Akumulacja rzeczna

Akumulacja rzeczna to proces, w którym osady gromadzą się na dnie rzeki dzięki działaniu jej nurtu. Materiały te nazywane są aluwiami. Akumulacja ma miejsce zarówno w obrębie koryta rzeki, co prowadzi do powstania osadów facji korytowej, jak i poza nim, na dnie doliny, gdzie formują się osady facji pozakorytowej.

Rodzaj osadów transportowanych przez rzekę jest uzależniony od geologicznego podłoża, po którym ona płynie, oraz od prędkości nurtu. W obszarach górskich, gdzie nurt jest szybki i dominują procesy erozji dennej, do transportu predysponowane są głównie większe okruchy, które przyczyniają się do powstawania otoczaków na dnie. Z kolei na terenach równinnych, gdzie nurt zwalnia i dominuje erozja boczna, transportowane są głównie piaski i iły.

Transport rzeczny

Rzeka przenosi osady na trzy sposoby: ciężkie okruchy i otoczaki są wleczone po dnie (trakcja), mniejsze cząstki są albo unoszone przez nurt w postaci zawiesiny (suspensja), albo odrywane od dna i przenoszone skokowo na krótsze odległości (saltacja).

W efekcie tych procesów na dnie rzeki powstają różne struktury, w zależności od akumulowanego materiału. Po intensywnych opadach, gdy poziom wody w rzece opada, a nurt zwalnia, na dnie można zaobserwować bruk rzeczny w postaci większych okruchów, zwykle blisko brzegu, gdzie nurt jest wolniejszy. Gdy prędkość nurtu waha się w granicach 1-3 m/s, powstają charakterystyczne ripplemarki — struktury utworzone z piasku oraz większych cząstek, układające się kaskadowo pod kątem do dna. W miejscach o najwolniejszym nurcie, zazwyczaj przy ujściu rzeki do morza, osadzają się najdrobniejsze cząstki, głównie iły, co przyczynia się do tworzenia żyznych gleb, zwanych madami.

Formy akumulacji rzecznej

Osady korytowe

łachy środkowe
łachy boczne – występują w korytach o pojedynczym nurcie, składają się z dwóch części: dolnej, stale pod wodą, oraz górnej, zalewanej tylko podczas wysokich stanów. Obie części charakteryzują się obecnością ripplemarków;
łachy ukośne
łachy meandrowe
łachy podłużne – (roztokowe, gruby materiał) mają wydłużony, soczewkowaty kształt, zgodny z kierunkiem koryta, osiągają długość do 200 m. Zbudowane są z pakietów żwirowych o grubości do 1,5 m.
łachy poprzeczne – (roztokowe, drobniejszy materiał) formują się na piaszczystym dnie w asymetrycznych kształtach, rozwijających się w kierunku nurtu. Główną cechą ich struktury są stromo nachylone (20-30°) zestawy lamin.
osady fliszowe – antropogeniczne, krystaliczne, polodowcowe.

Osady pozakorytowe

cienie – powstają w wyniku zatrzymywania materiału na przeszkodach, takich jak drzewa, podczas podnoszenia się poziomu wody.
wały brzegowe – podłużne, lekko wypukłe formy o szerokości od kilku do kilkudziesięciu metrów i wysokości od 1 do 2 metrów, głównie zbudowane z piasków brzegowych. Mogą powstać w wyniku połączenia cieni.
krewasy – długie, rynnowate zagłębienia erozyjne, powstające w wyniku erozji wałów brzegowych.
stożki krewasowe (glify) – piaszczyste stożki, które są deponowane przez wody przerywające wał brzegowy.
stożki napływowe – tworzą się u wylotu dolin, gdzie ich nasada zajmuje najwyższe położenie, a powierzchnia opada we wszystkich kierunkach, zazwyczaj pod kątem 1 do 5°. Mogą mieć długość od kilku dziesięciu metrów do kilku kilometrów i są zbudowane z grubego materiału, takiego jak piaski, żwiry, otoczaki, głazy i bloki o długości kilku metrów. Występują w rowach zapadliskowych i rowach tektonicznych.
pedyment – połączenie stożków o jednolitym nachyleniu, powstające w zagłębieniach tektonicznych.
boil – w wyniku wynoszenia materiału przez sufozję (proces polegający na rozmywaniu i przenoszeniu cząstek mineralnych) tworzą się stożki — woda z zawiesiną.
mady – składają się z facji pyłowej i iłowej, z domieszką detrytusu roślinnego (fragmentów roślinności przenoszonej przez wezbrane wody).