Al-Wasik

Al-Wasik bi-llah, Harun Ibn Abbas (arab. هارون بن عباس الواثق بالله) (zm. 10 sierpnia 847 w Samarze) – był kalifem abbasydzkim w latach 842-847.

Zanim został kalifem

Nowy kalif, syn Al-Mutasima i niewolnicy bizantyjskiej o imieniu Karatis, nie wyróżniał się szczególnie i panował zaledwie krótko. Jego matka w 842 roku odbyła hadżdż z jego bratem, przyszłym kalifem Al-Mutawakkilem, a w tym samym roku zmarła. Została pochowana w Al-Kufie. Nowy kalif był, według historyka At-Tabariego, mężczyzną o średnim wzroście, przystojnym i dobrze zbudowanym. Miał blond włosy, różową karnację oraz pewien defekt lewego oka. Był patronem artystów i uczonych, a także utalentowanym muzycznie; podobno skomponował blisko 100 pieśni.

Dynastia Tahirydów

Tahirydzi pozostali namiestnikami wschodnich prowincji oraz wojskowymi gubernatorami Bagdadu, ponieważ kalif rezydował w Samarra. Kalif uznawał dziedziczność Tahirydów, a po śmierci Abd Allaha Ibn Tahira w 844 roku jego syn, Tahir Ibn Abd Allah, przejął sukcesję bez przeszkód. Stanowisko wezyra nadal pełnił Muhammad Ibn Abd al-Malik az-Zajjat.

Wymiana jeńców z Bizantyjczykami

W latach 844-845 miała miejsce wymiana jeńców z Bizantyjczykami. Zgodnie z relacją At-Tabariego, do domów wróciło wówczas 4362 muzułmanów. Była to największa wymiana jeńców od czasów kalifa Al-Amina (809-813).

Faworyzowanie Turków

Kalif był znany z faworyzowania formacji wojskowej asz-szakirijja, gwardii kalifa w Samarra. Odpowiedzialność za obronę granic kalifatu powierzył dwóm tureckim wielkorządcom: Al-Asznasowi na zachodzie i Itachowi na wschodzie. W latach 844-845 oraz 846-847 kalif wysłał jednego ze swoich tureckich wodzów, Bughę al-Kabira („Bughę Starszego”), na czoło ekspedycji karnych do Arabii, aby ukarać Arabów za bezprawie na terenie kalifatu. Zbuntowały się wtedy m.in. znane plemiona Banu Hilal i Banu Sulajm, które w przyszłości spustoszą kraje Maghrebu w poszukiwaniu nowych siedzib. Dodatkowo doszło do zamieszek w różnych częściach kalifatu, w tym najgroźniejszej w Palestynie i Syrii, spowodowanej antagonizmem między lokalnymi Arabami a stacjonującymi tam Turkami. W czasie rządów Al-Wasika miało miejsce niebezpieczne zjawisko w historii kalifatu abbasydzkiego, gdyż władca tak bardzo lekceważył politykę, że wycofał się do domowego azylu, a kontrolę nad sprawami państwa, wojskiem i policją, a także zaszczytny tytuł „sułtana” (arab. as-sultan), powierzył w 845 roku Al-Asznasowi. W 846 roku doszło do włamania do skarbca kalifa w Samarra, z którego skradziono 42 tysiące dinarów, lecz sprawców udało się ująć. W arabskich źródłach termin „Turcy” nie zawsze odnosi się do etnicznych ludów tureckich, lecz często używany jest jako synonim tego, co starożytni nazywali barbarzyńcami.

Nieudany spisek Al-Chuza’iego

Wobec faworyzowania Turków zawiązała się opozycja kierowana przez Ahmada Ibn Nasr Ibn Malik al-Chuza’iego, przedstawiciela abna ad-dawla, zwolennika Abbasydów o dłuższym rodowodzie niż obecni „Turcy”, wspieranego przez zwolenników mazhabu Ibn Hanbala. Był to ruch mający na celu wyeliminowanie Turków z kluczowych stanowisk w rządzie oraz zastąpienie mutazylizmu „ortodoksyjnym” sunnizmem. Spisek został odkryty na czas, a w kwietniu 846 roku Ahmad Ibn Nasr, odmawiając uznania mutazylickiego credo, został stracony jako buntownik i bałwochwalca; jego wspólników stracono lub ukarano aresztem.

Al-Wasik zmarł 10 sierpnia 847 roku, w sile wieku, zupełnie niespodziewanie.

Postać kalifa Al-Wasika stała się inspiracją dla Willliama Thomasa Beckforda do napisania powieści gotyckiej „Vathek, an Arabian Tale” (znanej również pod tytułem „The History of the Caliph Vathek”).