Alan Hovhaness, właściwie Alan Vaness Scott Chakmakjian (orm. Ալան Յովհաննէս; urodził się 8 marca 1911 roku w Somerville w stanie Massachusetts, zmarł 21 czerwca 2000 roku w Seattle) był amerykańskim kompozytorem o ormiańskich korzeniach.
Życiorys
Jego ojciec był chemikiem, natomiast matka miała szkockie pochodzenie. Alan pobierał lekcje gry na fortepianie od Adelaide Proctor oraz Heinricha Gebharda. W latach 1932-1934 studiował w New England Conservatory of Music pod kierunkiem Fredericka Converse’a, a następnie kształcił się u Bohuslava Martinů w Tanglewood. W latach 1948-1951 pracował jako wykładowca w Tanglewood, a później osiedlił się w Nowym Jorku. Dwukrotnie otrzymał stypendium Fundacji Pamięci Johna Simona Guggenheima (w 1954 i 1958 roku). W 1959 roku uzyskał stypendium Fulbrighta, co umożliwiło mu podróże do Japonii i Indii. W 1958 roku został odznaczony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu w Rochester. Od 1967 roku pełnił funkcję kompozytora-rezydenta Seattle Symphony Orchestra. W 1977 roku dołączył do Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury.
Twórczość
Hovhaness był jednym z najbardziej płodnych współczesnych kompozytorów, pozostawiając po sobie około 500 utworów, w tym ponad 60 symfonii. Jego aktywność twórcza trwała od wczesnej młodości aż do późnego wieku, z czego ponad 30 symfonii powstało po ukończeniu 60. roku życia. Krytyczny wobec własnej twórczości, w 1943 roku, pod wpływem negatywnych opinii Aarona Coplanda i Leonarda Bernsteina, zniszczył większość swoich wczesnych dzieł, w tym siedem pierwszych symfonii.
Wypracował unikalny styl, łączący muzykę europejską z elementami muzycznymi Wschodu. Początkowo silnie inspirował się muzyką ormiańską, naśladując twórczość Yenovka Der Hagopiana i Komitasa Wardapeta. W drugiej połowie lat 50. i na początku 60. pod wpływem odbytych podróży oraz studiów coraz wyraźniej w jego muzyce zaczęły pojawiać się odniesienia do kultury muzycznej Dalekiego Wschodu, w tym chińskiej muzyki okresu Tang, japońskiego gagaku, koreańskiego ah-ak oraz muzyki indyjskiej. W swoich kompozycjach wykorzystywał wschodnie instrumenty, takie jak sitar, koto, shō, ryūteki i hichiriki. Muzyka Hovhanessa charakteryzuje się wyrazistą melodyką modalną, która kształtuje konsonansową lub nieco dysonansową harmonię. Kompozytor zrezygnował z tradycyjnego podejścia do motywów i tematów, a w wielu utworach całkowicie odstąpił od klasycznych form muzyki europejskiej, na przykład w IX symfonii, która składa się z 24 krótkich części zgrupowanych w 5 większych segmentów. W utworze Wind Drum wykorzystał indyjską ragę, opierając półgodzinną kompozycję na jednym 6-dźwiękowym modi. W koncercie Lousadzak z 1944 roku zastosował technikę polegającą na powtarzaniu formuł bez wzajemnej koordynacji pomiędzy wykonawcami, przy jednoczesnym zachowaniu ścisłej kontroli wysokości, co wyprzedzało późniejszy aleatoryzm kontrolowany. Innym wyjątkowym dziełem jest And God Created Great Whales, napisany w celu wsparcia ruchu przeciwko polowaniom na morskie ssaki, gdzie orkiestrze towarzyszą nagrane na taśmę głosy wielorybów.
Muzyka Hovhanessa miała również cele praktyczne; dbał o to, aby jego utwory były dostępne dla szerokiej publiczności. W związku z tym preferował formy kameralne, a nawet jego opery były pisane z myślą o małych zespołach. Krytykował elitarny charakter awangardy muzycznej, posługując się prostymi środkami wyrazu i odwołując się do emocjonalnej wrażliwości słuchaczy. W wielu jego utworach można dostrzec religijno-mistyczne nastawienie. Kompozytor często nadawał swoim dziełom tytuły o programowym charakterze. Minimalistyczna, duchowa muzyka Hovhanessa przypomina późniejsze dzieła Arvo Pärta, Henryka Mikołaja Góreckiego i Johna Tavernera. Mimo swojej nonkonformistycznej postawy, potrafił dostosować się do celów praktycznych, pisząc utwory na zamówienie, takie jak Koke no kiwa dla japońskiej telewizji czy XVII symfonię na zlecenie koncernu metalurgicznego.
Ważniejsze kompozycje
(na podstawie materiałów źródłowych)
Loading ...