Ala ad-Daula Mirza, pers. علاء الدوله میرزا (urodzony w czerwcu/lipcu 1417 w Heracie, zmarł 6 grudnia 1460) – władca z dynastii Timurydów, który trzykrotnie sprawował władzę w Heracie w latach 1447–1448, 1450 oraz 1458.
Życiorys
Był najstarszym synem Bajsunkura, a jego matką była Dżan Malik Agha, córka timurydzkiego dowódcy Amira Czolpana. Wychowanie Ala ad-Dauli przejęła jego babka, Gouharszad Agha, żona Szahrucha (1405 – 1447), co uczyniło go jej ulubieńcem. Po śmierci ojca w 1433 roku Ala ad-Daula objął stanowisko amir-e diwan i uzyskał prawo do zbierania dochodów z prowincji związanych z funduszem (sojurghal) przydzielonym Bajsunkurze. W 1435 roku urodził mu się syn Bajsunkur, a w 1440 roku kolejny syn, Sultan Ibrahim (1457–1459). Uczestniczył w kampanii Szahrucha przeciwko Kara Kojunlu w latach 1434–1436. W 1444 roku, po poważnej chorobie Szahrucha, Gouharszad namówiła grupę jego dowódców do złożenia przysięgi wierności Ala ad-Dauli, lecz dziadek powrócił do zdrowia. W 1446 roku, gdy Szahruch wyruszył przeciwko zbuntowanemu Sultan Muhammadowi (1447–1452), Ala ad-Daula został jego zastępcą w Heracie. Szahruch zmarł podczas kampanii 13 marca 1447 roku w Reju, a Gouharszad szybko wysłała wiadomość do Ala ad-Dauli. Ten otworzył skarb i zaatakował powracającego z Reju Abd al-Latifa (1449–1450), który został przez niego uwięziony, po czym ogłosił się sułtanem.
W międzyczasie ojciec Abd al-Latifa, Uług Beg (1409–1449), przeprawił się przez Amu Darię i, dowiedziawszy się o pojmaniu swojego syna, rozpoczął negocjacje z Ala ad-Daulą. Początkowo Ala ad-Daula był niechętny do zawarcia porozumienia, ale zmienił zdanie, gdy jego brat Babur (1447–1457) zaatakował go z Mazandaranu. Uług Beg i Ala ad-Daula ustalili przebieg granicy nieco na południe od Amu-Darii, co oznaczało, że takie miasta jak Balch, Majmana i Szeberghan przypadły Uług Begowi. Abd al-Latif został uwolniony, a Uług Beg pozostawił go jako namiestnika Balchu. Ala ad-Daula postanowił zaatakować Babura, jednak emirowie obu braci nalegali na zawarcie pokoju, argumentując, że Uług Beg ma zamiar podbić region, a jedynym sposobem na przeciwstawienie się mu jest sojusz. Ostatecznie zgodzili się na granice w rejonie Chabuszanu i wrócili do swoich stolic.
Wkrótce Abd al-Latif rozpoczął ataki na oddziały Ala ad-Dauli, który odpowiedział kampanią przeciw niemu. Uług Beg, informowany o sytuacji, interweniował, co zmusiło armię Ala ad-Dauli do powrotu do Heratu. Wiosną 1448 roku Uług Beg przybył do Chorasanu z armią i po połączeniu się z siłami Abd al-Latifa zaatakował Ala ad-Daulę, odnosząc zdecydowane zwycięstwo pod Tarnabem, około 80 km od Heratu. Ala ad-Daula uciekł do swojego brata Babura w Astarabadzie, a Uług Beg zajął Herat. W listopadzie w okolicach Heratu miała miejsce rebelia turkmeńskiego księcia Jar Alego, która została stłumiona przez Uług Bega, ale buntownicy pozostali w regionie. Na wieść o najeździe Uzbeków Uług Beg wrócił do Samarkandy, zostawiając Abd al-Latifa jako namiestnika Heratu. Zaledwie dwa tygodnie po jego odejściu do Heratu przybyły oddziały Babura, co zmusiło Abd al-Latifa do opuszczenia miasta. Przed dotarciem do niego głównych sił brata Ala ad-Dauli, Herat został zajęty przez Jar Alego, który rządził tylko 20 dni, oddając się pijaństwu, a następnie został otruty na zlecenie Babura. W lutym 1449 roku Babur wkroczył do Heratu, mając u boku Ala ad-Dauli. Początkowo Babur przyznał swojemu bratu sojurghal w Tun (dzisiaj Ferdous), ale obawiając się jego popularności w Chorasanie, wkrótce uwięził go razem z jego synem Ibrahimem.
Kilka miesięcy później Ala ad-Daula zdołał uciec z więzienia i, unikając pościgu Babura, udał się do Jazdu, gdzie panował jego drugi brat, Sultan Muhammad. Już wcześniej Gouharszad przebywała na jego dworze. Sultan Muhammad wysłał do Babura żądanie uznania swojej władzy, jednak gdy ten odmówił, wyruszył przeciwko niemu i pokonał go 30 października 1449 roku nieopodal Dżamu, a następnie zajął Herat. Tak jak Babur, Sultan Muhammad obawiał się popularności Ala ad-Dauli w regionie i wysłał go jako swojego namiestnika do Kabulu. W międzyczasie, nieudolne rządy głównego emira Sultana Muhammada, Hadżdżi Muhammada, doprowadziły do wzrostu niezadowolenia mieszkańców z nowych rządów. Wiosną 1450 roku, gdy Sultan Muhammad wyruszył przeciwko Baburowi, Ala ad-Daula wykorzystał sytuację i, z pomocą mieszkańców, zajął Herat. Sultan Muhammad dowiedział się o spisku krewnych Gouharszad w jego armii i z grupą zwolenników uciekł do Jazdu. Rządy Ala ad-Dauli w Heracie nie trwały długo, ponieważ po zniknięciu zagrożenia ze strony Sultana Muhammada, Babur ponownie zaatakował miasto. Ala ad-Daula wycofał się do Balchu, a następnie podjął nieudaną próbę zdobycia Samarkandy, a potem ponownie Heratu. Tym razem Babur zarządził oślepienie pojmanego brata, jednak operacja została przeprowadzona tak nieudolnie, że Ala ad-Daula wkrótce odzyskał wzrok.
9 stycznia 1452 roku Babur pokonał Sultana Muhammada nieopodal Astarabadu, a następnie zabił go po wzięciu do niewoli. Wykorzystując nieobecność brata, Ala ad-Daula ponownie próbował przejąć Herat, lecz gdy ta próba się nie powiodła, uciekł do władcy Kara Kojunlu Dżahanszaha (1438–1467). Następne kilka lat Ala ad-Daula spędził na Stepie Kipczackim i wśród Uzbeków. Po śmierci Babura w 1457 roku, władzę w Heracie objął syn Ala ad-Dauli, Sultan Ibrahim. Ala ad-Daula przybył do Heratu 22 kwietnia 1458 roku, mimo niechęci swojego syna, której ten starał się nie okazywać. Sytuacja Ibrahima w Heracie była wówczas bardzo trudna, ponieważ niedawno został pokonany najpierw przez Abu Sa’ida (1451–1469), a następnie przez Dżahanszaha, co podważało jego kontrolę nad regionem. W obliczu ataku Dżahanszaha, Ala ad-Daula wraz z synem musieli opuścić miasto, a władca Turkmenów wkroczył do niego 28 czerwca 1458 roku. W wyniku negocjacji Herat został przekazany Abu Sa’idowi, który zajął go 22 grudnia 1458 roku. Z poduszczenia Dżahanszaha, Ala ad-Daula z synem zaatakowali Abu Sa’ida, ponosząc jednak druzgocącą klęskę w bitwie nieopodal Sarachsu w kwietniu 1459 roku. Sultan Ibrahim zmarł nieopodal Meszhedu 6 sierpnia 1459 roku, a Ala ad-Daula zakończył życie jako wygnaniec w prowincji Rostamdar 6 grudnia 1460 roku. Jego ciało zostało przewiezione do Heratu i pochowane w grobowcu jego babki Gouharszad.
Przypisy
Bibliografia
J. Woods: ʿALĀʾ-AL-DAWLA, ROKN-AL-DĪN MĪRZĀ. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2016-12-12]. (ang.).
Beatrice Forbes Manz: Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-86547-6. Brak numerów stron w książce.
R.M. Savory. The Struggle for Supremacy in Persia after the death of Tīmūr. „Der Islam”. 1965. 40. DOI: 10.1515/islm.1964.40.1.35. ISSN 1613-0928. (ang.).
M. E. Subtelny: BĀBOR, ABUʾL-QĀSEM MĪRZĀ. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2016-12-12]. (ang.).
Loading ...