Alaksandr Uładzimirawicz Milinkiewicz (biał. Аляксандр Уладзіміравіч Мілінкевіч, ros. Александр Владимирович Милинкевич, Aleksandr Władimirowicz Milinkiewicz; urodził się 25 lipca 1947 roku w Grodnie) jest białoruskim matematykem oraz fizykiem, pełnił funkcję wiceburmistrza Grodna w latach 1990–1996, a w 2006 roku był wspólnym kandydatem sił opozycyjnych w wyborach prezydenckich na Białorusi. W latach 2007–2016 przewodniczył Ruchowi Społecznemu „O Wolność”.
Oprócz białoruskiego, biegle posługuje się także językiem polskim, angielskim, francuskim oraz rosyjskim.
== Życiorys ==
=== Młodość, edukacja i praca ===
Urodził się 25 lipca 1947 roku w Grodnie, w Białoruskiej SRR. Jego matka była zasłużonym nauczycielem w Białoruskiej SRR, a pradziadek wziął udział w powstaniu styczniowym, za co był represjonowany przez władze carskie. Dziadek w latach 20. XX wieku działał na rzecz białoruskiej mniejszości narodowej w Grodzieńszczyźnie. Alaksandr był wychowywany głównie przez matkę, gdyż jego ojciec spędzał większość czasu w pracy.
W 1965 roku ukończył szkołę z wyróżnieniem, a cztery lata później zdobył dyplom na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Grodzieńskiego Państwowego Instytutu Pedagogicznego. Po zakończeniu studiów pracował jako nauczyciel w Grodnie. W 1972 roku ukończył aspiranturę w Instytucie Fizyki Akademii Nauk Białoruskiej SRR, a następnie został młodszym pracownikiem naukowym. W 1976 roku obronił dysertację na temat: Mechanizm generacji skrajnie silnych impulsów laserowych. Później wrócił do Grodna, gdzie pracował jako inżynier i wykładał w Grodzieńskim Instytucie. W latach 1978–2000 był docentem Wydziału Fizyki Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego. W latach 1980–1984 kierował Katedrą Fizyki na Uniwersytecie Satif w Algierii.
Uczestniczył w stażach na Uniwersytecie Montpellier we Francji, Uniwersytecie Kalifornijskim w USA oraz w Polsce. W trakcie tych staży badał zagadnienia związane z samorządem lokalnym, budownictwem państwowym, reformami ekonomicznymi oraz prawami człowieka. Zajmował się również nowoczesnymi metodami edukacji w Wielkiej Brytanii oraz rozwojem sportu w Kanadzie. Ukończył kurs szkoleniowy dla wyższych kadr urzędniczych w Europejskim Centrum Problemów Bezpieczeństwa w Niemczech. Odbył również staże w instytucjach Unii Europejskiej w Belgii, Holandii i Francji, gdzie zajmował się funkcjonowaniem i rozszerzeniem Unii. Przedstawiał analizy w Parlamencie Europejskim oraz Komisji Europejskiej.
=== Sport ===
Dzięki swojemu wzrostowi (187 cm) Alaksandr Milinkiewicz rozpoczął grę w koszykówkę w wieku 14 lat w sekcji DJuSSZ „Czyrwony sciah”. Osiągnął wiele sukcesów sportowych: jego drużyna szkolna regularnie wygrywała w rozgrywkach miejskich, a on sam występował w reprezentacji uczniów obwodu grodzieńskiego, która zdobywała nagrody w mistrzostwach ogólnorepublikańskich. Kontynuował grę w koszykówkę podczas studiów, a jego drużyna pod koniec lat 60. była jedną z najlepszych na Białorusi, zdobywając tytuły mistrzowskie. Grał z Alaksandrem Dubko, który później zaangażował się w politykę. Jego trenerem był Anatol Marcinkiewicz, mistrz sportowy II Rzeczypospolitej i pionier białoruskiej koszykówki, a dla Milinkiewicza sport miał ogromne znaczenie w kształtowaniu jego osobowości. Uważał, że z powodu ograniczonego kontaktu z ojcem to właśnie koszykówka „uformowała jego siłę woli” i trenował „każdego dnia do fanatyzmu”. Po studiach zrezygnował z kariery sportowej, jednak w 1996 roku, po rezygnacji z komitetu wykonawczego, ponownie zaangażował się w koszykówkę, zostając prezesem drużyny „Krosz”, która później zmieniła nazwę na „Hrodna-93”, mistrza Białorusi. Próbowano także nawiązać współpracę z klubami francuskimi.
=== Działalność polityczna i społeczna ===
W latach 1990–1996 był zastępcą przewodniczącego Grodzieńskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego ds. Kultury, Edukacji, Medycyny, Sportu, Młodzieży oraz Stosunków Międzynarodowych. W 1996 roku objął przewodnictwo Grodzieńskiego Zjednoczenia Społecznego „Ratusza”, które zostało rozwiązane przez sąd w 2003 roku. Od 1998 roku przewodził Białoruskiej Asocjacji Centrów Zasobów, koordynując programy Fundacji na rzecz Wspierania Rozwoju Regionalnego. W czasie kampanii wyborczej w 2001 roku był jednym z liderów sztabu wyborczego kandydata na prezydenta Siamiona Domasza.
W październiku 2005 roku został wybrany wspólnym kandydatem opozycji demokratycznej w wyborach prezydenckich w 2006 roku. Wziął udział w wyborach 19 marca 2006 roku, zdobywając według oficjalnych wyników 6% głosów, co oznaczało porażkę z ówczesnym prezydentem Alaksandrem Łukaszenką, który uzyskał 83% głosów. Wybory te zostały uznane za niedemokratyczne przez wiele państw i organizacji na świecie, w tym przez OBWE, co sugeruje, że oficjalne wyniki mogą nie odzwierciedlać rzeczywistego poparcia społeczeństwa białoruskiego. Wieczorem 19 marca 2006 roku Milinkiewicz wezwał swoich zwolenników do udziału w demonstracji protestacyjnej przeciwko wynikom wyborów, które uważał za sfałszowane. Na Placu Październikowym w Mińsku odbyła się nielegalna według władz demonstracja, która przerodziła się w protest okupacyjny, a demonstranci zostali brutalnie aresztowani przez milicję. Sam Milinkiewicz został zatrzymany na 15 dni.
W maju 2007 roku sprzeciwił się decyzjom Białoruskiego Kongresu Sił Demokratycznych, które zlikwidowały funkcję lidera opozycji, wprowadzając pięciu rotacyjnych liderów. Były lider opozycji odmówił uczestnictwa w nowo tworzonych władzach i postanowił skupić się na budowaniu własnego ruchu społecznego.
3 maja 2010 roku ogłosił zamiar startu w wyborach prezydenckich na Białorusi, planowanych na 19 grudnia 2010 roku, jednak później wycofał się, twierdząc, że nie zamierza brać udziału w przedstawieniu reżyserowanym przez władze.
Przez niemal 10 lat przewodził Ruchowi Społecznemu „O Wolność”. Jest również honorowym członkiem Związku Polaków na Białorusi.
10 października 2006 roku został uhonorowany Nagrodą imienia Sérgio Vieira de Mello za działania na rzecz pokoju. 12 grudnia 2006 roku otrzymał Nagrodę Sacharowa, przyznawaną osobom i organizacjom szczególnie zasłużonym w walce o prawa człowieka oraz wolność. 1 grudnia 2007 roku został laureatem Nagrody im. Kazimierza Pułaskiego „Rycerz Wolności” za promowanie wolności, sprawiedliwości i demokracji.
== Oceny ==
Według pisarki Swiatłany Aleksijewicz, Alaksandr Milinkiewicz reprezentuje białorusko-polskiego inteligenta, którego wizerunek coraz częściej odzwierciedla białoruską tożsamość narodową, zastępując stereotypy dotyczące przewodniczącego kołchozu czy radzieckiego kierownika z nomenklatury.
== Odznaczenia ==
Medal 100-lecia Białoruskiej Republiki Ludowej – Rada BRL, nadany w 2019 roku, wręczony w 2023 roku.
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
== Życie prywatne ==
Alaksandr Milinkiewicz jest żonaty z Iną Kulej. Ma dwóch synów oraz wnuczkę.
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Пад рэдакцыяй Валера Булгакава: Беларусь: ні Эўропа, ні Расея. Меркаваньні беларускіх эліт. Warszawa: Wydawnictwo ARCHE, 2006, s. 258. ISBN 83-89406-77-2. (biał.).
Alaksandr Tamkowicz: Biez palityki. Smoleńsk: Smolenskaja gorodskaja tipografija, 2011, s. 156. ISBN 978-594-2231-12-5. (biał. • ros.).
Pod redakcją Mariusza Maszkiewicza: Białoruś − w stronę zjednoczonej Europy. Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, 2009, s. 286. ISBN 978-83-61617-80-8.
Mowę polską pamiętam z dzieciństwa (rozmowa z Jerzym Tartakiem), „Magazyn Polski”, nr 1, 1992, s. 18–19.
Rafał Czachor, Białoruskie środowiska opozycyjne w dyskursie nad przyszłością Białorusi – zarys problemu [w:] M.S. Wolański, G. Tokarz (red.), Polska-Białoruś: przeszłość i teraźniejszość, Wrocław 2009, s. 119-131, ISBN 978-83-60011-72-0.
== Linki zewnętrzne ==
Alaksandr Milinkiewicz – strona prywatna (ang. • biał.)
Loading ...