Alabama

Alabama (wym. /ˌæləˈbæmə/ (odsłuchaj)) to stan położony w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, nad Zatoką Meksykańską.

Obszar Alabamy jest nizinny, a od północnego wschodu graniczy z Wyżyną Cumberland, natomiast od północnego zachodu z górami Appalachami. Na północy sąsiaduje ze stanem Tennessee, na wschodzie z Georgią, na południu z Florydą i Zatoką Meksykańską, a na zachodzie z Missisipi. Alabama zajmuje 30. miejsce pod względem powierzchni oraz 23. pod względem liczby ludności wśród stanów USA.

Od czasów wojny secesyjnej do II wojny światowej, stan borykał się z problemami gospodarczymi, pozostając w dużej mierze uzależnionym od rolnictwa. Mimo postępu w przemyśle i urbanizacji, aż do 1960 roku w stanowej legislaturze dominowały interesy białych mieszkańców wsi, a postulaty Afroamerykanów i mieszkańców miast były ignorowane. Po II wojnie światowej Alabama doświadczyła wzrostu gospodarczego dzięki przekształceniu z rolnictwa na bardziej zróżnicowane sektory, takie jak przemysł ciężki, wydobycie minerałów, edukacja i rozwój technologii. Dodatkowo zbudowano wiele instalacji wojskowych, co przyczyniło się do stworzenia miejsc pracy dla mieszkańców.

Alabama jest często określana jako stan złotego dzięcioła oraz Sercem Dixie. Sosna długoigielna jest stanowym drzewem, a kwiatem kamelia. Stolica stanu to Montgomery, a największym miastem Birmingham. Huntsville jest miastem o największej powierzchni, a Mobile, założone w 1702 roku przez francuskich kolonistów, jest najstarszym miastem w stanie.

== Historia ==

=== Pochodzenie nazwy ===

Nazwa stanu oraz rzeki Alabama pochodzi od plemienia Alibamu, które posługiwało się językiem z rodziny muskogejskiej i zamieszkiwało górny bieg rzeki Alabama. Określali się jako Albaamo, a ich nazwa może mieć korzenie w języku czoktawskim, co zostało zaakceptowane przez plemię Alibamu jako ich nazwa własna. Różne źródła podają różne pisownie nazwy, które po raz pierwszy pojawiły się w relacjach z wyprawy Hernando de Soto w 1540 roku, jako Alibamo, Alibamu lub Limamu. W 1702 roku nazwa ta była używana po francusku jako Alibamon, co można znaleźć na mapach z tego okresu. Inne źródła nazywały te tereny: Alibamu, Alabamo, Albama, Alebamon, Alibama, Alibamou, Alabamu i Allibamou.

Choć łatwo ustalić pochodzenie nazwy, to jednak źródła różnią się co do jej pierwotnego znaczenia. Artykuł w Jacksonville Republican z 1842 roku sugerował, że słowo Alabama oznacza „odpoczywamy”, co zostało spopularyzowane w pismach Aleksandra Meek, ale językoznawcy nie znaleźli dowodów na potwierdzenie tej tezy. Uważają oni, że wyraz ten pochodzi od czoktawskich słów alba (roślina lub chwast) i amo (ciąć, gromadzić), co można tłumaczyć jako „zbieracze ziół” lub „zrywający chwasty”.

=== Ludność tubylcza ===

Na obszarze Alabamy ludy tubylcze zamieszkiwały te tereny przez tysiące lat przed przybyciem Europejczyków. Handel z północnym wschodem za pośrednictwem rzeki Ohio trwał od około 1000 roku p.n.e. do 700 roku n.e. i kontynuowany był do momentu kontaktu z Europejczykami. Kultura agrarna Missisipi rozprzestrzeniała się na większości terytorium stanu między 1000 a 1600 rokiem, a jednym z głównych jej ośrodków było Moundville, które jest drugim co do wielkości kompleksem badawczym w USA poświęconym kulturze Missisipi. Badania znalezisk w tym regionie były kluczowe dla zrozumienia cech ceremoniału południowo-wschodniego. Wbrew powszechnemu przekonaniu, kultura ta nie wykazuje bezpośrednich podobieństw do kultur Mezoameryki i rozwijała się niezależnie.

Wśród historycznych plemion żyjących na obszarze obecnej Alabamy byli Czirokezi, mówiący językiem z grupy irokeskiej, a także Alibamu, Czikasawowie, Czoktawowie, Krikowie i Koasati, którzy posługiwali się językami z rodziny muskogejskiej.

=== Osadnictwo europejskie ===

Pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do Alabamy w XVI wieku, byli Hiszpanie. W 1540 roku ekspedycja pod przewodnictwem Hernando de Soto dotarła do Mabili i innych części Alabamy. Pierwszą europejską osadę w tym regionie, Fort Louis de la Louisiane (dzisiejsze Mobile), założyli Francuzi w 1702 roku. Osada została przeniesiona w 1711 roku do miejsca, gdzie obecnie znajduje się miasto Mobile.

Obszar ten był francuski w latach 1702–1763, a następnie na mocy traktatu paryskiego stał się częścią brytyjskiej Florydy Zachodniej po przegranej Francuzów w wojnie siedmioletniej. Po zwycięstwie Stanów Zjednoczonych w wojnie o niepodległość Alabama została podzielona między Stany Zjednoczone a Hiszpanię. Ostatnia z tych państw utrzymała kontrolę nad tym terytorium do 13 kwietnia 1813 roku, kiedy to hiszpański garnizon w Mobile poddał się wojskom amerykańskim.

Pierwszym brytyjskim osadnikiem był Thomas Bassett, który osiedlił się nad rzeką Tombigbee w latach 70. XVIII wieku.

Hrabstwa Baldwin i Mobile w 1810 roku stały się częścią niepodległej Republiki Zachodniej Florydy (na 90 dni). Po aneksji przez Stany Zjednoczone zostały dołączone do Terytorium Orleanu, a następnie w 1812 roku włączono je do Terytorium Missisipi. Większość północnej części Alabamy znana była jako Ziemie Yazoo. W 1767 roku region ten został przyłączony do kolonii Georgia i pozostał w niej po rewolucji amerykańskiej. Kwestionowano tę przynależność najpierw przez plemiona indiańskie, a potem przez inne stany oraz rząd federalny Stanów Zjednoczonych, Wielką Brytanię i Hiszpanię. W 1802 roku region ten został przyłączony do Terytorium Missisipi. Nadanie statusu stanowego opóźniano jednak z powodu braku dostępu do morza.

=== Status stanowy, wojna domowa i odbudowa ===

Alabama została przyjęta do Unii jako dwudziesty drugi stan w 1819 roku. Tymczasową stolicą wybrano Huntsville, a siedziba stanu została przeniesiona w 1820 roku do obecnie opuszczonego miasta Cahaba w hrabstwie Dallas, które było pierwszą stałą stolicą Alabamy w latach 1820–1825.

Wkrótce przybyli nowi osadnicy, chcący skorzystać z żyznych gleb. Plantatorzy bawełny z południowego wschodu oraz handlowcy z Górnego Południa sprowadzali niewolników do rozwijających się plantacji bawełny. Gospodarka czarnego pasa, której nazwa pochodzi od koloru ziemi, opierała się na dużych plantacjach bawełny, a ich właściciele zyskali znaczne bogactwo dzięki pracy niewolników. W latach 1810–1830 populacja stanu wzrosła z 10 000 do ponad 300 000. Region przyciągnął także wielu biednych ludzi, którzy stali się rolnikami na własne potrzeby. Spis ludności z 1860 roku wykazał 964 201 mieszkańców, z czego 45% stanowili czarni niewolnicy, podczas gdy wolnych ludzi o kolorze skóry innym niż biały było jedynie 2690.

W latach 1826–1846 Tuscaloosa pełniła rolę stolicy stanu. 30 stycznia 1846 roku władze przeniosły stolicę do Montgomery, gdzie pierwsza sesja parlamentu w nowej stolicy odbyła się w grudniu 1847 roku w nowo wzniesionym budynku, który spłonął w 1849 roku, ale dwa lata później został odbudowany według pierwotnego projektu.

11 stycznia 1861 roku Alabama ogłosiła secesję, przystępując do Konfederacji. Chociaż na terenie stanu stoczono niewiele bitew, Alabama dostarczyła 120 tys. żołnierzy na potrzeby wojny secesyjnej. Niewolnicy w Alabamie uzyskali wolność na mocy 13. poprawki w 1865 roku. W czasie odbudowy po wojnie władze wprowadziły system szkół publicznych oraz różne instytucje pomocy społecznej. Alabama oficjalnie powróciła do Unii w 1868 roku.

Po wojnie domowej stan nadal miał charakter rolniczy, głównie oparty na uprawie bawełny. Plantatorzy sprzeciwiali się zniesieniu niewolnictwa i starali się odzyskać kontrolę nad pracownikami. Ku Klux Klan miał wiele niezależnych oddziałów w stanie, które atakowały wyzwolonych. Po jego zlikwidowaniu powstały paramilitarne grupy, takie jak Czerwone Koszule i Biała Liga, które otwarcie walczyły z prawami wolności. Wprowadzono Prawa Jima Crowa, mające na celu zwiększenie przewagi białych w społeczeństwie. W 1875 roku zakazano publicznego finansowania katolickich szkół.

=== 1900–1960 ===

Nowa konstytucja stanowa z 1901 roku wprowadziła ograniczenia w prawie do głosowania, m.in. poprzez wymóg umiejętności czytania i pisania. Mimo że plantatorzy zdobyli poparcie dla tych zmian wśród białych, nieposiadających ziemi, nowe ograniczenia uderzały w biednych, głównie poprzez narzucanie podatku pogłównego.

W 1900 roku prawa wyborcze miało ponad 181 tys. Afroamerykanów, ale w czerwcu 1903 roku liczba ta spadła do 2980, mimo że co najmniej 79 tys. Afroamerykanów potrafiło czytać i pisać.

W 1941 roku około 600 tys. białych i 520 tys. czarnych nie posiadało własnej ziemi. Niemal wszyscy Afroamerykanie utracili prawa głosu. Prześladowania zakończyły się w połowie lat 60. XX wieku w wyniku ustaw federalnych, które przywróciły prawo głosu wszystkim obywatelom.

Alabama, zdominowana przez interesy rolnicze, systematycznie zmniejszała finansowanie szkół i usług dla Afroamerykanów, nie zwalniając ich przy tym z podatków. Dalsza dyskryminacja rasowa, kryzys w rolnictwie oraz nieurodzaj bawełny spowodowany zarazą nasienia skłoniły dziesiątki tysięcy Afroamerykanów do emigracji na północ. Opuścili Alabamę na początku XX wieku i w ramach Wielkiej Migracji przenieśli się do przemysłowych miast północy w poszukiwaniu lepszej przyszłości. Tempo wzrostu populacji w latach 1910–1920 spadło niemal o połowę. W tym samym czasie wielu rolników, zarówno białych, jak i czarnych, przeniosło się do Birmingham, gdzie znajdowali zatrudnienie w rozwijającym się przemyśle. Miasto doświadczyło tak szybkiego wzrostu populacji, że nadano mu nazwę The Magic City, co oznacza „magiczne miasto”. W latach 20. XX wieku Birmingham było 19. miastem w USA pod względem liczby ludności, zamieszkiwało je ponad 30% mieszkańców stanu. Gospodarka miasta opierała się na przemyśle ciężkim i górnictwie.

Rozwój przemysłu, napędzany potrzebami wojska związanymi z II wojną światową, przyniósł dobrobyt. Uprawa bawełny straciła na znaczeniu, a stan stał się bazą dla przemysłu i usług. W latach 60. XX wieku wielu białych sprzeciwiało się polityce integracji rasowej w szkołach i obiektach użyteczności publicznej.

=== Po 1960 roku ===

Mimo ogromnych zmian w rozmieszczeniu ludności między 1901 a 1961 rokiem, prorolnicza legislatura nie zezwoliła na ustalenie liczby mandatów do Izby Reprezentantów i Senatu na podstawie populacji. Zachowano stare zasady, aby utrzymać polityczną i ekonomiczną władzę w obszarach rolniczych. Dodatkowo, ustawodawcy tendencyjnie wyznaczali okręgi wyborcze (tzw. gerrymandering), aby zapewnić wybór osobom spoza Birmingham. W rezultacie hrabstwo Jefferson, gdzie znajduje się Birmingham – przemysłowe i gospodarcze centrum stanu – nie otrzymywało odpowiednich usług publicznych. Miejskie interesy były systematycznie ignorowane przez władze, co prowadziło do sytuacji, w której około 25% ludności stanu miało wpływ na decyzje polityczne dotyczące całej populacji.

Afroamerykanie, z powodów historycznych, identyfikowali się jako Republikanie, ale nie mieli praw wyborczych. Z kolei biali wyborcy mieli żal do Republikanów za wojnę domową i konieczność odbudowy. Te czynniki wpłynęły na długotrwałą tradycję, w której każdy kandydat chcący uzyskać poparcie musiał deklarować się jako Demokrata, niezależnie od swoich rzeczywistych poglądów politycznych.

Afroamerykanie uzyskali prawa obywatelskie i wyborcze w 1965 roku, co de iure zakończyło segregację rasową w stanie.

W 1972 roku, pod wpływem nacisków ze strony ludności miejskiej, władze – po raz pierwszy od 1901 roku – ustaliły liczbę mandatów na podstawie liczby ludności w poszczególnych okręgach wyborczych. To posunięcie przyniosło korzyści i rozwój obszarom miejskim oraz zapewniło odpowiednią reprezentację ludności. Po 1972 roku biali wyborcy zaczęli przenosić większość swojego poparcia na kandydatów republikańskich w wyborach prezydenckich. Podobne tendencje wystąpiły w wyborach do władz stanowych, co sprawiło, że w 2010 roku Republikanie po raz pierwszy od 136 lat uzyskali kontrolę nad obiema izbami parlamentu stanowego.

== Geografia ==

Alabama zajmuje 30. miejsce pod względem wielkości w USA, jej powierzchnia wynosi 135 775 km². Wody powierzchniowe zajmują 3,19% ogólnej powierzchni stanu, co czyni Alabamę 23. w kraju pod tym względem. Stan ten dysponuje drugim co do wielkości systemem żeglugi śródlądowej w USA. Większość powierzchni (3/5) zajmuje płaska nizina, schodząca ku Missisipi i Zatoce Meksykańskiej. Północ stanu to teren wyżynny z rozległą doliną rzeki Tennessee, gdzie znajdują się liczne potoki, wzgórza i jeziora.

Alabama graniczy z następującymi stanami: Missisipi na zachodzie, Tennessee na północy, Georgia na wschodzie oraz Floryda na południowym wschodzie. Do Alabamy należy fragment wybrzeża Zatoki Meksykańskiej, który znajduje się w południowo-zachodniej części stanu. W północno-wschodniej części stanu znajdują się fragment Appalachów, a najwyższym szczytem stanu jest Cheaha Mountain, osiągająca wysokość 735 m n.p.m.

Alabama ma 89 tys. km² lasów, co stanowi 67% całkowitej powierzchni stanu. Hrabstwo Baldwin, położone wzdłuż Zatoki Meksykańskiej, jest największym okręgiem w stanie, zarówno pod względem powierzchni lądowej (4134 km²), jak i wodnej (1116 km²).

Obszary zarządzane przez National Park Service obejmują: Horseshoe Bend National Military Park, Little River Canyon National Preserve, Russell Cave National Monument, Tuskegee Airmen National Historic Site oraz Tuskegee Institute National Historic Site. Dodatkowo Alabama ma cztery lasy państwowe: Conecuh, Talladega, Tuskegee oraz William B. Bankhead. W stanie znajdują się również: Trasa Parkowa Natchez Trace, Trasa Historyczna Selma do Montgomery oraz Szlak Łez. Znanym cudem natury jest najdłuższy amerykański naturalny most, osiągający wysokość 40 m, usytuowany na wschód od Gór Skalistych, na południe od Haleyville.

W hrabstwie Elmore, na północ od Montgomery, znajduje się krater uderzeniowy Wetumpka o średnicy 6,5 km, który powstał około 80 mln lat temu na skutek uderzenia meteorytu.

=== Zespoły miejskie ===

=== Miasta ===

W Alabamie znajduje się 462 miasta (city lub town), w tym 5 z populacją przekraczającą 100 000, 65 z populacją powyżej 10 000 oraz 255 z populacją powyżej 1000 mieszkańców (dane z 2021 roku).

Lista miast zamieszkanych przez 8000 lub więcej osób (2021 r.):

=== Klimat ===

Klimat Alabamy jest określany jako podzwrotnikowy wilgotny, z średnią roczną temperaturą wynoszącą około 18 °C. Najwyższe temperatury występują na południu stanu, nad Zatoką Meksykańską, podczas gdy na północy temperatury są nieco niższe, szczególnie w rejonie Appalachów. Klimat ten charakteryzuje się bardzo gorącymi latami, łagodnymi zimami oraz obfitymi opadami w ciągu całego roku. Średnie roczne opady wynoszą około 1400 mm, co sprawia, że okres wegetacyjny trwa tu niemal 300 dni w południowej części stanu.

Lata w Alabamie są jednymi z najgorętszych w Stanach Zjednoczonych, z średnią temperaturą przekraczającą 32 °C w niektórych regionach. Obszar ten często doświadcza huraganów, a nawet tereny oddalone od Zatoki Meksykańskiej są narażone na ich skutki oraz intensywne opady. W południowej części stanu rocznie odnotowuje się 70-80 dni burzowych, podczas gdy na północy około 60 dni burzowych. Czasami burze te są bardzo groźne, z dużą liczbą wyładowań atmosferycznych i dużymi kulami gradowymi. Alabama zajmuje siódme miejsce w kraju pod względem liczby zgonów spowodowanych przez uderzenia pioruna oraz dziewiąte miejsce w kraju pod względem liczby zgonów na jednego mieszkańca.

Alabama, obok Oklahomy, ma najwięcej zgłoszonych tornad kategorii EF5 w okresie od 1 stycznia 1950 do czerwca 2013. Kilka katastrofalnych tornad F5 spowodowało, że Alabama ma więcej ofiar śmiertelnych w wyniku trąb powietrznych niż jakikolwiek inny stan, wyprzedzając nawet Teksas, który ma znacznie większy obszar zaliczany do Alei Tornad. Na tragiczny bilans wpłynęły tornada z kwietnia 1974 roku (77 ofiar w Alabamie) oraz z kwietnia 2011 roku (241 ofiar w Alabamie). Sezon tornadowy przypada głównie na wiosnę (kwiecień), ale Alabama, jako jedno z nielicznych miejsc na świecie, ma również drugi sezon tornad w okolicach listopada i grudnia. Północ stanu, wzdłuż doliny Tennessee, jest jednym z najbardziej zagrożonych tornadami regionów w kraju, znanym jako Dixie Alley, w odróżnieniu od Alei Tornad na Wielkich Równinach.

Zimy w Alabamie są zazwyczaj łagodne, ze średnią temperaturą stycznia wynoszącą około 4 °C w Mobile i około 0 °C w Birmingham. Choć śnieg w Alabamie jest rzadkością, to na obszarze na północ od Montgomery zdarza się, że śnieg pada kilka razy w każdej zimie, a gwałtowne śnieżyce występują raz na kilka lat, jak miało to miejsce w latach 1963 i 1993, kiedy śnieg padał nawet w Mobile. Średnie opady śniegu w Birmingham wynoszą około 51 mm rocznie.

=== Flora i fauna ===

Alabama jest domem dla licznych gatunków fauny i flory, głównie dzięki różnorodności siedlisk, które rozciągają się od doliny Tennessee, przez Płaskowyż Appalachów i Ridge-and-Valley Appalachians na północy, aż po Piedmont, Canebrake, Black Belt w centralnej części oraz wybrzeże Zatoki Meksykańskiej na południu. Alabama znajduje się w czołówce pod względem różnorodności biologicznej.

Na jej obszarze występuje wiele lasów sosnowych, które są najliczniejszą formą lasów w tym stanie. Alabama zajmuje piąte miejsce w USA pod względem różnorodności flory, będąc domem dla ponad 4000 gatunków roślin nasiennych i paprotnikowych.

== Demografia ==

Spis ludności z 2010 roku wykazał, że Alabama liczy 4 779 736 mieszkańców, co oznacza wzrost o 332 636 (7,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z 2000 roku. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,7% populacji, 24% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 13,8% to osoby mające 65 i więcej lat. Kobiety stanowią 51,5% ludności stanu.

4,4% mieszkańców posługuje się w domu językiem innym niż angielski, a 80,8% obywateli w wieku powyżej 25 lat ukończyło szkołę średnią, podczas gdy 21,5% posiada wykształcenie wyższe. Prawie 84% mieszkańców mieszka w swoim obecnym miejscu zamieszkania ponad rok.

Centrum populacji stanu znajduje się w hrabstwie Chilton, w obszarze Jemison Division.

=== Rasy i pochodzenie ===

Według danych z 2017 roku, 68,4% mieszkańców stanowili biali (65,9% bez uwzględniania Latynosów), 26,5% to Afroamerykanie, 1,3% to Azjaci, 0,5% to ludność tubylcza, 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku, 1,4% to przedstawiciele innych ras, a 1,8% populacji to osoby o mieszanym pochodzeniu. Latynosi stanowią 4,1% ludności stanu.

Największą grupę mieszkańców stanowią osoby pochodzenia afroamerykańskiego. 17% osób identyfikuje się jako pochodzenie amerykańskie, w dużej części mające brytyjskich przodków, którzy osiedlili się w Ameryce w XVII wieku. Kolejne grupy to osoby pochodzenia irlandzkiego (7,8%), angielskiego (6,5%) i niemieckiego (6,3%). Obecne są także duże grupy osób pochodzenia meksykańskiego (123,6 tys.), szkockiego (81,3 tys.), włoskiego (81 tys.), nieokreślonego europejskiego (75 tys.), francuskiego (74,8 tys.), szkocko-irlandzkiego (71,3 tys.) oraz afrykańskiego (63,6 tys.). Liczbę Polaków szacuje się na 30 tys. (0,62%).

W 1984 roku powołano stanową komisję do spraw Indian, która oficjalnie uznała siedem plemion zamieszkujących obszar stanu.

=== Język ===

W 2000 roku 96,1% mieszkańców Alabamy w wieku co najmniej 5 lat mówiło tylko w języku angielskim, co stanowi spadek o 1% w stosunku do roku 1990 (97,1%).

Pozostałe języki używane w Alabamie według spisu powszechnego z 2010 roku to:

język hiszpański – 2,2%

język niemiecki – 0,4%

język francuski – 0,3%

=== Zdrowie ===

Zgodnie z badaniami Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorób, Alabama ma jeden z najwyższych wskaźników otyłości wśród dorosłych mieszkańców, który w większości hrabstw przekracza 29% (niższy tylko w dziesięciu hrabstwach, gdzie wynosi ponad 26%). Mieszkańcy stanu rzadko spędzają czas aktywnie. Alabama ma jeden z najwyższych wskaźników cukrzycy, wynoszący ponad 10% dorosłych.

== Religia ==

Z danych zebranych przez Pew Research Center wynika, że 86% mieszkańców Alabamy to chrześcijanie (w tym 7% katolicy), natomiast 12% to osoby niereligijne. Pozostałe 2% stanowią wyznawcy innych religii.

=== Chrześcijaństwo ===

Alabama znajduje się w centrum pasa biblijnego, a większość jej mieszkańców określa się jako protestanci. Stan ten uchodzi za jeden z najbardziej religijnych w USA, gdzie około 58% mieszkańców regularnie uczęszcza do kościoła. Większość mieszkańców Alabamy identyfikuje się jako ewangelikalni. W 2010 roku największymi grupami religijnymi były Południowa Konwencja Baptystów, Zjednoczony Kościół Metodystyczny oraz ponadwyznaniowy ewangelikalizm.

Wielu przedstawicieli lokalnych ugrupowań baptystycznych i metodystycznych powstało w wyniku wielkiego przebudzenia, które miało miejsce na początku XIX wieku, kiedy kaznodzieje głosili wiarę w południowych Stanach Zjednoczonych.

Prezbiterianie wywodzą się od szkocko-iryjskich imigrantów z XVIII wieku, baptyści i metodyści są rezultatem przebudzenia na początku XIX wieku. Tradycyjne grupy straciły w ostatnich latach na rzecz denominacji zielonoświątkowych, takich jak Kościół Boży, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Nazarejczyka, Zbory Boże, oraz miejskich, niezależnych megakościołów. Te kościoły stosują radosną muzykę i prowadzą luźne nabożeństwa oraz spotkania domowe. Zielonoświątkowe kościoły zaczęły pojawiać się w Alabamie już pod koniec XIX wieku, a neopentekostalne megakościoły powstały pod koniec XX wieku.

Badania z 2007 roku wykazały, że ponad 70% ankietowanych potrafiło wymienić cztery kanoniczne Ewangelie. Spośród osób wierzących 59% stwierdziło, że w pełni rozumieją swoją wiarę i nie potrzebują dalszej nauki. 92% uczestników badania zadeklarowało, że ma zaufanie do kościołów w stanie.

=== Inne wyznania ===

W Alabamie mieszkają także osoby wyznające inne religie, chociaż ich liczba jest znacznie mniejsza niż chrześcijan. Należą do nich: mormoni (37 tys.), świadkowie Jehowy, muzułmanie (10 tys.), żydzi (7 tys.), hinduiści (1,4 tys.), bahaici (1,4 tys.), buddyści (1,4 tys.), uniwersaliści unitariańscy (1,1 tys.).

Żydzi przybyli do Mobile w Alabamie około 1763 roku w czasach kolonialnych, kiedy sefardyjscy Żydzi emigrowali z Londynu. Najstarszą gminą żydowską w Alabamie jest Kongregacja Sha’arai Shomayim, uznana oficjalnie przez legislaturę stanową 25 stycznia 1844 roku. Żydzi, którzy przybywali do stanu w XIX i XX wieku, byli zazwyczaj Aszkenazyjczykami pochodzącymi z Europy Wschodniej. W Alabamie znajdują się dwie synagogi ortodoksyjne, cztery konserwatywne, dziesięć reformowanych oraz jedna humanistyczna.

== Gospodarka ==

Alabama jest domem dla przemysłu kosmicznego, motoryzacyjnego oraz ciężkiego. Wydobywane są surowce mineralne oraz produkowana stal. W sektorze usług kluczową rolę odgrywają edukacja, opieka zdrowotna oraz usługi bankowe.

Z danych agencji badań ekonomicznych wynika, że w 2008 roku wartość produkcji w stanie wyniosła 170 mld $, co daje 29 411 $ na jednego mieszkańca, a jej wzrost wyniósł 0,7%. W 1999 roku PKB per capita wynosiło 18 189 $.

W lipcu 2011 roku stopa bezrobocia w stanie wyniosła 10%.

=== Rolnictwo ===

W Alabamie prowadzi się chów drobiu (dla mięsa i jaj) oraz bydła (dla mięsa i mleka). Główne uprawy to orzeszki ziemne, bawełna, kukurydza, sorgo, soja oraz brzoskwinie. Pomimo przydomka „stan bawełny”, Alabama zajmuje jedynie 8. lub 10. miejsce w kraju pod względem uprawy tej rośliny, w zależności od źródła badań.

=== Przemysł ===

Przemysł w stanie obejmuje produkcję wyrobów stalowych i żeliwnych (w tym rur), papieru, drewna, górnictwo (głównie węgla kamiennego), produkcję wyrobów z tworzyw sztucznych, części samochodowych oraz odzieży. Dodatkowo w stanie rozwinął się przemysł lotniczy oraz elektroniczny, głównie na potrzeby wojska, w Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla oraz United States Army Aviation and Missile Command w Huntsville.

Rozwój przemysłu motoryzacyjnego był jednym z głównych powodów wzrostu gospodarczego Alabamy. Na terenie stanu znajdują się fabryki m.in. Hondy, Hyundaia, Mercedesa, Toyoty oraz wielu ich dostawców. Od 1993 roku przemysł samochodowy stworzył ponad 67,8 tys. miejsc pracy, czyniąc Alabamę czwartym producentem samochodów w kraju.

W Alabamie swoje fabryki mają producenci stali, tacy jak Nucor, SSAB, ThyssenKrupp oraz U.S. Steel, którzy zatrudniają ponad 10 tys. pracowników. W maju 2007 roku niemiecki ThyssenKrupp zainwestował 3,7 mld $ w zakład produkcji stali, który zapewni stałe zatrudnienie dla 2700 osób, a po osiągnięciu pełnej wydajności uczyni Alabamę trzecim producentem stali w kraju.

Inne istotne przedsiębiorstwa działające w stanie to BFGoodrich (produkcja opon), GAF Materials Corporation (pokrycia dachowe), Hunt Refining Company (rafineria) oraz JVC (elektronika).

=== Inne sektory gospodarki ===

Szacuje się, że Alabama rocznie odwiedzana jest przez 100 tys. zagranicznych turystów, głównie z Kanady, Anglii, Niemiec i Japonii. W 2006 roku turyści wydali 8,3 mld $, co dało zatrudnienie łącznie 162 tys. mieszkańców stanu.

Swoje siedziby w stanie mają Regions Financial Corporation, BBVA Compass oraz Superior Bancorp, a także kilkanaście mniejszych banków, głównie w Birmingham. W Birmingham znajduje się również fundusz inwestycyjny Harbert Management Corporation, a najwyższym budynkiem w tym mieście jest siedziba regionalnego oddziału banku Wachovia.

Koncern telekomunikacyjny AT&T zlokalizował w Birmingham jedną ze swoich siedzib, budując AT&T City Center, które zatrudnia 6000 pracowników stałych oraz 1200 tymczasowych. W mieście znajdują się także firmy budowlane, takie jak Brasfield & Gorrie, BE&K, Hoar Construction oraz B.L. Harbert International.

W Huntsville swoje siedziby mają firmy, takie jak ADTRAN (usługi internetowe), Intergraph (informatyka), Avocent (informatyka), Deltacom (telekomunikacja) oraz oddział przedsiębiorstwa Cinram zajmujący się dystrybucją płyt CD i DVD.

Mobile, jedyny port morski Alabamy, jest ruchliwym portem łączącym Zatokę Meksykańską z systemem żeglugi śródlądowej oraz rzekami Tennessee–Tombigbee, co zapewnia dostęp do środkowego zachodu USA. Port ten zajmuje 9. miejsce w USA pod względem tonażu przeładowywanych ładunków. Wewnątrz stanu ważną rolę odgrywa rzeka Black Warrior, przepływająca przez Tuscaloosę.

Największym pracodawcą w stanie jest szpital uniwersytetu stanowego (Alabama State University), zatrudniający około 20 tys. pracowników.

Na terenie Alabamy znajduje się także Elektrownia jądrowa Browns Ferry, uruchomiona w 1974 roku, o łącznej mocy 3300 MW.

== Transport ==

Główne lotniska w Alabamie to Port lotniczy Birmingham-Shuttlesworth, Huntsville International Airport, Port lotniczy Dothan, Mobile Regional Airport, Montgomery Regional Airport, Northwest Alabama Regional Airport, Tuscaloosa Regional Airport oraz Pryor Field Regional Airport. Poza lotniskami w Birmingham i Huntsville, pozostałe są regionalne i obsługują loty do pobliskich stanów. Lotnisko w Huntsville obsługuje loty w kierunku wschodniej części USA, natomiast z Birmingham można polecieć nawet do Phoenix czy Las Vegas.

Podstawą systemu kolejowego w stanie jest codzienny pociąg Crescent, kursujący z Nowego Jorku do Nowego Orleanu, zatrzymujący się na stacjach w Anniston, Birmingham i Tuscaloosa.

Przez terytorium Alabamy przebiega pięć autostrad międzystanowych. I65 biegnie z północy na południe, przecinając stan na dwie części, kończąc bieg w Mobile. I20 prowadzi z Teksasu przez stan, przechodząc przez Birmingham i kierując się dalej na wschód. Równolegle z nią biegnie I59, która po Birmingham skręca na północny wschód. I85 zaczyna się w Montgomery i kieruje się na północny wschód w stronę Atlanty i dalej do Petersburga w Wirginii. I10 przechodzi przez Mobile, łącząc Florydę z Kalifornią. Poza tymi głównymi drogami, przez stan przebiega wiele innych dróg o mniejszym znaczeniu.

Pięć odcinków dróg w stanie jest płatnych: Alabama River Parkway w Montgomery, Black Warrior Parkway w Tuscaloosa, Emerald Mountain Expressway w Montgomery, Foley Beach Express w Foley oraz Montgomery Expressway w Montgomery. Istnieją również cztery płatne mosty: Alabama River Parkway Bridge w Montgomery, Black Warrior Parkway Bridge w Tuscaloosa, Emerald Mountain Expressway Bridge w Montgomery oraz Foley Beach Express Bridge w Foley.

W marcu 2011 roku drogi w Alabamie zostały uznane za jedne z najgorszych w kraju pod względem jakości ekologicznej i bezpieczeństwa.

Stan dysponuje jednym portem morskim w Mobile oraz kilkoma portami rzecznymi (wymienionymi z północy na południe): Florence, Decatur, Guntersville, Birmingham, Tuscaloosa, Montgomery oraz Mobile.

== Uczelnie ==

University of Alabama at Birmingham (medycyna, stomatologia, optometria)

University of Alabama (medycyna)

University of South Alabama (medycyna)

Auburn University (weterynaria, farmacja)

Tuskegee University (weterynaria)

Samford University (farmacja)

Troy University

University of North Alabama

Spring Hill College

== Sport ==

W Alabamie funkcjonuje kilka profesjonalnych drużyn sportowych grających w niższych ligach, w tym cztery zespoły baseballowe.