Alamanowie

Alemanowie, znani również jako Alamanowie (łac. Alamanni) – to germański związek plemienny, który od III wieku n.e. przeprowadzał najazdy na zachodnie prowincje cesarstwa rzymskiego.

Powstanie związku plemiennego

Na przełomie II i III wieku n.e. miała miejsce konsolidacja germańskich plemion na obszarze Germanii właściwej. W początkach III wieku na granicy zachodnich prowincji rzymskich uformował się silny związek plemienny Alemanów, którego etniczną podstawę stanowiły plemiona swebskie pochodzące z dorzecza Łaby, takie jak Semnonowie, Hermundurowie i Markomanowie. Jako nowo powstały związek, Alemanowie nie mieli starej rodziny królewskiej cieszącej się szczególnym autorytetem. Żadne z plemion alemańskich (z wyjątkiem Jutungów, którzy stali się częścią Alemanów później) prawdopodobnie nie używało wcześniejszej nazwy. Termin „Alle Männer” („wszyscy mężowie”) był postrzegany przez sąsiednie plemiona z długą tradycją plemienną jako określenie „mieszańców”. Ich terytorium obejmowało obszar pomiędzy Renem, Menem, Neckarem i Dunajem.

Najazdy na ziemie cesarstwa

Alemanowie po raz pierwszy zagrozili rzymskiej granicy na Renie i Dunaju w 213 roku. Pierwsza wzmianka o Alamanach w rzymskiej historiografii pochodzi od Aureliusza Wiktora, który odnosi się do zwycięstwa Karakalli. Chociaż inni starożytni historycy nie odnoszą się do tego wydarzenia, relacja Aureliusza została potwierdzona przez odnalezioną inskrypcję. W 233 roku miała miejsce wielka inwazja, która zdewastowała wiele osad wojskowych i cywilnych na terenie Górnej Germanii i Recji. W 259 roku doszło do przełamania limesu na całej długości – od dolnego Renu po dolny Dunaj, a barbarzyńcy dotarli aż do Mediolanu. W 260 roku Alemanowie splądrowali Aventicum (dzisiejsze Avenches w Szwajcarii). Od tego momentu naruszenia granicy stały się regularnymi incydentami. W 268 roku Alemanowie ponieśli znaczną klęskę w bitwie z wojskami Klaudiusza II nad jeziorem Garda. W 277 roku zostali pokonani przez cesarza Probusa. Mimo to Rzymianie musieli opuścić Agri Decumates, co doprowadziło do utworzenia Alemania z części prowincji Górna Germania i Recja (około 300 roku). W 350 roku Konstancjusz II pozwolił Alemanom na przekroczenie granicy i osiedlenie się w Galii, co skłoniło Franków do podążenia za nimi. Około 356 roku Konstancjusz był zmuszony wysłać karną ekspedycję pod dowództwem Juliana, który w bitwie pod Argentorate (dzisiejszy Strasburg) w 357 roku pokonał walecznych Alemanów i ujął ich króla Chnodomara.

Po wycofaniu rzymskich wojsk z północnych prowincji w 401 roku (w celu obrony Italii przed Alarykiem), Alemanowie zaczęli osiedlać się na obszarze współczesnej Szwajcarii – w rejonie Bazylei oraz nad Jeziorem Bodeńskim. W VI wieku dotarli do środkowej Szwajcarii. Granica między nimi a Burgundami przebiegała wzdłuż rzeki Aar, w okolicach Berna, co przyczyniło się do powstania późniejszej granicy językowej między językiem francuskim a niemieckim.

W bitwie pod Tolbiacum (Zülpich) w 496 roku Alemanowie zostali pokonani przez Chlodwiga, który w 506 roku krwawo stłumił alemańskie powstanie. Od tego momentu Alemania weszła w skład państwa Franków jako marchia, a kolejne tereny Alemanów były włączane do tego państwa, co prowadziło do utworzenia biskupstw (Salzburg – 614, Augsburg – 736, Moguncja – 745, Bazylea – 805).

Ostatni bunt Alemanów przeciwko władzy Franków miał miejsce w 746 roku i został stłumiony przez Karlomana, syna Karola Młota, przechodząc do historii jako „krwawa łaźnia w Cannstatt” (w pobliżu Altenburga); wówczas zginął książę Alemanów Teutbald. Po tym wydarzeniu Alemania przestała istnieć jako księstwo, a granica państwa Franków przesunęła się na południe, w okolice środkowej Wirtembergii.

W X wieku na terenach zasiedlanych przez Alemanów powstało księstwo Szwabii; to od nich pochodzi też nazwa Niemiec w języku francuskim i hiszpańskim – odpowiednio Allemagne i Alemania.

Królowie Alemanów

Królowie alemańscy byli mianowani przez Franków.

Zobacz też

Kampania Maksymina Traka przeciwko Alamanom

Przypisy

Wskazówki bibliograficzne

• Gustav Faber: Merowingowie i Karolingowie. Warszawa: PIW, 1994.
• Jerzy Rajman: Encyklopedia średniowiecza. Kraków: Wyd. Zielona Sowa, 2006.
• Bernard Rutowski: Walka cesarstwa rzymskiego z najazdami barbarzyńców w latach 352–360, [w:] „Meander” R. 36 (1981), s. 123–137.
• Magdalena Mączyńska: Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V w. Warszawa-Kraków: PWN, 1996, ISBN 83-01-12120-3.