Alangium, wyrzeczka (Alangium Lam.)
Rodzaj roślin znany jako alangium należy do rodziny dereniowatych (w niektórych klasyfikacjach uznawany za odrębną rodzinę Alangiaceae). Obejmuje on 58 różnych gatunków. Rośliny te można znaleźć w Afryce środkowej, południowo-wschodniej Azji oraz Australazji, rozciągając się od Pakistanu przez Japonię po wschodnią Australię i Nową Kaledonię. Największa różnorodność gatunków występuje w Afryce równikowej oraz w Chinach (11 gatunków). Alangium chińskie (A. chinensis) ma najszerszy zasięg, obejmujący wschodnią Afrykę, Indie i Chiny. Rośliny te najczęściej rosną w lasach jako drzewa.
Rośliny te mają różnorodne zastosowania: są cenione za drewno, stosowane w medycynie oraz jako rośliny ozdobne. Gatunek A. villosum z Australii charakteryzuje się silnym aromatem drewna po ścięciu. A. salviifolium jest używane w Indiach w celach leczniczych, podobnie jak ipekakuana. Rośliny te uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza alangium platanolistne (A. platanifolium), jednak ze względu na wrażliwość na mrozy, nadają się do uprawy jedynie w ciepłym lub łagodnym klimacie umiarkowanym.
Morfologia
Pokrój
Rośliny te występują jako drzewa osiągające do 17 m wysokości, rzadziej jako krzewy i liany, czasami z ciernistymi pędami, o różnym stopniu owłosienia i zróżnicowanych włoskach, w tym gruczołowatych i gwiazdkowatych. W przypadku A. grisolleoides z Madagaskaru występują także pędy dwuramienne.
Liście
Liście są zimozielone lub sezonowe, skrętoległe, pojedyncze i nie mają przylistków. Mogą być całobrzegie lub klapowane, z użyłkowaniem dłoniastym lub pierzastym.
Kwiaty
Kwiaty są promieniste i obupłciowe (z wyjątkiem A. grisolleoides, który ma kwiaty jednopłciowe i rośliny dwupienne). Zbierają się w wierzchotkach, które wyrastają w kątach liści. Kielich składa się z 4–10 działek, czasem z ząbkami. Płatki korony są w liczbie 4–10, mają kształt równowąski lub taśmowaty, podwijają się podczas kwitnienia, czasem zrośnięte u nasady, owłosione od wewnątrz, w kolorach białym, kremowym lub rzadko żółtym. Pręciki występują w ilości od 4 do 40, w jednym okółku wokół dysku miodnikowego. Nitki pręcików mogą być wolne lub krótko zrośnięte u nasady, czasem przylegają do płatków, od wewnątrz owłosione, czasami szczecinkowate. Pylniki mają kształt równowąski lub strzałkowaty. Zalążnia jest dolna, jedno- lub rzadziej dwukomorowa. Szyjka słupka jest nitkowata, zakończona znamieniem o kształcie maczugowatym, 2-4–łatkowym lub główkowatym.
Owoce
Owoce to kuliste, soczyste i niewielkie pestkowce, zakończone trwałym kielichem oraz dyskiem miodnikowym, zawierające 1 lub 2 nasiona.
Systematyka
Pozycja systematyczna
W systemie APG IV z 2016 roku, rodzaj ten jest siostrzany względem rodzaju dereń (Cornus) w obrębie rodziny dereniowatych. W systemach klasyfikacyjnych, które wyróżniają większe i wąsko ujmowane rodziny (np. w systemie Takhtajana z 2009 roku), rodzaj ten jest klasyfikowany jako monotypowa rodzina Alangiaceae według A.P. de Candolle z 1828 roku (w XIX wieku w polskich źródłach określany jako wyrzeczkowate).
Wykaz gatunków
Przypisy
