Al-Aszraf Szaban, arab. الأشرف شعبان (pełne imię: Al-Malik al-Aszraf Nasir ad-Din Szaban Ibn Husajn), urodził się w 1353/1354 roku i zmarł 15 marca 1377 roku. Był on sułtanem Mameluków, który rządził od czerwca 1363 roku aż do swojej śmierci.
Jego ojcem był Husajn, jeden z synów An-Nasira Muhammada (1293 – 1294, 1299 – 1309, 1310 – 1341), który nigdy nie objął sułtanatu. Szaban zasiadł na tronie dzięki mameluckim emirów po usunięciu Al-Mansura Muhammada 30 maja 1363 roku, mając zaledwie dziesięć lat, co czyniło go idealnym kandydatem na marionetkowego sułtana. Wśród rządzących oligarchów dominowali emirowie Jalbugha al-Umari i Tajbugha at-Tawil, którzy wspólnie sprawowali regencję. Ostatecznie jednak doszło do konfliktu między nimi, a w marcu 1366 roku Jalbugha wyeliminował swojego rywala.
Najważniejszym wydarzeniem w czasie regencji było złupienie Aleksandrii przez krzyżowców pod wodzą króla Cypru Piotra I (1358 – 1369) w październiku 1365 roku. Po zdobyciu miasta krzyżowcy rabowali je przez kilka dni, a następnie wycofali się przed nadchodzącą armią Jalbughi i sułtana, zabierając ze sobą łupy. W odpowiedzi, Frankowie zamieszkujący Egipt i Syrię zostali aresztowani, a lokalnym chrześcijanom odebrano ich majątek, przeznaczając go na wykup muzułmańskich jeńców. Jalbugha rozpoczął również budowę floty, mającej być użytej przeciwko agresorom.
W 1365 roku do Kairu przybyli posłowie króla Makurii, który został wypędzony z Dongoli przez swojego siostrzeńca i prosił sułtana o wsparcie. Mamelucka ekspedycja wyruszyła w grudniu 1365 roku, zmuszając plemię Banu al-Kanz do podporządkowania się, a następnie połączyła się z siłami królewskimi, aby przeprowadzić karne działania przeciwko lokalnym Arabom. Nie podjęto jednak próby odbudowy Dongoli, która była ciągle narażona na ataki koczowników. Król osiedlił się w Daw, a jego uzurpator siostrzeniec w Kasr Ibrim.
W grudniu 1366 roku Szaban przyłączył się do buntu mameluków, którzy sprzeciwiali się Jalbudze. Doprowadziło to do jego aresztowania i egzekucji Jalbughi, jednak Szaban nie uwolnił się całkowicie spod kurateli mameluckich emirów aż do 1367/1368 roku, kiedy to rozpoczął samodzielne rządy. We wrześniu 1367 roku Piotr I nieudanie zaatakował Trypolis, lecz poza tym sułtanat nie był zagrożony z zewnątrz. Rządy Szabana zostały zakłócone w lipcu 1373 roku przez spór z jego ojczymem, atabegiem Uldżajem al-Jusufim, dotyczący spadku po matce sułtana, która zmarła miesiąc wcześniej. Uldżaj został pokonany w krótkim starciu zbrojnym i utonął podczas ucieczki przez Nile.
W czasie panowania Szabana doszło również do ostatecznego podboju królestwa Małej Armenii przez Mameluków. W 1375 roku emir Aleppo, działający w imieniu sułtana, zdobył stolicę królestwa, Sis. Kraj został podzielony pomiędzy wielmożów, a jego ostatni król, Leon V (1373 – 1375), trafił do kairskiej cytadeli jako więzień. Pozostał w mameluckiej niewoli aż do 1382 roku, kiedy to został wykupiony przez Kościół.
Rządy Szabana zakończyły się nagle i katastrofalnie, co sugeruje długotrwałe ukryte resentymenty, być może związane z jego chciwością i bezprecedensowym obdarowywaniem swojej rodziny. Sułtan musiał jednak czuć się pewnie, ponieważ w 1377 roku, wbrew radom swoich doradców, postanowił odbyć pielgrzymkę do Mekki, mimo że niedawno wyzdrowiał po ciężkiej chorobie. Kiedy królewska karawana dotarła do Akaby, jego mamelucy zbuntowali się, domagając się paszy i pieniędzy. Sytuacja wymknęła się spod kontroli, a 13 marca 1377 roku sułtan z kilkoma towarzyszami uciekł do Kairu, gdzie inna grupa mameluków opanowała cytadelę i ogłosiła sułtanem małoletniego syna Szabana, Alego (1377 – 1381). Al-Makrizi i Ibn Taghribirdi nie zgadzają się co do tego, czy te dwa bunty były ze sobą powiązane. 15 marca Szaban dotarł do Kubbat an-Nasr w pobliżu Kairu, gdzie jego towarzysze zostali pojmani i zabici. Ukrywającego się sułtana odnaleziono dwa dni później i powieszono. Po Alego, w przyszłości sułtanem Mameluków miał zostać także drugi syn Szabana, Hadżdżi (1381 – 1382, 1389 – 1390).
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Sheila S. Blair, Jonathan M. Bloom: Sztuka i Architektura Islamu 1250 – 1800. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2012. ISBN 978-83-63778-13-2.
Peter Malcolm Holt: Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku. (przeł.) Barbara Czarska. Warszawa: Państw. Instytut Wydawniczy, 1993. ISBN 83-06-02290-4.
P. M. Holt: Shaʾbān. W: C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs, G. Lecomte: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IX. Leiden: E.J. Brill, 1997, s. 154 – 155. ISBN 90-04-10422-4.
Mustafa M. Ziada: The Mamluk Sultans, 1291 – 1517. W: Harry W. Hazard (ed.): The Fourteenth and Fifteenth Centuries (A History of the Crusades, Volume III). Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 1975, s. 486 – 512. ISBN 0-299-06670-3.
Loading ...