Al-Mustakfi bi’llah – dwudziesty drugi kalif Abbasydów
Abu’l-Kasim ʿAbdallah ibn ʿAla ibn Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Dżaʿfar ibn Muḥammad ibn Harun al-Mustakfi bi’llah (arab. أبو القاسم عبد الله بن علي), bardziej znany jako Al-Mustakfi bi’llāh (arab. المستكفي بالله, „Pragnący zadowolić się samym Bogiem”; urodził się 11 listopada 908 roku w Bagdadzie, a zmarł we wrześniu 949 roku w tym samym mieście) był dwudziestym drugim kalifem Abbasydów.
Życiorys
Wczesne życie
Abdallah przyszedł na świat 11 listopada 908 roku w Bagdadzie. Jego ojcem był Al-Muktafi, siedemnasty kalif dynastii Abbasydów, który rządził w latach 902-908. Matka Abdallaha, Ghusn, była konkubiną ojca i pochodziła z Grecji. Abdallah miał ośmioro braci. Interesował się sportem i grami, a także był zwolennikiem napojów fermentowanych (nabidh). Miał dobre relacje z szyitami oraz miejskimi włóczęgami i wojownikami, zwanymi ajjarami, co spotykało się z dezaprobatą bardziej pobożnych warstw społecznych.
Upadek kalifatu Abbasydów
W latach trzydziestych X wieku potężny niegdyś kalifat Abbasydów zaczął podupadać. Jego finanse legły w gruzach, a prowincje zaczęły być przejmowane przez Hamdanidów, Baridów, Bujidów oraz różnych militarnych despotów, którzy rywalizowali o kontrolę nad stolicą kalifatu, Bagdadem, i tytuł amir al-umara (głównodowodzący), dający faktyczną władzę nad rządem Abbasydów. W tym samym czasie dynastia była pogrążona w rywalizacjach i konfliktach wewnętrznych, głównie pomiędzy potomkami Al-Muktafiego a jego bratem i następcą, Al-Muktadirem. W czasach syna Al-Muktadira, Ar-Radiego, trzech synów Al-Muktafiego zostało straconych lub uwięzionych, a kalif musiał stawić czoła wyzwaniom ze strony dwóch własnych braci oraz innych pobocznych książąt Abbasydów.
Brat kalifa Ar-Radiego, Al-Muttaki, objął władzę. Chociaż starał się odzyskać kontrolę nad Bagdadem, jego wysiłki były daremne. Oddał się w ręce Tuzuna, tureckiego generała, który złożył przysięgę wierności. Niebawem jednak Tuzun obalił go i oślepił. Tego samego dnia ustanowił kuzyna byłego kalifa swoim następcą, nadając mu tytuł Al-Mustakfi. W chwili objęcia władzy miał 41 lat.
Kalifat Al-Mustakfiego
Celem nowego kalifa było przywrócenie władzy jego ojca. W związku z tym Al-Mustakfi starał się nawiązać do swojego ojca: ich imiona były podobne, a podczas wjazdu do Bagdadu miał na sobie ceremonialne nakrycie głowy, które niegdyś należało do Al-Muktafiego (qalansuwa). Szybko mianował swojego syna, Muhammada ibn Al-Mustakfiego, następcą tronu.
Jednak nowy kalif był jedynie marionetką w rękach tureckich wojsk, a jego skarbiec był pusty. Chaos i ubóstwo zagrażały nawet mieszkańcom Bagdadu. Jedyną możliwością polityczną, jaka pozostała kalifom w tym czasie, było wybieranie sojuszy z sąsiadującymi wodzami wojennymi. Dla tych wodzów kalif był źródłem legitymizacji, a sprytny kalif mógł zmieniać swoje poparcie w zależności od sytuacji, podobnie jak jego poprzednicy zmieniali wezyrów.
Upadek i śmierć
Siły Bujidów bez oporu wkroczyły do Bagdadu. 21 grudnia 945 roku Al-Mustakfi został zmuszony do uznania władzy Bujidów. Pod ich kontrolą Al-Mustakfi stracił legitymację, a Hamdanidzi ogłosili wierność byłemu kalifowi Al-Muttakiemu. 29 stycznia 946 roku (lub 9 marca według innych źródeł) Al-Mustakfi został zdetronizowany. Bujidzi powołali nowego kalifa, Al-Mutiego. Bez realnej władzy nowy kalif stał się marionetkowym władcą, który nadawał reżimowi Bujidów legitymację. Po zawarciu porozumienia pokojowego latem 946 roku, Hamdanidzi uznali Al-Mutiego za kalifa, ale na wschodzie Samanidzi nadal uznawali Al-Mustakfiego za kalifa aż do 955 roku.
Al-Mustakfi został oślepiony, prawdopodobnie w akcie zemsty zainicjowanym przez Al-Mutiego, i spędził resztę życia jako więzień w pałacu kalifatu, gdzie zmarł we wrześniu 949 roku.
Przypisy
Bibliografia
- Jere L. Bacharach: Islamic History through Coins: An Analysis and Catalogue of Tenth-Century Ikhshidid Coinage. Kair: The American University in Cairo Press, 2006. ISBN 977-424-930-5. (ang.).
- Clifford Edmund Bosworth: al-Mustakfi. W: Clifford Edmund Bosworth, Emeri van Donzel, Wolfhart Heinrichs, Charles Pellat: The Encyclopedia of Islam. Wyd. 2. T. VII: Mif-Naz. Brill, 1993, s. 723-724, seria: New Edition. DOI: 10.1163/1573-3912_islam_SIM_5621. ISBN 978-90-04-09419-2. (ang.).
- Harold Bowen: The Life and Times of ʿAlí Ibn ʿÍsà, ‘The Good Vizier. Cambridge: Cambridge University Press, 1928. OCLC 386849. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Heribert Busse: Chalif und Grosskönig – Die Buyiden im Irak (945-1055). Würzburg: Ergon Verlag. ISBN 3-89913-005-7. [dostęp 2024-11-11]. (niem.).
- John J. Donohue: The Buwayhid Dynasty in Iraq 334 H./945 to 403 H./1012: Shaping Institutions for the Future. Brill, 2003. ISBN 90-04-12860-3. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Hugh N. Kennedy: The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century. Wyd. 2. Pearson Education, 2004. ISBN 978-0-582-40525-7. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Abdülkerim Özaydın: Müktefî-Billâh. T. 31 (Muhammedi̇yye – Münâzara). Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006. ISBN 978-975-389-458-6. [dostęp 2024-11-11]. (tur.).
