Al-Adil

Al-Adil

Al-Adil, w języku arabskim العادل (pełne imię: al-Malik al-Adil Sajf ad-Din Abu Bakr Muhammad ibn Ajjub, przez europejskich krzyżowców znany jako Safadin, co jest zniekształconą formą jego tytułu Sajf ad-Din) (urodzony 1143/1144 w Baalbek lub 1145 w Damaszku, zmarł 31 sierpnia 1218 w Alikin koło Damaszku) był sułtanem z dynastii Ajjubidów, rządzącym Egiptem w latach 1200–1218.

Był on synem Nadżm ad-Din Ajjuba i młodszym bratem Saladyna. Uczestniczył w ostatniej wyprawie swojego brata Szirkuha do Egiptu w roku 1169, która zakończyła się podbojem tego regionu. Po śmierci Nur ad-Dina w 1174 roku Al-Adil zarządzał Egiptem w imieniu swojego brata. W 1183 roku na własną prośbę został mianowany namiestnikiem Aleppo, mimo że kilka miesięcy wcześniej Saladyn osadził tam swojego syna Az-Zahira Ghaziego (1186–1216). Trzy lata później, dzięki sugestii Al-Adila, powrócił do zarządzania Egiptem, tym razem jako regent syna Saladyna Al-Aziza Usmana (1193–1198). Na tym stanowisku wspierał swojego brata w walce z krzyżowcami, zwłaszcza przesyłając posiłki i zaopatrzenie podczas oblężenia Akki. Odegrał również kluczową rolę w negocjacjach z wodzem III wyprawy krzyżowej, Ryszardem Lwie Serce. O jego przyjaznych relacjach z krzyżowcami świadczy fakt, że podczas tych negocjacji zaproponowano, aby Al-Adil poślubił siostrę Ryszarda, Joannę, po przejściu na chrześcijaństwo, i wspólnie rządzili w Palestynie. W 1192 roku, w związku z niepokojami w regionach Al-Dżaziry i Dijar Bakir, Al-Adil został namiestnikiem tych prowincji. Według H.A.R. Gibba: „Za tymi częstymi zmianami można dostrzec spójną politykę prowadzoną przez Saladyna. Spośród wszystkich jego braci Al-Adil był tym, któremu miał największe zaufanie i na którego radach polegał. Dlatego naturalnym było, że Al-Adil powinien zostać zarządcą tej prowincji, która w danym momencie była kluczowa dla utrzymania jedności i siły posiadłości Saladyna”.

Po śmierci Saladyna w 1193 roku Al-Adil musiał stawić czoła atakowi Zengidzkiego władcy Mosulu Izz ad-Dina (1180–1193) na swoje terytoria. W konflikcie pomiędzy synami Saladyna początkowo poparł panującego w Damaszku Al-Afdala (1193–1196), jednak jego nieudolność w rządzeniu szybko stała się oczywista, co skłoniło Al-Adila do sojuszu z rządzącym w Egipcie Al-Azizem. W 1196 roku Al-Afdal został usunięty z Damaszku, a Al-Adil zaczął rządzić w jego imieniu. Po śmierci Al-Aziza w 1198 roku, który pozostawił małoletniego syna Al-Mansura Muhammada (1198–1199), wybuchł konflikt o władzę wśród Ajjubidów pomiędzy Al-Adilem a Al-Afdalem. Ostatecznie Al-Afdal został pokonany, a w 1200 roku Al-Adil przejął władzę w Egipcie. Jego rządom sprzeciwił się Az-Zahir, który obległ Damaszek, jednak Al-Adil go pokonał i zmusił do uznania swojego zwierzchnictwa, pozostawiając mu władzę nad Aleppo. W 1207 roku tytuł sułtański Al-Adila został formalnie zatwierdzony przez kalifa, a Ajjubida podzielił swoje władztwo pomiędzy synów: Al-Kamil Muhammad (1218–1238) otrzymał Egipt, Al-Mu’azzam Isa (1218–1227) Damaszek, Al-Aszraf Musa (1218–1237) Al-Dżazirę, a As-Salih Isma’il (1237–1246) miasto Bosra. Sam Al-Adil przemieszczał się w zależności od potrzeb. W latach 1209/1210 pokonał Gruzinów pod rządami królowej Tamary (1184–1213), a następnie zawarł z nimi trzydziestoletni rozejm, co zapewniło mu kontrolę nad północno-wschodnimi terenami. Al-Adil starał się utrzymać pokój z krzyżowcami, w trakcie swojego panowania zawierając z nimi trzy rozejmy, z których drugi, w 1204 roku, wiązał się z oddaniem królowi Amalrykowi (1198–1205) Lyddy, Ar-Ramlę i Nazaret. Utrzymywał również relacje handlowe z Wenecją i Pizą. Mimo to łacinnicy dążyli do przeprowadzenia kolejnej krucjaty, a w 1218 roku Al-Adil musiał zmierzyć się z atakiem piątej wyprawy krzyżowej na Egipt. W tym czasie seldżucki sułtan Kajkawus I (1211–1220), współpracujący z wygnanym Al-Afdalem, zaatakował Aleppo. W kluczowym momencie Al-Adil zmarł.

Przypisy

Bibliografia

• Thomas Asbridge: Krucjaty. Wojna o Ziemię Świętą. Kraków: Wydawnictwo Astra, 2015. ISBN 978-83-89981-59-2. Brak numerów stron w książce.
• H.A.R. Gibb: Al-ʿĀdil. W: H.R.A. Gibb, J.H. Kramers, E. Lévi-Provençal, J. Schacht: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume I. Leiden: E.J. Brill, 1986, s. 197 – 198. ISBN 90-04-08114-3.
• Peter Malcolm Holt: Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku. (przeł.) Barbara Czarska. Warszawa: Państw. Instytut Wydawniczy, 1993. ISBN 83-06-02290-4. Brak numerów stron w książce.