Al Schwimmer

Al Schwimmer (właśc. Adolph William Schwimmer, hebr. אדולף ויליאם שְוִוימֶר, ur. 10 czerwca 1917 w Nowym Jorku, zm. 10 czerwca 2011 w Tel Awiwie) był amerykańskim inżynierem lotnictwa oraz wojskowym pilotem żydowskiego pochodzenia. Od 1948 roku aktywnie uczestniczył w wspieraniu Hagany oraz w pozyskiwaniu i przemycie uzbrojenia dla Sił Powietrznych Izraela. Założył Israeli Aircraft Industries, znane wcześniej jako Bedek Aviation Company. W 2006 roku otrzymał Nagrodę Izraela za całokształt życia oraz zasługi dla społeczeństwa.

Życiorys

Młodość

Urodził się 10 czerwca 1917 roku w Nowym Jorku w rodzinie imigrantów z Węgier, Johna i Cipory Schwimmerów. Jego rodzina była określana jako masorti, co oznacza, że nie była ani całkowicie świecka, ani ortodoksyjna. Rodzice Ala nie byli również szczególnie zaangażowani w syjonizm. Przed rozpoczęciem edukacji, jego rodzina przeniosła się do Bridgeport w Connecticut. W związku z wielkim kryzysem, rozpoczął pracę, aby wspierać ojca w utrzymaniu rodziny, sprzedając gazety na pobliskim lotnisku, co wzbudziło jego zainteresowanie lotnictwem. Z powodu trudnej sytuacji finansowej, nie podjął studiów na kierunku inżynierii lotniczej, lecz zapisał się na kilka kursów eksternistycznych, które umożliwiły mu uzyskanie stopnia inżyniera oraz kwalifikacji mechanika. W 1933 roku, po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera w Niemczech, skrócił swoje imię z Adolph do Al.

II wojna światowa

W 1939 roku przeniósł się do Nashville, gdzie rozpoczął pracę w fabryce samolotów, montując tłoki do silników. W tym samym roku uzyskał licencję pilota cywilnego. Rok później wyjechał do Burbank, gdzie zatrudnił się w fabryce Lockheed, a następnie pracował dla Trans World Airlines. Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej, TWA zostało zmilitaryzowane, a pracownicy zostali przydzieleni do US Air Force w ramach Dowództwa Transportu Lotniczego. Schwimmer zajmował się transportem żołnierzy oraz sprzętu wojskowego, odbywając loty do Pakistanu, Indii i Chin. W trakcie wojny był świadkiem dokumentacji związanej z oswobodzeniem obozu KL Auschwitz-Birkenau, co uświadomiło mu tragiczne losy Żydów. Służbę w wojsku zakończył w stopniu porucznika.

Działalność po zakończeniu wojny

W 1947 roku powrócił do pracy w TWA, wykonując loty zarówno w Palestynie, jak i Casablance oraz między Nowym Jorkiem a Paryżem i Madrytem. W tym okresie poznał Szlomo Szamira i Jehudę Araziego, członków Hagany, którzy rekrutowali pilotów żydowskiego pochodzenia i poszukiwali źródeł zaopatrzenia dla przyszłych żydowskich sił powietrznych. Po wstrząsających wiadomościach o Zagładzie, postanowił zaoferować swoją pomoc Szamirowi i Azariemu. Jego oferta nie została natychmiast zaakceptowana, jednak w 1948 roku poproszono go o współpracę w tworzeniu żydowskich sił powietrznych. Schwimmer zgodził się, mimo że działalność ta była sprzeczna z amerykańskim prawem zakazującym obywatelom sprzedaży uzbrojenia do państw w stanie wojny bez zgody rządu. Zebrał grupę pilotów żydowskiego pochodzenia i, pod pretekstem budowy handlowej floty powietrznej Panamy, rozpoczął skup samolotów z demobilu. Wykorzystując przywileje przysługujące weteranom, nabywał sprzęt wojskowy po niższych cenach. Samoloty transportowane były do hangaru w pobliżu Los Angeles, gdzie były naprawiane, rozbierane na części i wysyłane do Włoch, gdzie Hagana gromadziła je przed transportem do Palestyny. Szacuje się, że w 1948 roku jego grupie udało się przemycić do Izraela około 30 samolotów. W tym samym roku dołączył do programu Machal jako mechanik lotniczy i instruktor.

W 1949 roku wrócił do Stanów Zjednoczonych, a rok później został aresztowany i oskarżony o łamanie przepisów U.S. Neutrality Act. Został pozbawiony praw publicznych oraz przywilejów weterana, a nałożono na niego grzywnę w wysokości 10 000 dolarów, ale uniknął kary pozbawienia wolności. Grzywna została pokryta przez Agencję Żydowską.

Po zakończeniu procesu, nawiązał kontakt ze Schwimmerem Szimon Peres, który namówił go do dalszej rekrutacji lotników oraz szmuglowania uzbrojenia. W tym celu Schwimmer założył firmę przykrywkę International Airways, której biuro mieściło się w fabryce Lockheed w Burbank. Pierwszą wspólną operacją Peresa i Schwimmera było sprowadzenie do Izraela 26 samolotów P-51 Mustang. Rząd Stanów Zjednoczonych nie zgodził się na ich sprzedaż Izraelowi, więc sprzedano je na złom. Schwimmer zdobył te maszyny, jego grupa w Burbank sprawdziła ich stan techniczny, rozłożyła na części i wysłała do Izraela jako sprzęt chłodniczy. Przed 1951 rokiem Schwimmer zorganizował wysyłkę do Izraela samolotów de Havilland Mosquito, które docierały tam w dwóch formach: rozebrane na części lub w locie z przystankami. Podczas jednego z lotów nad Nową Funlandią, jeden z samolotów zaginął. Schwimmer i Peres zaangażowali się w akcję poszukiwawczą, ale nie odnaleźli pilota. W 1951 roku premier Dawid Ben Gurion osobiście poprosił Schwimmera o powrót do Izraela, aby pomóc w rozwoju przemysłu lotniczego.

Po emigracji do Izraela

W 1953 roku założył w Lod państwowe przedsiębiorstwo Bedek Aviation Company. Mimo obietnic Ben Guriona, że firma będzie działać jak amerykańskie korporacje i nie będzie uwikłana w politykę, rzeczywistość okazała się inna. Schwimmer napotykał opór ze strony niektórych kręgów rządowych, które sprzeciwiały się produkcji samolotów w Izraelu. Początkowo Bedek zajmowało się renowacją samolotów Spitfire i Mosquito dla Sił Powietrznych Izraela, ale z czasem rozszerzyło swoją działalność o produkcję części i od 1959 roku również uzbrojenia.

Schwimmerowi przypisuje się namówienie szwajcarskiego inżyniera Alfreda Frauenknechta do współpracy. Zdobył on we Francji plany samolotu Dassault Mirage III i przekazał je Izraelowi. Na ich podstawie IAI zbudowała takie konstrukcje jak Nesher i Kfir. Schwimmer był także zaangażowany w rozwój projektu samolotu Lawi oraz pocisku Gabriel.

W 1978 roku, po 25 latach pełnienia funkcji prezesa Bedek i później IAI, przeszedł na emeryturę, prawdopodobnie z powodu konfliktu interesów z Mosze Dajanem i Ezerem Weizmanem. Na emeryturze zainwestował w badania nad lekiem, który, jak wierzył, mógłby zwalczyć raka. Był doradcą premiera w zakresie technologii i przemysłu. Zajmował się również rozwijaniem relacji Izraela z Iranem za czasów szacha Rezy Pahlawiego oraz z RPA w okresie apartheidu. Izraelczycy chcieli zaangażować się w rozwój przemysłu lotniczego Iranu, ale plany te zostały porzucone po rewolucji. Po rewolucji w Iranie, Schwimmer wspólnie z oficerem Mosadu Ja’akowem Nimrodim usiłowali przekonać Cyrusa Rezę Pahlawiego do obalenia Ajatollaha Chomeiniego. Chcieli stworzyć program szkoleń dla wygnanych irańskich wojskowych, zakładając firmę, która z saudyjskich funduszy kupowałaby uzbrojenie z Izraela dla sił opozycyjnych Chomeiniemu. Projekt zyskał akceptację ówczesnego ministra obrony Ariela Szarona, jednak sprzeciwił się mu premier Menachem Begin oraz szef Mosadu Icchak Chofi.

Od 1984 roku zaangażował się w przygotowania do sprzedaży broni Iranowi, znanej później jako „Irangate”. Schwimmer organizował transport lotniczy dla przeciwpancernych pocisków BGM-71 TOW oraz pocisków ziemia-powietrze MIM-23 Hawk.

W 2001 roku został ułaskawiony przez Billa Clintona, co wydarzyło się nie na jego własny wniosek, lecz na prośbę rodziny jego znajomego Hanka Greenspuna.

W 2006 roku otrzymał Nagrodę Izraela za całokształt życia i zasługi dla społeczeństwa izraelskiego.

Zmarł w Tel Awiwie 10 czerwca 2011 roku.

Nagrody i tytuły honorowe

W swoim życiu Schwimmer otrzymał:

tytuł doktora honoris causa Technionu w Hajfie (1968),
Nagrodę Herzla za wkład w bezpieczeństwo narodowe (1976),
Odznaczenie Itur Lochamej ha-Medina za walkę o niepodległość kraju (1981),
tytuł honorowego obywatela Nowego Jorku (1998),
nagrodę za wkład w rozwój Sił Powietrznych Izraela (2002),
Nagrodę Ben Guriona za wkład w bezpieczeństwo narodowe Izraela (2003).

Przypisy

Bibliografia

MoszeM. Arens MoszeM., השמים הם הגבול: אל שווימר, מקים התעשייה האווירית | נגע בשמים, „Ha-Arec”, 2 listopada 2008 [dostęp 2021-10-29].

YaakovY. Katz YaakovY., Israel Prize winner Al Schwimmer dies on 94th birthday, „The Jerusalem Post”, 11 czerwca 2011 [dostęp 2021-10-29].

Yaakov Katz, Amir Bohbot: Czarodzieje broni. Izrael – tajne laboratorium technologii militarnych. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2018. ISBN 978-83-8062-421-4.

JosiJ. Malman JosiJ., קפטן אמריקה, „Ha-Arec”, 25 września 2008 [dostęp 2021-10-29].

AmirA. Oren AmirA., Al Schwimmer, Founder of Israel Aircraft Industries, Dies at 94, „Ha-Arec”, 11 czerwca 2011 [dostęp 2021-10-29].

DanD. Senor DanD., SaulS. Singer SaulS., ‘You’re just right for Israel,’ said Ben-Gurion, „The Jerusalem Post”, 13 czerwca 2011 [dostęp 2021-10-31].

DavidD. Tidhar DavidD., אל שווימר, „Encyclopedia of the Founders and Builders of Israel” [dostęp 2021-10-29].