Alabastrowa Jaskinia
Alabastrowa Jaskinia, znana również jako Smocza Dziura lub Lapisdurowa Jaskinia (słow. Alabastrová jaskyňa, węg. Alabástrom-barlang, niem. Alabasterhöhle), to jaskinia zlokalizowana w Tatrach Bielskich, na północno-wschodnich stokach Margicy, w masywie Bujaczego Wierchu, w żlebie stanowiącym orograficznie lewe odgałęzienie Doliny Suchej Bielskiej.
Informacje ogólne
Wejście do jaskini, które znajduje się na wysokości 1391 m n.p.m. (wcześniejsze pomiary podawały 1390 m), ma kształt trójkąta i osiąga wysokość około 3 metrów oraz szerokość około 5 metrów. Całkowita długość korytarzy wynosi 543 metry, a deniwelacja to 44 metry (w starszych źródłach długość jaskini podawana była jako ponad 300 lub około 400 metrów). Główny korytarz ma długość 215 metrów. W czterech miejscach korytarz rozszerza się w przestronne sale jaskiniowe z naciekami wapiennymi, które mogą mieć szerokość do 12 metrów i wysokość do 9-10 metrów. W końcowych częściach jaskini znajdują się dwa małe wodospady oraz jeziorko. Korytarze mają przebieg subhoryzontalny, kierując się od północnego wschodu do południowego zachodu, w stronę wnętrza masywu. Jaskinia powstała w wyniku procesów fluwiokrasowo-zawaliskowych w wapieniach dolomitycznych płaszczowiny cząstkowej Bujaczego Wierchu. Jej profil oraz formy erozyjne sugerują, że może być rzadkim przykładem krasu kopalnego sprzed czwartorzędu. Korytarze noszą ślady wietrzenia mrozowego.
Historia odkryć
Jaskinia była znana już w XVII wieku. Pierwsza wzmianka na jej temat pochodzi prawdopodobnie od rektora gimnazjum w Kieżmarku, Juraja Bohuša, który w swoim dziele historyczno-geograficznym wymienił jaskinię usytuowaną wysoko w skałach około pół mili austriackiej od Zdziaru, nazywaną przez górali Dračia diera. Górale przynieśli mu wykopane kości, co skłoniło go do zwiedzenia jaskini w sierpniu 1719 roku. W towarzystwie górali wszedł do jaskini z pochodniami, docierając do miejsca, gdzie wcześniej wydobyto kości. Po pewnych trudnościach udało mu się wykopać kolejną czaszkę oraz kilka innych kości, jednak nie wystarczająco, by złożyć pełny szkielet zwierzęcia. Następna wzmianka o Alabastrowej Jaskini pojawiła się w rękopisie Jakoba Buchholtza z 1752 roku, w którym opisał on dużą jaskinię na wschód od Żelaznej Bramy, w której znajdowało się Glacies Mariae (Marienglas), czyli alabaster.
Turystyka i badania
Na ścianach we wnętrzu jaskini oraz po obu stronach wejścia znajdują się liczne napisy pozostawione przez turystów i ich przewodników, głównie z XIX wieku. Najstarszy podpis, datowany na 1768 rok, z inicjałami IG, znajduje się w otworze wejściowym. W trzeciej sali jaskiniowej większość napisów pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Karl Kolbenheyer zauważył, że były one wynikiem częstych wizyt uczniów gimnazjum kieżmarskiego. W 1875 roku do jaskini doprowadzono ścieżkę turystyczną, którą oznakowano do I wojny światowej. W przewodniku „Die Hohe Tatra” z 1876 roku Kolbenheyer opisał trasę do jaskini i jej wnętrze, rekomendując zwiedzanie z autoryzowanymi przewodnikami Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego, którymi byli wtedy D. Roth, I. Polscher i S. Zachery. Wycieczka do jaskini z przewodnikiem, łącznie z drogą tam i z powrotem, zwiedzaniem oraz przerwami na odpoczynek, trwała 7–8 godzin, z czego sama wizyta we wnętrzu zajmowała ponad godzinę. W sierpniu 1879 roku jaskinię badał Samuel Roth w towarzystwie Kolbenheyera, mierząc temperaturę powietrza przed wejściem i w końcowych partiach jaskini, a także temperaturę wody w jeziorku pod wodospadem. Roth kopał w poszukiwaniu kości zwierząt, jednak bezskutecznie, ponieważ namuliska nosiły ślady wcześniejszego przekopywania lub były zbyt płytkie i natrafiał na skałę macierzystą. Kolbenheyer tymczasem sporządził plan jaskini i na podstawie pomiarów barometrycznych ustalił wysokość otworu wejściowego na 1374 m. Po odkryciu Jaskini Bielskiej w 1881 roku zainteresowanie Alabastrową Jaskinią zaczęło stopniowo maleć, co było spowodowane dłuższą trasą dojścia, trudniejszym zwiedzaniem oraz skromniejszą szatą naciekową.
Badania w XX wieku
W latach 1950–1952 Josef Sekyra prowadził badania w Tatrach Bielskich, sporządzając plan jaskini w skali 1:250 oraz mierząc temperaturę i wilgotność względną powietrza. Szczegółowy opis, zawierający informacje o mikroklimacie i hipotezę na temat genezy jaskini, opublikował w monografii „Velehorský kras Bělských Tater” wydanej w 1954 roku. W latach 1955–1956 polscy speleolodzy pod kierownictwem Kazimierza Kowalskiego odkryli kilka mniejszych korytarzy. Po 1969 roku eksploracją jaskini zajmowali się głównie członkowie Jaskyniarskiej grupy Spišská Belá. W latach 1991 i 1992 udokumentowali oni występowanie wtórnego gipsu, a w 1992 roku przeprowadzili barwienie wód jaskiniowych, które wykazało ich łączność z wywierzyskami znajdującymi się po obu stronach koryta Bielskiego Potoku w Kotlinach.
Nazwa i lokalizacja
Nazwa Alabastrowej Jaskini wywodzi się od białych nacieków wapiennych, które przypominają alabaster, lecz zostały w dużej mierze zniszczone przez odwiedzających. Po raz pierwszy w literaturze niemieckiej nazwę Alabaster Höhle wprowadził Samuel Weber w 1874 roku, a w wersji słowackiej Miloš Janoška w 1911 roku. Oficjalnie zatwierdzono ją przez Slovenský úrad geodézie a kartografie w 1979 roku. Dawna nazwa Dračia diera, używana przez lokalnych górali, mogła pochodzić z XVII wieku, kiedy to jaskinie uważano za siedliska smoków. Określenie Lapisdurowa Jaskinia mogło być związane z popularnym w XVII i XVIII wieku poszukiwaniem skarbów.
Na północny wschód od Alabastrowej Jaskini, nieco wyżej, znajduje się Lodowa Piwnica.
