Alaksandr Wajtowicz

Alaksandr Pauławicz Wajtowicz (biał. Аляксандр Паўлавіч Вайтовіч; ros. Александр Павлович Войтович, Aleksandr Pawłowicz Wojtowicz; urodziny 5 stycznia 1938 w Raczkiewiczach) to białoruski fizyk, naukowiec, działacz państwowy i polityk. W latach 1997–2000 pełnił funkcję prezesa Narodowej Akademii Nauk Białorusi, a od 2000 do 2003 roku był przewodniczącym Rady Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi II kadencji. Uczestniczył także w licznych międzyparlamentarnych strukturach Wspólnoty Niepodległych Państw oraz Związku Białorusi i Rosji. Posiada tytuł doktora nauk fizyczno-matematycznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego), jest profesorem oraz akademikiem.

Życiorys

Alaksandr Wajtowicz przyszedł na świat 5 stycznia 1938 roku w Raczkiewiczach, w rejonie kopylskim obwodu mińskiego Białoruskiej SRR, ZSRR. W 1960 roku ukończył Wydział Fizyki na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym. W 1979 roku uzyskał stopień doktora nauk fizyczno-matematycznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego). W 1985 roku został profesorem, w 1986 roku został członkiem korespondentem Akademii Nauk Białoruskiej SRR (przemianowanej w 1992 roku na Narodową Akademię Nauk Białorusi, NANB), a w 1995 roku został pełnoprawnym członkiem Europejskiej Akademii Nauk, Sztuki i Literatury, a rok później akademikiem NANB.

Od 1960 do 1993 roku pracował w Instytucie Fizyki Akademii Nauk Białoruskiej SRR (od 1992 roku NANB), gdzie zajmował różne stanowiska, takie jak: młodszy pracownik naukowy, starszy inżynier konstruktor, główny inżynier instalacyjny, starszy pracownik naukowy, kierownik laboratorium oraz zastępca dyrektora ds. pracy naukowej. W latach 1993–1997 był dyrektorem Instytutu Fizyki Molekularnej i Atomowej NANB. Od 21 maja 1997 roku do 19 grudnia 2000 roku pełnił funkcję prezesa NANB. Od 1999 roku do 21 marca 2002 roku był przewodniczącym Narodowej Rady ds. Kosmosu przy Radzie Ministrów Republiki Białorusi. Był także wiceprezydentem Euroazjatyckiego Towarzystwa Fizycznego.

Działalność polityczna

15 grudnia 2000 roku Alaksandr Łukaszenko mianował go członkiem Rady Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi II kadencji. Jego kadencja rozpoczęła się oficjalnie 19 grudnia, kiedy to został wybrany na przewodniczącego Rady. Wchodził w skład Wyższej Rady Państwowej Państwa Związkowego. Pełnił również funkcję zastępcy przewodniczącego Zgromadzenia Parlamentarnego Związku Białorusi i Rosji (ZP ZBiR) oraz przewodniczącego Rady Naukowo-Konsultacyjnej ZP ZBiR ds. Związkowego Budownictwa Społecznego i Polityki Socjalnej. W latach 2000–2002 był przewodniczącym, a później członkiem Rady Zgromadzenia Międzyparlamentarnego Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej. Uczestniczył także w pracach Rady Zgromadzenia Międzyparlamentarnego Państw-Członków Wspólnoty Niepodległych Państw. Był kierownikiem delegacji Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi, mającej na celu ożywienie kontaktów z parlamentarną strukturą Inicjatywy Środkowoeuropejskiej.

25 lipca 2003 roku został przedterminowo usunięty z członkostwa w Radzie. Dwa dni później Rada Republiki jednogłośnie wybrała na nowego przewodniczącego Hienadzia Nawickiego. Po zakończeniu działalności parlamentarnej Alaksandr Wajtowicz pozostał aktywny w polityce, stając na czele inicjatywy obywatelskiej „Za wolne wybory”. Planował start w wyborach prezydenckich w 2006 roku, jednak w styczniu tego roku wycofał swoją kandydaturę, mówiąc, że nie chce igrać z Łukaszenką.

Działalność naukowa

Alaksandr Wajtowicz prowadził badania w dziedzinie fizyki laserowej oraz optyki. Zajmował się rozwojem magnetooptyki laserów gazowych, opracowywał zasady polaryzacyjnej spektroskopii laserowej oraz nieliniowej dynamiki laserów, a także proponował metody wewnątrzrezonatorowej spektroskopii laserowej oraz selekcji częstotliwości promieniowania laserowego. W 1964 roku skonstruował pierwszy na Białorusi laser gazowy. Jest autorem 24 wynalazków oraz około 200 prac naukowych, w tym:

• Magnitooptika gazowych lazierow, Mińsk 1984;
• Laziery s anizotropnymi riezonatorami (wspólnie z W.N. Siewierikowem), Mińsk 1990.

Życie prywatne

Alaksandr Wajtowicz jest żonaty, ma syna oraz trzech wnuków. Jego żona, Sofja Iwanowna Wajtowicz, była laborantką i później programistką, a poznali się w instytucie, w którym pracował. Pochodzi z niezamożnej, wielodzietnej rodziny. Ślub wzięli 29 maja 1963 roku, a 1 maja 1964 roku urodził się ich syn Dźmitryj. W 1992 roku na świat przyszedł trzeci wnuk Wajtowicza. Według jego słów, wszyscy wnukowie są wyżsi od dziadka.

Ciekawostki

Alaksandr Wajtowicz wspomina, że temat jego dysertacji kandydackiej oraz jego pierwsze odkrycie naukowe przyszły mu do głowy podczas prania pieluch. Był również odpowiedzialny za okresową popularność słowa „bifurkacja” w białoruskich mediach, kiedy to podczas jednego z wystąpień użył tego terminu w kontekście politycznym, stwierdzając, że Związek Radziecki znalazł się w stanie bifurkacji.

Odznaczenia

• Order „Znak Honoru” (ZSRR, 1981);
• Order Franciszka Skaryny – za wielki osobisty wkład w rozwój nauki, przygotowanie kadr naukowych oraz aktywną działalność społeczną (5 stycznia 1998);
• Nagroda Państwowa Republiki Białorusi (1996);
• medale.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.

pod red. Hienadzia Paszkoua: Encyklapiedyja historyi Biełarusi u 6 tamach. T. 6 Księga 2: Uswieja – jaszyn. Dadatak. Mińsk: „Biełaruskaja encykłapiedyja” imia Pietrusia Brouki, 2003, s. 616. ISBN 985-11-0276-8. (biał.).

Аляксандр Тамковіч: Без палітыкі. Smoleńsk: Smolenskaja gorodskaja tipografija, 2011, s. 156. ISBN 978-594-2231-12-5. (biał. • ros.).