Al-Afdal Ali, arab. الأفضل علي (pełne imię: al-Malik al-Afdal Nur ad-Din Abu al-Hasan Ali Ibn Salah ad-Din) (ur. 1169/1170, zm. 1225 w Samosacie) – sułtan Ajjubidów w Damaszku w latach 1193–1196.
Był najstarszym potomkiem Saladyna (1174–1193). Jeszcze za życia ojca otrzymał w zarząd Damaszek, a po jego zgonie został uznany za lidera rodu Ajjubidów. Szybko jednak zraził do siebie zarówno poddanych, jak i krewnych, odwołując dawnych ministrów ojca i powierzając rządy wezyrowi Ibn al-Asirowi, samemu zaś ignorując sprawy państwowe i oddając się rozrywkom. W roku 1194 został zaatakowany przez swojego brata, Al-Aziza (1193–1198), który rządził w Egipcie i z którym zdążył wcześniej się pokłócić. Al-Afdal wezwał na pomoc swojego wuja, Al-Adila (1200–1218), co doprowadziło do zawarcia nowego porozumienia pomiędzy trzema synami Saladyna. Al-Aziz otrzymał Judeę, a rządzący w Aleppo Az-Zahir (1193–1216) Laodyceę i Dżablę, przy czym obaj uznawali zwierzchnictwo Al-Afdala. W kolejnym roku Al-Aziz ponownie zaatakował Damaszek. Al-Adil, ponownie wspierając Al-Afdala, sprawił, że niektórzy emirowie zaczęli opuszczać armię Al-Aziza. Wykorzystując tę sytuację, Al-Afdal przepędził armię brata do Egiptu i rozpoczął przygotowania do jego inwazji, jednak zrezygnował z tych planów, gdy Al-Adil zagroził, że w razie ataku na Egipt przejdzie na stronę Al-Aziza. Ostatecznie rządy wezyra Ibn al-Asira doprowadziły do buntu wasali Al-Afdala, co skłoniło Al-Adila do sojuszu z Al-Azizem. W lipcu 1196 roku zajął Damaszek z jego pomocą, gdzie miał sprawować władzę jako namiestnik nowego najwyższego sułtana Ajjubidów, Al-Aziza. Al-Afdal został pozbawiony władzy i skazany na zesłanie do małego miasta Salchad.
Al-Aziz zmarł 29 listopada 1198 roku, pozostawiając po sobie dwunastoletniego syna Al-Mansura (1198–1199). Istotną rolę w polityce Ajjubidów odgrywały gwardie przyboczne, w tym najpotężniejsze, utworzone na początku dynastii przez Szirkuha Al-Asadijja oraz przez Saladyna As-Salahijja. Gwardia Al-Asadijja, niechętna aspiracjom Al-Adila, wezwała Al-Afdala do przejęcia regencji w Egipcie, co uczynił w następnym roku. Al-Adila wsparła natomiast gwardia As-Salahijja. Al-Afdal zawiązał sojusz przeciwko swojemu wujowi z Az-Zahirem oraz rządzącym w Himsie Al-Mudżahidem (1186–1240). Od czerwca do stycznia 1200 roku sprzymierzeni oblegali Al-Adila w Damaszku, jednak ten, dzięki zręcznym zabiegom dyplomatycznym, pozyskiwał dla swojej sprawy wasali Al-Afdala, co prowadziło do waśni w szeregach wrogiej koalicji. W rezultacie, gdy w styczniu 1200 roku pod miasto przybył z armią z Al-Dżaziry syn Al-Adila Al-Kamil (1218–1238), poróżnieni sprzymierzeńcy odeszli spod Damaszku każdy w swoją stronę. Al-Adil ruszył w pościg za Al-Afdalem aż do Egiptu, gdzie pokonał jego wojska pod Bilbajs. W lutym 1200 roku Al-Afdal skapitulował przed swoim wujem i ponownie udał się do Salchadu. Nadal niepokonany Az-Zahir szybko jednak namówił go do ponownego ataku na Al-Adila, a do Al-Afdala dołączyły oddziały As-Salahijji z Palestyny, które były zniechęcone do Al-Adila po tym, jak ten usunął młodego Al-Mansura i sam obwołał się sułtanem. W sierpniu 1201 roku bracia ponownie oblegali Damaszek. I tym razem Al-Adil skłócił ich, obiecując Al-Afdalowi rządy w Samosacie i Majjafarikinie (dzis. Silvan). Kiedy Az-Zahira zaczęli masowo opuszczać jego wasale, zgodził się on na pokój, uznając zwierzchnictwo Al-Adila. Al-Afdal otrzymał jedynie Samosatę.
Od roku 1203 Al-Afdal znajdował się pod zwierzchnictwem anatolijskich Seldżuków. W 1216 roku zmarł Az-Zahir, a atabegiem jego małoletniego syna Al-Aziza (1216–1236) został eunuch Tughril. Wrogo nastawiona partia zwróciła się do Al-Afdala, który przekonał do interwencji sułtana Seldżuków Kajkawusa (1211–1220). Sytuacja wydawała się sprzyjająca planom Al-Afdala, ponieważ Ajjubidzi musieli stawić czoła piątej wyprawie krzyżowej. Jednak na początku czerwca 1218 roku armia Kajkawusa i Al-Afdala została pokonana pod Biza’a przez syna Al-Adila Al-Aszrafa (1218–1237). Al-Afdal dożył swoich dni w Samosacie jako wasal Seldżuków.
Przypisy
Bibliografia
Claude Cahen: The Turks in Iran and Anatolia before the Mongol Invasions. W: Wolff, R. L.; Hazard, H. W. (ed.): The later Crusades, 1189–1311 (A History of the Crusades, Volume II). Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 1969, s. 661 – 692. Sprawdź autora: 1.
Hamilton A.R. Gibb: The Aiyūbids. W: Wolff, R. L.; Hazard, H. W. (ed.): The later Crusades, 1189–1311 (A History of the Crusades, Volume II). Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 1969, s. 693 – 714. Sprawdź autora: 1.
H.A.R. Gibb: Al-Afdal. W: H. A.R. Gibb, J.H. Kramers, E. Lévi-Provençal, J. Schacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume I. Leiden: E.J. Brill, 1986, s. 215. ISBN 90-04-08114-3.
Peter Malcolm Holt: Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku. (przeł.) Barbara Czarska. Warszawa: Państw. Instytut Wydawniczy, 1993. ISBN 83-06-02290-4.
Steven Runciman: Dzieje Wypraw Krzyżowych. Tom III. Warszawa: Książnica. ISBN 978-83-245-7681-4.
Loading ...