha do Shwebo. Został pochowany zgodnie z królewskim rytuałem na terenach pałacowych, gdzie wcześniej znajdowała się jego skromna wieś, wśród płaczu zgromadzonego tłumu. W chwili śmierci miał za sobą osiem lat panowania i niecałe 46 lat życia. Historyk G.E. Harvey zauważa, że „ludzi pamięta się ze względu na lata, jakie wykorzystali, a nie te, które przeżyli”.

Alaungpayę na tronie zastąpił jego najstarszy syn Naungdawgyi, chociaż drugi syn, Hsinbyushin, usiłował przejąć władzę.

== Administracja ==

=== Rządy ===

Alaungpaya większość swojego panowania spędził na kampaniach wojennych. W kwestiach administracyjnych dotyczących nowo nabytych terytoriów, w dużej mierze naśladował politykę królów Odnowionego Królestwa Hanthawaddy, której ważnym aspektem było zmniejszenie liczby dziedzicznych wicekrólów. Będąc świadomym, że są oni źródłem niestabilności politycznej, na większości nowo zdobytych terytoriów w dolinie Irawadi król wyznaczał gubernatorów. Zazwyczaj mianował tych samych urzędników, o ile poddawali mu się bez walki, co sprawiło, że większość gubernatorów na południu, będących etnicznymi Monami, zachowała swoje stanowiska. Alaungpaya wyznaczył tylko trzech wicekrólów: jednego w Prowincji Siedmiu Wzgórz (tereny dzisiejszej prowincji Magwe wokół Mindon), kolejnego w Taungngu i trzeciego w Pegu, przy czym żaden z tych urzędów nie był dziedziczny. Ustanowienie tych wicekrólestw wynikało z osobistych relacji między Alaungpayą a mianowanymi osobami (wicekról Taungngu był jego młodszym bratem). Po śmierci dostojników ich urzędy zamieniano na gubernatorstwa. Podobnie jak królowie Taungngu, Alaungpaya dopuszczał istnienie dziedzicznych wicekrólestw jedynie w peryferyjnych regionach swojego królestwa, takich jak Państwa Szanów i Lanna. (Późniejsi królowie z dynastii Konbaung stopniowo ograniczali liczbę dziedzicznych wicekrólestw także w Państwach Szanów.)

Jedną z kluczowych zmian politycznych wprowadzonych przez Alaungpayę, a później utrzymywanych przez następnych królów Konbaung, było tworzenie kolonii wojskowych oraz wspieranie osadnictwa cywilnego w Dolnej Birmie. Działania te okazały się przydatne, gdy na początku XIX wieku kultura Monów zaczęła podupadać.

=== Infrastruktura ===

Większość działań Alaungpayi niezwiązanych z wojskiem miała miejsce w krótkich okresach między kolejnymi kampaniami wojennymi. W 1752 roku ustanowił Shwebo stolicą swojego królestwa, przekształcając tę niegdyś średniej wielkości wieś w spore miasto. Kazał zbudować tam pałac wzorowany na budowlach dawnych królów. W 1758 roku na jego polecenie wykopano Jezioro Mahananda, aby zapewnić Shwebo zaopatrzenie w wodę. Rozkazał również kopać kanały i wznosić tamy na rzece Mu, by poprawić warunki do uprawy roli, jednak prace te zostały przerwane po jego śmierci.

Najważniejszym i najtrwalszym jego dziełem było założenie Rangunu. Po zajęciu w 1755 roku wsi Dagon, wybudowanej wokół lokalnej pagody, osiedlił tam ludzi ze swojego rodzinnego regionu. (Do dziś w Rangunie przetrwały nazwy dzielnic odpowiadające miejscowościom z doliny Mu, takie jak Ahlon i Kyaukmyaung.) W przededniu pierwszej wojny brytyjsko-birmańskiej (1824-1826) Rangun zastąpił Thanlyin jako główne portowe miasto królestwa.

=== Sądownictwo ===

W dziedzinie prawa Alaungpaya spisał w 1755 roku Manu Kye Dhammathat (dosł. Księga Praw Manu Kye) – zbiór obowiązujących w królestwie praw i zwyczajów oraz przepisów zachowanych w starszych księgach prawnych. Chociaż dzieło to było słabo uporządkowane i nie dostarczało zbyt wielu wyjaśnień sprzeczności pomiędzy różnymi przepisami, zdobyło sobie dużą popularność dzięki swej encyklopedycznej naturze oraz prostemu językowi birmańskiemu z niewielkim dodatkiem palijskiego.

=== Styl rządów ===

Alaungpaya był charyzmatycznym i wybitnym wodzem wojskowym, który motywował swoich poddanych do podejmowania większych wyzwań. Był hojny, obdarzał chwałą i nagrodami, ale także bezlitosny, karząc za porażki. Według G.E. Harveya, „ludzie byli przekonani, że pod jego przywództwem nie mogą zaznać niepowodzenia”, a „bycie wyznaczonym na jeden z nadawanych przez niego urzędów było życiową ambicją jego ludzi”.

== Spuścizna ==

=== Założenie dynastii Konbaung ===

Najważniejszą spuścizną Alaungpayi było przywrócenie władzy centralnej w Birmie po czterech dekadach oraz zapoczątkowanie dynastii Konbaung. Jak zauważył birmański historyk Htin Aung, Alaungpaya poprowadził ludzi, którzy byli „podzieleni, złamani, upokorzeni i trawieni wstydem”, a „zostawił swoim następcom ludzi zjednoczonych i pewnych, znów trzymających głowy wysoko w dumie i chwale”. Htin Aung zauważa jednak, że Alaungpaya „poprowadził swoich ludzi na wojnę, ale jego przywództwo było również niezbędne do utrzymania pokoju. Wzbudził w nich gorączkę nacjonalizmu, ale nie dane mu było wykorzystać czasu i sposobności do ostudzenia ich zapału na rzecz tolerancji i umiaru”. W ciągu następnych siedmiu dekad zbyt pewni siebie królowie Konbaung, którzy przyszli po nim, prowadzili wojny ze wszystkimi swoimi sąsiadami, dążąc do przywrócenia Birmy jako imperium, aż w końcu natknęli się na Brytyjczyków w dzisiejszych północno-wschodnich Indiach.

=== Oskarżenia o rozbudzenie birmańskiego nacjonalizmu ===

Alaungpaya został również uznany za pierwszego birmańskiego króla, który świadomie manipulował tożsamością etniczną w celu osiągnięcia dominacji wojskowej i politycznej. Do dziś mońscy nacjonaliści uważają go za odpowiedzialnego za całkowite zniszczenie ich kraju i zakończenie trwającej przez wieki mońskiej dominacji w Dolnej Birmie. Historyk mońskiego nacjonalizmu Nai Tun Thein stwierdził, że „prześladowania na tle rasowym praktykowane przez Alaungpayę były o wiele gorsze niż w przypadku poprzednich królów. Zlikwidował on autonomię kulturalną przyjętą jako zasada przez birmańskich władców z ery Paganu oraz królów Tabinshwehtiego i Bayinnaunga, a także skolonizował państwo Monów”.

Jednakże oskarżenia te muszą być zrównoważone przez fakt, że Alaungpaya jedynie reagował na politykę polaryzacji etnicznej, jaką prowadziło Odrodzone Królestwo Hanthawaddy. To samozwańcze królestwo Monów jako pierwsze zaatakowało jego ojczyznę w 1752 roku, a od 1740 roku rozpoczęło prześladowania etnicznych Birmańczyków na południu. (Nowo powstałe południowe królestwo przedstawiało się jako z gruntu mońskie, a jego język i kulturowe symbole miały cieszyć się zaszczytnym miejscem, a hołdownikiem miała być birmańska północ. W 1740 roku zmasakrowano około 8000 Birmańczyków. Po straceniu w 1754 roku licznych jeńców wziętych w Ava, przywództwo Hanthawaddy zobowiązało wszystkich Birmańczyków do noszenia w uszach kolczyków z pieczęcią następcy tronu Pegu oraz do ostrzyżenia włosów na modłę mońską, jako oznaki lojalności wobec królestwa z południa). Mimo że Alaungpaya był bezlitosny podczas plądrowania Thanlyin i Pegu, gdzie fosy „zaczerwieniły się od krwi”, pozostawił na swoich stanowiskach wszystkich mońskich gubernatorów, którzy mu się poddali.

Rządy Alaungpayi w Dolnej Birmie nie trwały nawet dwa lata, z których większość czasu spędził na wojnach prowadzonych gdzie indziej. W rzeczywistości to późniejsi królowie Konbaung po każdej mońskiej rebelii – w latach 1762, 1774, 1783, 1792 oraz 1824-1826 – coraz bardziej zwalczali kulturę Monów.

=== Upamiętnienia ===

Alaungpaya, jako założyciel Trzeciego Imperium Birmańskiego, uznawany jest za jednego z trzech największych królów Birmy, obok Anawrahty i Bayinnaunga, twórców Pierwszego i Drugiego Imperium.

Drużyna Alaungpaya – jedna z pięciu drużyn, na jakie dzieleni są uczniowie w szkołach birmańskich.

Posąg Alaungpayi – jeden z trzech ogromnych posągów wznoszących się nad wielkim placem w Naypyidaw. Dwa pozostałe przedstawiają Anawrahtę i Bayinnaunga.

Posąg Alaungpayi – jeden z trzech posągów ustawionych przed Akademią Służb Obrony. Pozostałe dwa przedstawiają Anawrahtę i Bayinnaunga.

UMS Alaungpaya – korweta Marynarki Wojennej Mjanmy.

Mosta Aung Zeya – most wiszący w Rangunie.

Ulica Aung Zeya – ulica w Rangunie.

== Rodzina ==

=== Żony ===

• Me Yun San, Pierwsza Królowa
• Shin Pyei
• Shin Min Du
• Thida Mahay
• Shin Kla
• Shin Shwe Kho Gyi
• Shin Shwe Kho Gale

=== Synowie ===

• Naungdawgyi, 1734–1763
• Hsinbyushin, 1736–1776
• Amyint Mintha, 1743–1777
• Bodawpaya, 1745–1819
• Pakhan Mintha, 1749–1802
• Sitha Mintha, 1753–1782
• Pindale Mintha, 1754–1785
• Myingun Mintha, umarł w 1804 roku
• Kodaw-gyi, umarł we wczesnym dzieciństwie
• Myawaddy Mintha, umarł w 1792 roku

=== Córki ===

• Khin Myat Hla, umarła we wczesnym dzieciństwie
• Me Tha, Sri Maha Mangala Devi, księżniczka z Kanni, ur. w 1738 roku
• Me Myat Hla, 1745–1788
• Me Sin, księżniczka Pegu, 1747–1767
• Me Minkhaung, księżniczka Pandaung
• Min Shwe Hmya, księżniczka Zindaw, ur. w 1754 roku
• Me Nyo Mya, księżniczka Pin

== Uwagi ==

== Przypisy ==

== Bibliografia ==

Alaungpaya, [w:] ChristopherCh. Buyers ChristopherCh., The Royal Ark: Burma — Konbaung Dynasty [dostęp 2014-04-15] (ang.).

Michael W. Charney: Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma’s Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: Center for South and Southeast Asian Studies, the University of Michigan, 2006. ISBN 978-0-89148-093-8. (ang.).

D.G.E. Hall: Burma. Wyd. III. Hutchinson University Library, 1960. ISBN 978-1-4067-3503-1. (ang.).

G.E. Harvey: History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. Londyn: Frank Cass & Co. Ltd, 1925. (ang.).

Królewska Komisja Historyczna Birmy: Hmannan Yazawin. Wyd. 2003. T. I-III. Rangun: Ministry of Information, Myanmar, 1829. (birm.).

Maung Htin Aung: A History of Burma. Nowy Jork i Londyn: Cambridge University Press, 1967. (ang.).

Burma–Siam Wars. W: Helen James: Southeast Asia: a Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 2. ABC-CLIO, 2004. ISBN 978-1-57607-770-2. (ang.).

William J. Koenig: The Burmese Polity, 1752–1819: Politics, Administration, and Social Organization in the early Kon-baung Period. Ann Arbor: Center for South and Southeast Asian Studies, the University of Michigan, 1990, seria: Michigan Papers on South and Southest Asia, Number 34. ISBN 978-0-89148-057-0. (ang.).

Kyaw Thet: History of Union of Burma. Rangun: Yangon University Press, 1962. (birm.).

Letwe Nawrahta, Twinthin Taikwun: Alaungpaya Ayedawbon. Wyd. 1961. Ministry of Culture, Union of Burma, c. 1770. (birm.).

Victor B. Lieberman. Political Consolidation in Burma Under the Early Konbaung Dynasty, 1752-c. 1820. „Journal of Asia History”. 30 (2), 1996. JSTOR: 41931038. (ang.).

Victor B. Lieberman: Strange Parallels. T. 1. Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830. Cambridge University Press, 2003, seria: Studies in Comparative World History. ISBN 978-1-139-43762-2. (ang.).

U Maung Maung Tin: Konbaung Hset Maha Yazawin. Wyd. 2004. T. I–III. Rangun: Department of Universities History Research, University of Yangon, 1905. (birm.).

Thant Myint-U: The River of Lost Footsteps–Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux, 2006. ISBN 978-0-374-16342-6. (ang.).

Lt. Gen. Sir Arthur P. Phayre: History of Burma. Wyd. 1967. Londyn: Susil Gupta, 1883. (ang.).

Ashley South: Mon Nationalism and Civil War in Burma: the Golden Sheldrake. Psychology Press, 2003. ISBN 978-0-7007-1609-8. (ang.).

== Linki zewnętrzne ==

Capt. George Baker, Observations at Persaim and in the Journey to Ava and Back in 1755 SOAS

Treaty between Alaung-hpaya and the British East India Company in 1757 SOAS

Robert Lester, Proceedings of an Embassy to the King of Ava, Pegu, &C. in 1757. web.soas.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-03)]. SOAS

Capt. Walter Alves, Diary of the Proceedings of an Embassy to Burma in 1760. web.soas.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-03)]. SOAS

Michael Symes, An Account of an Embassy to the Kingdom of Ava, sent by the Governor-General of India, in the year 1795, szczegółowe opisy kampanii wojennych Alaungpayi na południu w latach 50. XVIII wieku.

The Golden Letter of King Alaungphaya to King Georg II., List Alaungpayi do króla Jerzego II z 7 maja 1756 roku; opis właściciela listu – Biblioteki Krajowej Dolnej Saksonii – w języku niemieckim