Al-Adijat

Al-Adijat (arab. ‏سورة العاديات‎)

Al-Adijat, znana jako setna sura Koranu, zazwyczaj klasyfikowana jest jako jedna z wczesnych sur mekkańskich, co jest związane z jej tematyką oraz stylem literackim. Podobnie jak inne sury z tego okresu, rozpoczyna się od „przysięgi”. Nazwa sury pochodzi od pierwszego słowa „al-adijjat”, co w języku arabskim oznacza „galopujące”.

Spory o egzegezę – przykłady

Gdzie galopują?

Pierwsze pięć wersetów tej sury to fragment poetycki, który wywołuje wiele kontrowersji wśród egzegetów. Powód stanowi zarówno archaiczne słownictwo, jak i niejasne sformułowania, co jest typowe dla formy „przysięgi”. Fragmenty te najwyraźniej odnoszą się do „ghazw”, czyli natarcia wojsk muzułmańskich. Ze względu na upały panujące na Półwyspie Arabskim, Beduini podróżowali nocą, co dotyczyło także wojowników w pełnym rynsztunku, którzy atakowali swoich przeciwników nad ranem, gdy ci jeszcze nie byli w pełni obudzeni. Taką interpretację przedstawiał m.in. Ibn Abbas. W tafsirach At-Tabariego (838-923) oraz Az-Zamachszariego (1075–1144) przytoczono hadis, w którym Ali Ibn Abi Talib upomina Ibn Abbasa, aby nie pouczał ludzi o sprawach, o których nie ma pojęcia. Według Alego chodzi w tym przypadku nie o bitwę, gdzie używano koni, lecz o jeden z rytuałów odprawianych podczas hadżdżu, gdy przepędza się wielbłądzice między wzgórzami Muzdalifa i Arafa.

Konie czy wielbłądy?

Egzegeci nie mają jednoznacznej opinii, czy w surze chodzi o konie, czy o wielbłądy. Zwolennicy interpretacji odnoszącej się do koni argumentują, że „dyszenie” (ad-dabh) to dźwięk wydawany tylko przez konie i psy; jeden z komentatorów w tafsirze Az-Zamachszariego dodaje także lisy. Słowo nak’ (arab. نقعا) w czwartym wersecie, przetłumaczone przez J. Bielawskiego jako „kurz”, Al-Bajdawi w swoim tafsirze interpretuje również jako zgiełk lub wrzawę (صياح).

Walory literackie

Sajjid Kutb w swoim tafsirze „Fi zilal-i al-Kuran” zwraca uwagę na walory rytmiczne tej sury. Zauważa, że pierwsze pięć wersetów charakteryzuje się dużą dynamiką, co mocno oddziałuje na odbiorcę, przechodząc od jednego do drugiego jakby skokami. Następnie następuje nagłe uspokojenie, jakby skaczący osiągnął swój cel. Rytm i dynamika kolejnych wersetów harmonizują z ich treścią, przedstawiając wizję wywróconych grobów oraz ujawnionych wnętrz piersi, czyli serc ludzkich. Sajjid Kutb (1906–1966) posługuje się współczesnym językiem w swojej egzegezie, uwzględniając zmiany, jakie zaszły w arabszczyźnie od okresu średniowiecza. Warto również zwrócić uwagę na aliteracje w pierwszych pięciu wersetach sury („wa” i „fa”) oraz paronomazje, czyli zestawienie wyrazów o podobnej długości samogłoskowej w sąsiadujących wersetach (adijat – murijat – mughirat العاديات – الموريات – المغيرات), a także rymy (صبحا ضبحا قدحا dabh-an, kadh-an, subh-an), które wpływają na rytmizację tekstu. Widać, że tekst arabski Koranu traci wiele swoich walorów w tłumaczeniu na inne języki, nie tylko w aspekcie leksykalnym, ale także w sferze fonetycznej. Cechy te są charakterystyczne dla tzw. sadż, literackiego gatunku, który w polskiej literaturze określa się jako „proza rymowana”. Sadż znajdzie swoje zastosowanie w późniejszych latach, na przykład w literaturze adabowej i makamach.