Al-Chansa, po arabsku الخنساء, znana również jako Al-Khansāʾ, a właściwie Tumadir bint Amr ibn al-Hars ibn asz-Szarid as-Sulamijja, تماضر بنت عمرو بن الحرث بن الشريد السلمية (urodzona około 575, zmarła w VII wieku) była arabską poetką z okresu przedislamskiego, uznawaną za jedną z najbardziej wybitnych postaci w historii literatury arabskiej.
Życiorys i twórczość
Tumadir, bardziej znana pod przydomkiem Al-Chansa, żyła na przełomie VI i VII wieku. Pochodziła z plemienia Banu Sulajm. Fakty dotyczące jej życia są niepewne i opierają się na tradycjach oraz legendach.
W tradycji arabskiej przypisywano jej niezwykłą urodę, co może tłumaczyć jej przydomek, który można przetłumaczyć zarówno jako „krótkonosa”, jak i „gazela”. Z tego powodu o rękę Al-Chansy ubiegał się Durajd ibn as-Simma, znacznie starszy i słynny wojownik z plemienia Hawazim (również poeta). Jednakże dziewczyna, która od najmłodszych lat zajmowała się poezją i odnosiła sukcesy w konkursach poetyckich w Ukazie, odmówiła jego propozycji, a jej ojciec uszanował jej decyzję. Wkrótce potem zaaranżowano jej małżeństwo z Amrem ibn Abd al-Uzzą, również członkiem plemienia Banu Sulajm. Związek ten okazał się jednak nieudany; mąż dwukrotnie doprowadził rodzinę do ruiny, co zmusiło Tumadir do proszenia o pomoc finansową swojego brata Sachra. Małżeństwo to trwało krótko, nie jest jednak jasne, czy zakończyło się na skutek śmierci Amra ibn Abd al-Uzzy, czy rozwodu. Następnie Tumadir po raz drugi wyszła za mąż za Mirdasa, z którym miała czterech synów i córkę. Drugie małżeństwo poetki skończyło się śmiercią męża, po której Al-Chansa napisała elegię na jego cześć.
W historii literatury arabskiej Al-Chansa zapisała się jako autorka elegii (risa lub marsijja), które stworzyła po stracie swoich braci, Mu’awii i Sachra (zabitego trzy lata później) w walkach międzyplemiennych. Al-Chansa napisała 84 elegie dla Sachra i dwanaście dla Mu’awii, tworząc je na przestrzeni około piętnastu lat. Prawdopodobnie w tym czasie żyła w całkowitym ubóstwie, ponieważ po śmierci Sachra nie miała żadnego dorosłego męskiego krewnego, który mógłby zapewnić jej utrzymanie.
Utwory Al-Chansy poświęcone jej braciom uznawane są za najdoskonalsze przykłady arabskiej elegii (risa lub marsijja). Poetka ukazuje w nich idealny obraz wojownika beduińskiego: łagodnego i dobrego w relacjach z braćmi, wspaniałomyślnego, dobrze wychowanego, gościnnego i hojnego wobec podróżnych oraz potrzebujących, znakomitego mówcy, walecznego i gwałtownego w czasie konfliktów. Wiersze te podkreślają, że zasłużeni zmarli pozostają w pamięci ludzkiej, opiewani w poezji. Elegie Al-Chansy zawierają także bogate opisy tła, w którym przedstawiane są postacie jej braci. Mimo że utwory są zgodne z obowiązującymi konwencjami i wzorcami gatunkowymi, wyraźnie dostrzegalne jest w nich szczere uczucie rozpaczy, jaką poetka odczuwała po stracie Sachra i Mu’awii.
Al-Chansa dożyła czasów, gdy islam zaczynał się rozprzestrzeniać. Zgodnie z tradycją, około roku 629 spotkała się z Mahometem i przyjęła islam. Jednakże wyraźne odniesienia do nowej wiary pojawiają się jedynie w trzech wierszach, które napisała później; słownictwo i świat przedstawiony w jej twórczości pozostały analogiczne do dzieł z okresu przed przyjęciem islamu. Dlatego zaliczana jest do ostatniego pokolenia wybitnych twórców arabskiej poezji z czasów przedislamskich (dżahilijja).
Al-Chansę porównywano z XX-wieczną poetką palestyńską Fadwą Tukan, która podobnie jak słynna poetka poświęciła wiele utworów ukochanemu zmarłemu bratu, Ibrahimowi.
Przypisy
Loading ...