Alabanda

Alabanda (znany również jako Agavo, Alaband, Allabanda, Albaland, Bielina, Alba Luna, Albalant, Damalewicz) to starożytny polski herb szlachecki. Bartosz Paprocki sugeruje, że herb ten przybył do Polski z Włoch. Na podstawie różnych badań i publikacji udało się potwierdzić istnienie dziewięciu rodów, które korzystały z herbu Alabanda. Najstarszy znany wizerunek tego herbu to pieczęć datowana na 1278 rok.

Opis herbu

Opis historyczny

Bartosz Paprocki opisuje herb w następujący sposób:

Zgodnie z informacjami Juliusza Ostrowskiego:

W herbarzu Piotra Małachowskiego zawarte są następujące informacje:

Kasper Niesiecki przedstawia go w ten sposób:

Opis współczesny

Współczesny opis herbu brzmi:

Na tarczy w polu czarnym znajduje się półksiężyc, z którego wyrasta łeb konia, oba elementy są srebrne, a głowa konia zwrócona jest w lewą stronę herbu.

W klejnocie znajdują się trzy pióra strusie.

Labry herbowe są czarne, z podbiciem srebrnym.

Geneza

Bartosz Paprocki w swoim dziele twierdzi, że herb ten sięga czasów, gdy w Polsce rozpoczynała się ekspansja chrześcijaństwa. Biskup imieniem Lucidus przybył z Włoch do Kruszwicy w 993 roku, przynosząc ze sobą herb Alabanda. Zmarł w Dzierznie, a jego ciało spoczęło w kościele, który sam zbudował. Po Lucidusie biskupem został Laurentius, również cudzoziemiec, określany po łacinie jako humili stirpe. Nie ma żadnych informacji na temat jego potomstwa oraz wcześniejszych członków rodziny. Piotr Małachowski podaje, że herb przybył do Polski z Włoch za czasów Mieczysława I (Mieszka I), wokół roku 967. W herbarzu Kaspra Niesieckiego można znaleźć wzmiankę o tym, że herb ten został przyniesiony z Włoch do Polski przez Jasnacha (Lucidusa), pierwszego biskupa Kruświckiego. Zbigniew Leszczyc wskazuje, że Lucidus zmarł w 993 roku, co jest sprzeczne z wcześniejszym stwierdzeniem Paprockiego, który twierdził, że przybył do Polski w tym samym roku.

Znana jest pieczęć Stefana i Strzeżywoja Kobylagłowów z 1278 roku oraz zapiska sądowa z 1448 roku, gdzie herb występuje pod nazwą Belina.

Hipolit Stupnicki podaje, że nie ma pewności, czy Włoch o imieniu Mamphiola, który w 1395 roku został nominowany na biskupa płockiego, używał herbu Alabanda. Zbigniew Leszczyc twierdzi, że ten sam człowiek był biskupem płockim od 1391 roku i posługiwał się tym herbem.

Wielu heraldyków jest zdania, że herb zaginął w XVI wieku.

Herbowni

Lista herbownych została sporządzona na podstawie wiarygodnych źródeł, w tym klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak podkreślić, że często dochodzi do przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, co miało miejsce szczególnie w okresie legitymacji szlachectwa przez zaborcze heroldia. Identyczność nazwiska nie zawsze wiąże się z przynależnością do danego rodu herbowego, co mogą potwierdzić jedynie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych jest dziś trudna do odtworzenia, szczególnie z uwagi na zniszczenia i zaginięcia wielu dokumentów podczas II wojny światowej. W wyniku powstania warszawskiego w 1944 roku spłonęło ponad 90% zasobów Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywano większość dokumentów staropolskich. Lista nazwisk w artykule pochodzi z Herbarza polskiego Tadeusza Gajla i obejmuje 7 nazwisk. Obecność nazwiska na liście nie musi oznaczać, że dana rodzina pieczętowała się herbem Alabanda, gdyż często te same nazwiska są używane przez wiele rodzin reprezentujących różne stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednak najbardziej kompletna lista herbownych, która jest stale uzupełniana przez autora przy kolejnych edycjach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnione do używania herbu Alabanda:

Alabanda, Azulewicz,
Frezer, Fryzer,
Koproski, Koprowski,
Protobowier.

Według Nikolaja Ivanoviča Pavliščeva, herbem pieczętował się również ród o nazwisku:

Dulęba.

Dodatkowo, znane jest jedno nazwisko z pieczęci z 1278 roku:

Kobylagłowa.

W sumie: 9 nazwisk.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Ambrosius Marcus de Nissa: Arma Regni Poloniae. 1572?, s. 161.

Bartosz Paprocki: Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584; wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego. Kazimierz Józef Turowski. Kraków: Biblioteka Polska, 1584 & 1858, s. 1140.

Jan Aleksander Gorczyn: Kleynoty abo herby państwa y rycerstwa powiatow y miast głownych Korony Polskiey y W. X. L. według obiecadła dla pamięci łacnieyszey położone. Kraków: Drukarnia Alexandra Dymowskiego, 1630, s. 52.

Piotr Małachowski: Zbior Nazwisk Szlachty z Opisem Herbow własnych Familiom zostaiącym w Krolestwie Polskim, i Wielkim Xięstwie Litewskim. T. 1. Łuck: Łucka Drukarnia Dominikanów, 1790, s. 159.

Pavliščev Nikolaj Ivanovič: Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony. T. 1. Warszawa: Samuel Orgelbrand, 1853, s. 127.

Hipolit Stupnicki: Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów: ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów. T. 1. Lwów: Zakład poligraficzny Pillerów, 1855, s. 248.