Alajos Hauszmann (urodzony 9 czerwca 1847 w Budzie, zmarł 31 lipca 1926 w Velence) był węgierskim architektem, profesorem oraz członkiem Węgierskiej Akademii Nauk.
Rodzina, edukacja i dalsze życie
Alajos Hauszmann przyszedł na świat w 1847 roku w Budzie, która wtedy była niezależnym miastem (od 1873 roku stanowi część Budapesztu). Urodził się w rodzinie o bawarskich korzeniach, jako syn Ferenca Hauszmanna i Anny Maár. Miał troje rodzeństwa: siostry Herminę (1845–1929) oraz Kornélię (1854–1937) i brata Ferenca (1850–1918). W 1861 roku rozpoczął naukę w zakresie malarstwa, a później został czeladnikiem murarskim. W 1864 roku podjął studia na Uniwersytecie Technicznym w Budapeszcie, a dwa lata później kontynuował naukę architektury na Berlińskiej Akademii Budownictwa, gdzie uczył się razem z Ödönem Lechnerem.
W młodym wieku Hauszmann odbył wiele zagranicznych podróży, w których doświadczenia i obserwacje dokumentował w swoim dzienniku. Odwiedził całe Włochy oraz Francję, a także takie miasta jak Londyn, Monachium, Amsterdam i Kopenhaga, czerpiąc stamtąd inspiracje do swoich późniejszych projektów. Jego wizyty w Egipcie i Palestynie, gdzie miał okazję zobaczyć tętniące życiem miasta z monumentalnymi budynkami oraz nowoczesnymi samochodami, miały na niego istotny wpływ. Hauszmann pragnął przenieść część tej atmosfery do Budapesztu.
Od 1874 roku był w związku małżeńskim z Mariette Senior (1850–1947), którą poznał w Berlinie. Z tego związku miał dwoje dzieci: syna Jenő (1875–1951) i córkę Gizellę (1878–1968).
Zmarł w 1926 roku w Velence, a jego ciało spoczęło na Cmentarzu Narodowym przy Ulicy Fiumei (Cmentarz Kerepesi) w Budapeszcie.
Znaczenie i dorobek
Alajos Hauszmann jest uznawany za jednego z najbardziej aktywnych i charakterystycznych przedstawicieli historyzmu w węgierskiej architekturze. W swoich wczesnych dziełach wykorzystywał elementy włoskiego renesansu, a później baroku, który łączył z cechami secesji. Na podstawie jego projektów powstało wiele budynków użyteczności publicznej, domów prywatnych oraz willi w Budapeszcie. Do jego najważniejszych realizacji należą: pałac New York (1890–1894), Rezydencja Królewska (obecnie pałac Sprawiedliwości) przy placu Lajosa Kossutha (1893–1896) oraz budynek główny Uniwersytetu Technicznego. Po śmierci Miklósa Ybla w 1891 roku przejął kierownictwo nad przebudową i rozbudową zamku Królewskiego w Budapeszcie, którą prowadził aż do 1912 roku. W latach 80. XIX wieku brał udział w międzynarodowym konkursie na projekt budynku węgierskiego parlamentu, gdzie jego renesansowy projekt zdobył uznanie, jednak ostatecznie zrealizowano neogotycki projekt Imrego Steindla.
Oprócz działalności architektonicznej Hauszmann angażował się również w edukację. Był jednym z założycieli szkolnictwa architektonicznego na Węgrzech i poprzez swoją pracę na Uniwersytecie Technicznym w Budapeszcie wywarł duży wpływ na węgierską architekturę oraz architektów przełomu XIX i XX wieku. Wśród jego studentów byli m.in. Ignác Alpár, Béla Lajta i Marcell Komor. W 1924 roku został członkiem Węgierskiej Akademii Nauk.
W 1906 roku otrzymał Krzyż Wielki Orderu Franciszka Józefa.
W wrześniu 2011 roku pośmiertnie uhonorowano go Węgierską Nagrodą Dziedzictwa (węg. Magyar Örökség díj) za jego twórczość.
Dzieła
Projekty
1870: Teatr niemiecki w Budapeszcie (zniszczony w wyniku pożaru w 1890 roku)
1870: Kiosk na Erzsébet tér w Budapeszcie (zniszczony)
1871–1872: Pałac Tüköry w Budapeszcie (zniszczony)
1873–1876: Ozdobne wnętrza pałacu Nádasdich w Nádasdladány
1874–1875: Pałac Koburg w Budapeszcie (zniszczony)
1876: Kościół Najświętszego Serca w Gyomie
1876–1878: Zamek Kégla w Székesfehérvárze
1877–1878: Ratusz oraz teatr miejski w Szombathely (zniszczone)
1878: Klub jachtowy Stefánia w Balatonfüred
1878–1879: Pałac Kégla w Budapeszcie
1878–1880: Szpital Świętego Stefana w Budapeszcie
1881–1883: Budynek Banku Austro-Węgier w Szombathely
1882: Budynek parlamentu w Budapeszcie (projekt niezrealizowany)
1882–1884: Szpital Erzsébet dla Czerwonego Krzyża w Budapeszcie
1883–1884: Budynek Kolegium Nauczycielskiego w Budapeszcie
1883–1884: Főreáliskola w Budapeszcie
1884: Budynek Instytutu Nauczycielskiego w Budapeszcie
1884: Opactwo Szkockie w Budapeszcie (zniszczone)
1884–1885: Pałac Batthyány w Budapeszcie
1884–1886: Budynek Liceum Żeńskiego w Sopronie
1884–1889: Budynek Uniwersyteckiego Instytutu Patologii w Kolozsvárze (obecnie Kluż-Napoka)
1886: Budynek Uniwersyteckiego Instytutu Zdrowia Publicznego w Kolozsvárze
1886: Budynek Państwowego Instytutu Nauczania Kobiet w Budapeszcie
1886–1887: Budynek Instytutu Medycyny Sądowej w Budapeszcie
1887–1889: Budynek mieszkalny Północnowschodniej Kompanii Kolejowej w Budapeszcie
1887–1889: Budynek Szkoły Nauczania Technicznego oraz muzeum w Budapeszcie
1888–1890: Budynek Sądu Stołecznego i zakładu karnego w Budapeszcie
1889–1890: Budynek komercyjny w Budapeszcie
1890: Zamek Kálmána Szélla w Rátót
1890–1894: Szpital okręgowy w Nyitrze (obecnie Nitra)
1890–1894: Pałac New York w Budapeszcie
1891–1912: Przebudowa i rozbudowa zamku Królewskiego w Budapeszcie
1891: Dom Hauszmanna w Budapeszcie
1893: Szpital powszechny w Kolozsvárze
1893–1896: Pałac Sprawiedliwości w Budapeszcie
1893–1897: Pałac gubernatora w Fiume (obecnie Rijeka)
1902–1909: Budynek główny Uniwersytetu Technicznego w Budapeszcie
1904: Ratusz miejski w Nagyvárad (obecnie Oradea)
1910: Budynek Teatru Narodowego w Budapeszcie (projekt niezrealizowany)
Publikacje
Kórházépítési tanulmányok (s. n., Bp., 1881)
A Magyar Szent Korona országainak Vörös-kereszt Egylete által épitett Erzsébet Kórház leirása (Khór és Wein Ny., Bp., 1884)
A budapesti igazságügyi palota (Magy. Mérnök és Építész Egyl. Közl., 1897)
A magyar királyi vár építésének története (Pátria Ny., Bp., 1900)
Rektori beszéd (Pesti Lloyd ny., Bp., 1904)
A budapesti igazságügyi palota (műlapok Divald Károly; Pátria, Bp., 1901)
A kir. József műegyetem új otthona (Magy. Mérnök és Építész Egyl. Közl., 1909)
A Magyar Királyi József Egyetem új épületei (Hornyánszky Nyomda, Budapeszt, 1909)
A magyar királyi vár (Budapeszt, 1912)
Budapest városának építészeti fejlődésének története (Akad. Ért. 1925)
Przypisy
Loading ...