Abu ar-Rajhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni
(arab. أبو الريحان محمد بن أحمد البيروني) (15 września 973 w Chorezmie – 13 grudnia 1048 w Ghazni) to wszechstronny uczony pochodzenia chorezmijskiego, który dorastał w arabskiej kulturze.
Życiorys
Był osobą o szerokiej wiedzy encyklopedycznej, posługującą się językiem tureckim, perskim, hebrajskim, syryjskim, a także arabskim, w którym tworzył swoje prace. Rozwijał swoje umiejętności w wielu dziedzinach, w szczególności w astronomii, matematyce, chronologii, fizyce, medycynie i historii. Utrzymywał korespondencję z wielkim filozofem Ibn Siną (Awicenną). Po 1017 roku udał się do Indii, gdzie zgłębiał tamtejszą kulturę.
W obszarze astronomii badał teorię obrotu Ziemi wokół własnej osi oraz przeprowadził precyzyjne pomiary długości i szerokości geograficznej. W fizyce wyjaśnił działanie naturalnych źródeł wody, stosując prawa hydrostatyki, oraz z imponującą dokładnością określił masę właściwą 18 rodzajów drogocennych kamieni i metali.
Ze względu na sytuację polityczną (ataki Ghaznawidów na Indie) spędził wiele lat w tym kraju, gdzie dzięki doskonałej znajomości sanskrytu badał tamtejszą filozofię i religię. Jego zagadnienia badawcze, wspierane znajomością innych wielkich kultur, umożliwiły mu wykształcenie własnych poglądów, które można określić jako zapowiedź szkolastyki oraz ewolucjonizmu. Jako historyk szczegółowo opisał okres późnych Sasanidów, uwzględniając wystąpienie Mazdaka. Interesował się również geologią i mineralogią, badając kamienie szlachetne, precyzyjnie określając ich twardość i ciężar właściwy, a także próbując wyjaśnić istnienie przezroczystych kamieni szlachetnych jako efekt twardnienia płynów. Krytycznie ocenił poglądy na temat leczniczych właściwości kamieni i minerałów. Jego dorobek obejmuje także prace z matematyki, farmakologii, astronomii i astrologii.
Z jego pism wynika, że był zwolennikiem ewolucjonizmu, twierdząc, że człowiek jako istota myśląca powstał w wyniku długotrwałego procesu rozwoju. Dostrzegał również walkę międzygatunkową, w której zwyciężają formy najlepiej przystosowane do danych warunków. Dążył do oddzielenia nauki od religii, twierdząc, że natura istnieje niezależnie od Boga, którego postrzegał jedynie jako praprzyczynę.
Upamiętnienie
Planetoida (9936) Al-Biruni oraz krater Al-Biruni na Księżycu noszą jego imię.
Wybrane prace
1048: Zbiór wiadomości o drogich kamieniach.
Przypisy
Linki zewnętrzne
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Al-Biruni w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
