Al-Muktafi

Abū Muḥammad ʿAlī ibn Aḥmad al-Muktafī bi’Llāh

Abū Muḥammad ʿAlī ibn Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Jaʿfar ibn Muḥammad ibn Hārūn al-Muktafī bi’Llāh (arab. ‏أبو محمد علي بن أحمد‎), znany także jako al-Muktafī bi-Llāh (arab. ‏المكتفي بالله‎, co oznacza „Zadowolony tylko z Boga”; ur. 877/8 – zm. 13 sierpnia 908 w Bagdadzie) był siedemnasty kalifem Abbasydów.

Życiorys

Urodził się w 887/8 roku jako Ali ibn Ahmad. Jego ojcem był przyszły kalif Al-Mu’tadid, a matką turecka Umm al-walad Jijak. Był pierwszym kalifem, który otrzymał imię na cześć kalifa Alego.

Kalifat

Po śmierci al-Mu’tadida 5 kwietnia 902 roku, al-Muktafi został jego następcą bez oporu. Wezyr jego ojca, Al-Kasim ibn Ubajd Allah, zorganizował złożenie przysięgi wierności w jego imieniu i podjął działania ostrożnościowe, zamykając wszystkich książąt Abbasydów aż do przybycia Al-Muktafiego z Rakki do Bagdadu (20 kwietnia).

Historyk At-Tabari, który żył w czasach kalifatu Al-Muktafiego, opisał go jako „średniego wzrostu, przystojnego, o delikatnej cerze, z [pełną głową] pięknych włosów i bujną brodą”.

Al-Muktafi, odziedziczywszy po ojcu zamiłowanie do architektury, ukończył budowę pałacu Taj Palace w Bagdadzie, wykorzystując cegły z dawnego pałacu władców Sasanidów w Ktezyfonie.

Rola wezyra Al-Kasima

Al-Muktafi nie był tak zdecydowany jak jego ojciec i łatwo ulegał wpływom dworskich urzędników. Wczesny okres jego rządów był zdominowany przez wezyra al-Kasima ibn Ubayd Allaha, który był nie tylko zdolnym, ale także ambitnym mężczyzną. Zaplanował on zabójstwo al-Mu’tadida na krótko przed śmiercią tego ostatniego, a następnie bezwzględnie pozbył się wszystkich rywali o wpływy w otoczeniu nowego kalifa.

Al-Kasim nakazał egzekucję uwięzionego władcy Saffarydów, Amra ibn Lajs as-Saffara, gdy al-Muktafi, tuż po przybyciu do Bagdadu, zapytał o jego samopoczucie i dał mu do zrozumienia, że chciałby go dobrze traktować. Wkrótce potem wezyr zdołał zdyskredytować lojalnego dowódcę naczelnego al-Mu’tadida, Badra al-Mu’tadidiego, który, zmuszony do ucieczki z Bagdadu, poddał się po obietnicy ułaskawienia, tylko po to, by zostać straconym 14 sierpnia. Kilka dni później Al-Kasim nakazał aresztowanie wuja kalifa, Abd al-Wahida, syna Al-Muwaffaka, po którym zaginął wszelki ślad.

W biurokratycznych zmaganiach tego okresu, al-Kasim ibn Ubayd Allah sprzyjał Banu’l-Jarrah, sprzeciwiając się pro-szyickim tendencjom Banu’l-Furat. Wiodący przedstawiciel Banu’l-Furat, Abu’l-Hasan Ali ibn al-Furat, uniknął śmierci tylko dzięki zgonowi samego wezyra w 904 roku. Przed swoją śmiercią al-Kasim nominował na swoich następców albo al-Abbasa ibn al-Hasana al-Jarjara’i, albo Alego ibn Isę al-Jarraha; ten drugi jednak odmówił objęcia stanowiska, a Ali ibn al-Furat szybko zyskał przychylność al-Abbasa al-Jarjara’i i kalifa.

Śmierć i dziedzictwo

Podczas rządów Al-Muktafiego kalifat odzyskiwał swoją dawną świetność. Jego polityka fiskalna, oparta na działaniach jego ojca, zapewniała dobrobyt i pełny skarbiec, pomimo zniszczeń spowodowanych nieustannymi wojnami.

W trakcie swojego dzieciństwa oraz czasów panowania, Al-Muktafi był osobą chorowitą. Późną wiosną 908 roku poważnie zachorował, przez około trzy miesiące pozostając niezdolnym do sprawowania władzy, a jego stan zdrowia na przemian się poprawiał i pogarszał. Wkrótce jednak stało się jasne, że nie przeżyje choroby. Choć miał dziewięciu synów, wszyscy byli wówczas niepełnoletni, a z powodu choroby nie był w stanie wyznaczyć następcy. Ostatecznie następcę Al-Muktafiego wyznaczył wezyr Al-Abbas ibn al-Hasan al-Dżardżara’i, którym został Dżafar, później znany jako Al-Muktadir. Historyk Hugh N. Kennedy określił ten wybór jako „złowrogie wydarzenie”, które zapoczątkowało „jedno z najbardziej katastrofalnych rządów w historii Abbasydów […] ćwierć wieku, w którym całe dzieło poprzedników [Al-Muktadira] zostało zniweczone”.

Al-Muktafi zmarł 13 sierpnia 908 roku. Podobnie jak jego ojciec, został pochowany w Pałacu Tahiryd w Bagdadzie.

Przypisy

Bibliografia

• Michael Bonner: The waning of empire, 861–945. W: Chase F. Robinson: The New Cambridge History of Islam, Volume 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-83823-8. (ang.).
• Harold Bowen: The Life and Times of ʿAlí Ibn ʿÍsà, ‘The Good Vizier. Cambridge: Cambridge University Press, 1928. OCLC 386849. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
• Hugh N. Kennedy: The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century. Wyd. 2. Pearson Education, 2004. ISBN 978-0-582-40525-7. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
• Franz Rosenthal: The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVIII: The Return of the Caliphate to Baghdad: The Caliphates of al-Muʿtaḍid, al-Muktafī and al-Muqtadir, A.D. 892–915/A.H. 279–302. State University of New York Press, 1985. ISBN 978-0-87395-876-9. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
• al-Muktafī. W: Karl Vilhelm Zetterstéen, Clifford Edmund Bosworth: Encyclopaedia of Islam. Wyd. 2. T. 7: Mif–Naz. Leiden: E.J. Brill, 1993, s. 542-543. ISBN 978-90-04-09419-2. (ang.).
• Abdülkerim Özaydın: Müktefî-Billâh. T. 31 (Muhammedi̇yye – Münâzara). Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006. ISBN 978-975-389-458-6. [dostęp 2024-10-26]. (tur.).