Alan Bean

Alan LaVern Bean (ur. 15 marca 1932 w Wheeler w Teksasie, zm. 26 maja 2018 w Houston) był amerykańskim astronautą, komandorem United States Navy, a także czwartym człowiekiem, który postawił stopę na powierzchni Księżyca, co miało miejsce 19 listopada 1969 roku. Po zakończeniu swojej kariery Bean zajął się malarstwem.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w Wheeler w Teksasie jako syn Frances Caroline Murphy oraz Arnolda Horace’a Beana, który pracował w U.S. Soil Conservation Service (Służba Ochrony Gleby). Arnold Bean był żołnierzem w czasie II wojny światowej, a jego syn Alan od najmłodszych lat pasjonował się samolotami bojowymi. Tworzył modele samolotów z lekkiej balsy, starannie je malował, a następnie wieszał pod sufitem sypialni na cienkich drutach.

Rodzina

Wczesną wiosną 1955 roku, 19 kwietnia, poślubił swoją dziewczynę z college’u, Sue Ragsdale, cheerleaderkę z Uniwersytetu Teksańskiego. 18 grudnia tego samego roku urodził się ich syn Clay Arnold. W 1963 roku na świat przyszła ich córka, Amy Sue.

Wykształcenie i służba wojskowa

W 1949 roku ukończył szkołę średnią (Paschal High School) w Fort Worth.

W 1955 roku uzyskał licencjat z aeronautyki na Uniwersytecie Teksańskim. Podczas studiów przeszedł kurs służby przygotowawczej oficerów rezerwy Marynarki Wojennej USA (Navy Reserve Officers Training Corps – NROTC).

W 1955 roku rozpoczął służbę w Marynarce Wojennej, gdzie przeszedł szkolenie lotnicze w bazie Beeville w Teksasie, zdobywając kwalifikacje pilota lotnictwa morskiego.

W latach 1956–1960 służył w 44. eskadrze szturmowej w bazie lotnictwa morskiego w Jacksonville na Florydzie, a następnie ukończył kurs pilotów doświadczalnych w Navy Test Pilot School w bazie Patuxent River w Maryland, gdzie testował różne samoloty dla potrzeb lotnictwa morskiego. Jego instruktorem był Charles „Pete” Conrad, przyszły dowódca lotu Apollo 12.

W 1962 roku przeszedł kurs dotyczący bezpieczeństwa lotów organizowany przez Uniwersytet Południowej Kalifornii.

W latach 1962–1963 był pilotem samolotu A-4 w 172. eskadrze szturmowej w bazie lotnictwa morskiego Cecil Field na Florydzie.

W 1963 roku, jako doświadczony pilot testowy, miał 7145 godzin nalotu na 27 różnych typach samolotów, w tym 4890 godzin na samolotach odrzutowych.

W 1972 roku otrzymał honorowy doktorat Texas Wesleyan College.

W 1974 roku został uhonorowany doktoratem University of Akron.

W październiku 1975 roku przeszedł do rezerwy w stopniu komandora US Navy.

Kariera astronauty

18 października 1963 roku został przyjęty do trzeciej grupy astronautów NASA.

Od lutego 1965 roku pracował nad systemami ratunkowymi statków kosmicznych.

W grudniu 1965 roku, podczas lotu statków kosmicznych Gemini 7 i Gemini 6A, pełnił rolę CapCom, utrzymując łączność radiową z załogami obu misji.

W styczniu 1966 roku został mianowany dowódcą załogi rezerwowej misji Gemini 11.

28 lutego 1966 roku został członkiem ośmioosobowej komisji badającej przyczyny wypadku lotniczego, w którym zginęli astronauci Elliott See i Charles Bassett, podstawowa załoga misji Gemini 9. Po tym zdarzeniu Bean został dublerem dowódcy załogi Gemini 10.

We wrześniu 1966 roku pełnił rolę CapCom dla załogi misji Gemini 11 oraz został szefem Apollo Applications Office, nie będąc jednak planowanym do lotów w ramach misji księżycowych.

5 października 1967 roku zginął w wypadku lotniczym astronauta Clifton Williams, pilot modułu księżycowego rezerwowej załogi Apollo 9. W wyniku tego zdarzenia Bean został wyznaczony na jego miejsce.

10 kwietnia 1969 roku, po zakończeniu lotu Apollo 9, Bean otrzymał zadanie pilota modułu księżycowego podczas drugiej załogowej misji na Księżyc, zaplanowanej na jesień.

W dniach 14–24 listopada 1969 roku uczestniczył w misji Apollo 12, podczas której 19 listopada stanął na powierzchni Księżyca.

W styczniu 1972 roku został dowódcą załogi podstawowej drugiej wyprawy na stację kosmiczną Skylab (Skylab 3).

Dowodził misją Skylab 3 w okresie od 28 lipca do 28 września 1973 roku.

9 lutego 1973 roku został dowódcą rezerwowej załogi statku Apollo-ASTP, która miała uczestniczyć w wspólnym amerykańsko-radzieckim locie statków Apollo i Sojuz, zrealizowanym w lipcu 1975 roku.

W październiku 1975 roku opuścił szeregi Marynarki Wojennej, ale pozostał aktywnym astronautą.

Od maja 1978 roku do 26 lutego 1981 roku pełnił funkcję szefa Korpusu Astronautów NASA.

Choć miał szansę być dowódcą załogi wahadłowca podczas pierwszej misji z laboratorium naukowym Spacelab, z powodu opóźnień programu nie odbył już żadnego lotu w kosmos.

W czerwcu 1981 roku opuścił Korpus Astronautów NASA.

Loty załogowe

Apollo 12

W dniach 14–24 listopada 1969 roku odbył swoją pierwszą misję kosmiczną na pokładzie statku Apollo 12, gdzie był pilotem modułu księżycowego. Dowódcą misji był Charles Conrad, a pilotem modułu dowodzenia Richard Gordon. Był to drugi lot kosmiczny, podczas którego dwóch astronautów wylądowało na Księżycu, a Alan Bean stał się czwartym człowiekiem, który postawił swoją stopę na Srebrnym Globie. 18 listopada 1969 roku moduł księżycowy „Intrepid” wylądował na Oceanie Burz, zaledwie 163 metry od sondy kosmicznej Surveyor 3, która dotarła tam 19 kwietnia 1967 roku. Krótko po wyjściu astronautów na Księżyc Bean uruchomił kamerę telewizyjną, jednak podczas jej ustawiania przypadkowo skierował ją w stronę Słońca, co spowodowało jej uszkodzenie i brak obrazu na Ziemi. Astronauci spędzili na Księżycu ponad 31 godzin, zbierając 34,4 kg próbek gruntu i skał. Przywieźli także elementy zdemontowane z sondy Surveyor 3 (kamerę i próbnik gruntu). 24 listopada kabina załogowa Apolla 12, „Yankee Clipper”, wylądowała na wodach Oceanu Spokojnego. Wysoka fala spowodowała, że kapsuła najpierw znalazła się czubkiem w dół, a napełnienie pływaków pozwoliło na jej odwrócenie do prawidłowej pozycji.

Podczas startu Apollo 12, 14 listopada 1969 roku, piorun uderzył w rakietę dwukrotnie (najpierw w 36, a następnie w 52 sekundzie lotu), co mogło zakończyć misję z Cape Canaveral, będąc pierwszą od lądowania Apollo 11 na Księżycu, które miało miejsce cztery miesiące wcześniej. Bean, jako inżynier systemów statku kosmicznego, szybko przełączył na zapasowe źródło zasilania, co pozwoliło na oszczędzenie ogniw paliwowych i przywrócenie telemetrii statku, co umożliwiło kontynuowanie misji księżycowej Apollo 12.

Skylab 3

28 lipca 1973 roku wystartował w swojej drugiej misji kosmicznej, Skylab SL-3, jako dowódca. Towarzyszyli mu Owen Garriott i Jack Lousma. Podczas rekordowej misji, jak na tamte czasy, astronauci prowadzili liczne badania naukowe z zakresu astronomii i biologii, w tym dotyczące wpływu nieważkości na organizm ludzki. Bean spędził blisko trzy godziny pracując na zewnątrz stacji orbitalnej. 25 września, po ponad 59 dniach lotu, trójka astronautów powróciła na Ziemię, lądując na Oceanie Spokojnym.

Po opuszczeniu NASA

Po odejściu z NASA w 1981 roku Alan Bean poświęcił niemal cały swój wolny czas malarstwu. Miał własną pracownię w Houston, a jego obrazy koncentrowały się na tematyce dotyczącej lotów kosmicznych, w szczególności misji Apollo. Jego prace można również oglądać w Internecie.