Alan Wolf Arkin (ur. 26 marca 1934 w Nowym Jorku, zm. 29 czerwca 2023 w Carlsbadzie) był amerykańskim aktorem, reżyserem, scenarzystą i producentem filmowym.
W 2006 roku zdobył Oscara za rolę drugoplanową w filmie Mała Miss.
== Życiorys ==
=== Młodość ===
Urodził się w nowojorskim Brooklynie jako syn Beatrice (z domu Wortis), nauczycielki, oraz Davida I. Arkina, malarza i pisarza. Wychowywał się w rodzinie żydowskiej, w której nie kładziono dużego nacisku na religię. Jego dziadkowie byli imigrantami żydowskimi z Ukrainy, Rosji i Niemiec. Gdy Arkin miał 11 lat, jego rodzice przeprowadzili się do Los Angeles, gdzie podczas 8-miesięcznego strajku w Hollywood jego ojciec pracował jako scenograf. W latach 50. jego rodzice zostali oskarżeni o komunistyczne sympatyzowanie w czasach działań makkartyzmu, a ojciec Arkina został zwolniony po tym, jak odmówił odpowiedzi na pytania dotyczące swojej ideologii politycznej.
Już w wieku 10 lat marzył o karierze profesjonalnego aktora. Był stypendystą kilku akademii teatralnych, w tym tej prowadzonej przez Benjamina Zemacha, ucznia Stanisławskiego, który nauczył go psychologicznego podejścia do aktorstwa. Jako nastolatek przeprowadził się z rodziną do Los Angeles, gdzie zaczął interesować się muzyką i nauczył się grać na gitarze.
Uczęszczał do szkoły średniej Franklin High School w Los Angeles, a następnie kontynuował naukę w Los Angeles City College, by ostatecznie przenieść się na wschód do Bennington College w Vermont.
=== Kariera ===
Szybko opuścił szkołę, tworząc z dwoma przyjaciółmi folkowe trio The Tarriers, które w 1956 roku zajęło 4. miejsce w zestawieniu z utworem The Banana Boat Song. W 1957 roku zespół odniósł sukces podczas europejskiej trasy koncertowej. Arkin zadebiutował na ekranie jako lider The Tarriers w dramacie muzycznym Calypso Heat Wave (1957) z Mayą Angelou i Joelem Greyem. W 1958 roku opuścił zespół, aby dołączyć do dziecięcego zespołu Baby Sitters, z którym nagrał cztery albumy dla dzieci.
W 1959 roku Arkin dołączył do nowej trupy komediowej Second City w Chicago. W 1961 roku zadebiutował na Broadwayu z Second City w rewii From the Second City.
W 1963 roku zdobył Tony Award za rolę Davida Kolowitza w broadwayowskim spektaklu Enter Laughing, reżyserowanym przez Gene’a Saksa.
Był jednym z sześciu aktorów nominowanych do Oscara za najlepszą rolę pierwszoplanową za swoją debiutancką rolę filmową jako pułkownik Jurij Rozanow w komedii Normana Jewisona Rosjanie nadchodzą (1966), za którą otrzymał również Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu. Po występie w dreszczowcu Doczekać zmroku (1967) z Audrey Hepburn, ponownie został nominowany do Oscara za rolę głuchoniemego Johna Singera w ekranizacji powieści Carson McCullers Serce to samotny myśliwy (1968).
W 1968 roku zagrał tytułową rolę Jacques’a Clouseau w komedii Inspektor Clouseau, po tym jak Peter Sellers odmówił powtórzenia tej roli po raz trzeci. Film nie spotkał się z pozytywnym odbiorem. W 1969 roku zadebiutował jako reżyser krótkometrażowym filmem dla dzieci People Soup, opartym na opowiadaniu opublikowanym w Galaxy Science Fiction (1958), o dwóch chłopcach (w rolach jego synów Adama i Matthew Arkina), którzy eksperymentują w kuchni. W 1970 roku za reżyserię off-broadwayowskiej produkcji Zbrodnia w White House Farm zdobył nagrodę Obie.
Arkin i jego druga żona Barbara Dana występowali razem w edukacyjnym programie dla dzieci Ulica Sezamkowa (1970–1971) jako Larry i Phyllis, komiczna para, która rozwiązywała swoje konflikty, ucząc się, jak wymówić słowo „współpracować”. Później para zagrała w sitcomie ABC Harry (1987), który po czterech odcinkach został zdjęty z anteny z powodu niskiej oglądalności.
Został dwukrotnie uhonorowany Nagrodą Genie za rolę architekta Jeffreya Martleya w komedii Nieprawidłowe kanały (1981) oraz jako Reuben Shapiro w komediodramacie Teda Kotcheffa Joshua dawniej i dziś (1985).
Początkowo miał zagrać Saula Blooma w remake’u Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra (2001) Stevena Soderbergha, jednak po wycofaniu się z produkcji został zastąpiony przez Carla Reinera.
W 2017 roku zagrał w jednej z trzech głównych ról w filmie W starym, dobrym stylu razem z Michaelem Cainem i Morganem Freemanem.
W komediowym serialu internetowym Chucka Lorre na platformie Netflix The Kominsky Method (2018) wcielił się w postać Normana Newlandera, długoletniego agenta i przyjaciela aktora Sandy’ego Kominsky’ego (Michael Douglas).
29 czerwca 2023 roku zmarł w wieku 89 lat w swoim domu w San Marcos w Kalifornii. Przyczyną jego śmierci była niewydolność serca, z którą borykał się wcześniej.
== Życie prywatne ==
14 grudnia 1955 roku ożenił się z Jeremy Yaffe, z którą miał dwóch synów: aktora i reżysera Adama (ur. 19 sierpnia 1956) oraz Matthew (ur. 21 marca 1960). W 1961 roku doszło do rozwodu.
16 czerwca 1964 roku poślubił Barbarę Danę, z którą miał syna Anthony’ego (ur. 1967). Rozwiedli się 2 listopada 1999 roku. W 1999 roku ożenił się z psychoterapeutką Suzanne Newlander.
== Filmografia ==
=== Filmy fabularne ===
=== Seriale TV ===
1970–1971: Ulica Sezamkowa jako Larry
1980: Muppet Show jako gość programu
1997: Szpital Dobrej Nadziei jako Zoltan Karpathein
2005: Will & Grace jako Marty Adler
2015–2016: BoJack Horseman jako J. D. Salinger (głos)
2017: Dorwać małego jako Eugene
2018–2019: The Kominsky Method jako Norman Newlander
== Przypisy ==
== Linki zewnętrzne ==
Loading ...