Al-Mu’tadid

Abū al-ʿAbbās Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Jaʿfar ibn Muḥammad ibn Hārūn Al-Muʿtaḍid bi’Llāh

Abū al-ʿAbbās Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Jaʿfar ibn Muḥammad ibn Hārūn Al-Muʿtaḍid bi’Llāh (arab. ‏أبو العباس أحمد بن طلحة الموفق‎), lepiej znany pod tytułem królewskim al-Muʿtaḍid bi-llāh (arab. ‏المعتضد بالله‎, Szukający wsparcia u Boga), urodził się w 854 lub 861 roku w Samarze i zmarł tam 5 kwietnia 902 roku. Był on szesnastym kalifem Abbasydów.

Al-Mu’tadid jest również wspomniany w Księdze tysiąca i jednej nocy.

Historia

Władza kalifatu zaczęła się kruszyć w wyniku „anarchii w Samarze”, co doprowadziło do utraty przez rząd centralny kontroli nad większością terytoriów kalifatu, poza metropolitalnym Irakiem, w latach siedemdziesiątych IX wieku. Większość Półwyspu Arabskiego została przejęta przez lokalnych władców, a w Tabaristanie władzę objęła radykalna dynastia zajdycka Szyitów. Nawet w Iraku rebelia Zanj, której uczestnicy byli afrykańskimi niewolnikami przywiezionymi do pracy na plantacjach w Dolnym Iraku, zagrażała samemu Bagdadowi, a na południu Karmaci stawali się rosnącym zagrożeniem. Gdy ojciec Al-Mu’tadida przyjął tytuł królewski al-Muwaffaq i stał się faktycznym władcą kalifatu, jego pozycja została wzmocniona, gdy w 882 roku po nieudanej ucieczce Al-Mu’tamida do Egiptu, został on uwięziony w areszcie domowym. Rządy Al-Muwaffaqa były zatem nieustanną walką o ratowanie chwiejącego się kalifatu przed upadkiem.

Panowanie

Al-Mu’tadid, podobnie jak jego ojciec, opierał się na bliskich relacjach z wojskiem, a niektórzy twierdzą, że doszedł do władzy jako uzurpator. Jego zainteresowania koncentrowały się na działaniach militarnych, zazwyczaj osobiście dowodził armią podczas kampanii, co przyniosło mu reputację wojownika-kalifa oraz obrońcy wiary islamskiej (arab. ‏غازي, ghāzī‎). Historyk Michael Bonner zauważył, że rola kalifa-ghāzī, stworzona przez Haruna ar-Raszida i wzmocniona przez Al-Mu’tadida, osiągnęła swoje apogeum w jego nieustannej kampanii.

Od początku swojego panowania, nowy kalif dążył do przywrócenia jedności kalifatu Abbasydów, łącząc siłę z dyplomacją. Jak podaje historyk Hugh N. Kennedy, Al-Mu’tadid, będąc aktywnym i entuzjastycznym władcą, był również zręcznym dyplomatą, gotowym do kompromisu z tymi, którzy okazali się zbyt potężni, by ich pokonać.

Śmierć

Al-Mu’tadid zmarł w pałacu Hasain 5 kwietnia 902 roku w wieku 40 lub 47 lat. Chociaż krążyły pogłoski o jego otruciu, bardziej prawdopodobną przyczyną jego śmierci były trudy związane z jego kampaniami oraz rozwiązłe życie, które poważnie osłabiły jego zdrowie. W ostatnich latach życia, mimo choroby, odmówił nawet pomocy lekarskiej, a jednego z lekarzy zabił.

Al-Mu’tadid był pierwszym kalifem Abbasydów, który został pochowany w Bagdadzie. Został pochowany w dawnym Pałacu Tahirydów w zachodniej części miasta, który stał się drugą rezydencją kalifów.

Życie prywatne

Al-Mu’tadid urodził się jako Ahmed. Jego ojcem był Talha, który później przyjął imię Al-Muwaffaq (847–861). Matką Ahmeda była grecka niewolnica Dirara, która zmarła we wrześniu 891 roku i została pochowana w Al-Rusafa. Dokładna data jego narodzin nie jest znana; różne źródła podają, że miał trzydzieści osiem lub trzydzieści jeden lat w chwili wstąpienia na tron, co sugeruje, że urodził się około 854 lub 861 roku.

Al-Mu’tadid miał jedną żonę, Qatr al-Nada. Dzieci Al-Mu’tadida pochodziły z jego konkubin. Jijak, niewolnica z Turcji, była matką przyszłego kalifa Al-Muktafika. Shaghab, urodzona w Grecji, była córką Muhammada ibn Abdallaha ibn Tahira, gubernatora Bagdadu z dynastii Tahirydów w latach 851–867, i matką Al-Muktadira. Matką kolejnego syna Al-Mu’tadida była Fitna, a ich wspólnym dzieckiem był kalif Al-Kahir. Dastanbuwayh była prawdopodobnie matką Haruna, który zmarł w 967 roku. Al-Mu’tadid miał również córkę o imieniu Maymuna, która zmarła w 921 roku.

Przypisy

Bibliografia

  • Michael Bonner: The waning of empire, 861–945. W: Chase F. Robinson: The New Cambridge History of Islam, Volume 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-83823-8.
  • Clifford Edmund Bosworth: al-Muʿtazz bi ’Llāh. W: Clifford Edmund Bosworth, Emeri van Donzel, Wolfhart Heinrichs, Charles Pellat: Encyclopedia of Islam. T. VII. New Edition, 1993. DOI: 10.1163/1573-3912_islam_SIM_5668. ISBN 978-90-04-09419-2.
  • Harold Bowen: The Life and Times of ʿAlí Ibn ʿÍsà, ‘The Good Vizier. Cambridge: Cambridge University Press, 1928. OCLC 386849. [dostęp 2024-10-20].
  • Teaf El-Azhari: Queens, Eunuchs and Concubines in Islamic History, 661–1257. Edinburgh University Press, 2019. ISBN 978-1-4744-2319-9. [dostęp 2024-10-26].
  • Chapter Seven: The Harem. W: Nadia Maria El Cheikh: Crisis and Continuity at the Abbasid Court: Formal and Informal Politics in the Caliphate of al-Muqtadir (295-320/908-32). BRILL, 2013, s. 165-185. ISBN 978-90-04-25271-4.
  • T. Rofail Farag: The Arabian Nights: A Mirror of Islamic Culture in The Middle Ages. W: Arabica. BRILL, 1976, s. 197-211.
  • Ibn al-Sa‘i: Consorts of the Caliphs: Women and the Court of Baghdad. Nowy Jork: New York University Press, 2017. ISBN 978-1-4798-0477-1.
  • Hugh N. Kennedy: al-Muʿtaḍid Bi’llāh. W: Clifford Edmund Bosworth, Emeri van Donzel, Wolfhart Heinrichs, Charles Pellat: Encyclopedia of Islam. Wyd. 2. T. VII: Mif–Naz. Brill, 1993. ISBN 978-90-04-09419-2.
  • Hugh N. Kennedy: The armies of the caliphs: military and society in the early Islamic state. Londyn, Nowy Jork: Routledge, 2001. ISBN 0-415-25093-5. [dostęp 2024-10-20].
  • Hugh N. Kennedy: Caliphs and Their Chroniclers in the Middle Abbasid Period (Third/Ninth Century). W: Chase F. Robinson: Texts, Documents, and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards. Brill, 2003. ISBN 978-90-04-12864-4.
  • Hugh N. Kennedy: The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century. Wyd. 2. Pearson Education, 2004. ISBN 978-0-582-40525-7.
  • Karl Vilhelm Zetterstéen: al-Muʿtaḍid Bi’llāh. W: Martijn Theodoor Houtsma: E.J. Brill’s First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936. T. VI: Morocco–Ruzzik. 1987, s. 777. ISBN 978-90-04-08265-6.
  • Louis Massignon: The Passion of Al-Hallaj: Mystic and Martyr of Islam. Princeton University Press, 1994. ISBN 978-0-691-01919-2.
  • al-Muktafī. W: Karl Vilhelm Zetterstéen, Clifford Edmund Bosworth: Encyclopaedia of Islam. Wyd. 2. T. 7: Mif–Naz. Leiden: E.J. Brill, 1993, s. 542-543. ISBN 978-90-04-09419-2.
  • Guy Le Strange: Baghdad During the Abbasid Caliphate from Contemporary Arabic and Persian Sources. Oksford: Clarendon Press, 1900. OCLC 257810905.
Przeczytaj u przyjaciół: