Akulturacja

Akulturacja to termin używany w różnych dziedzinach nauk społecznych, takich jak antropologia, etnologia, pedagogika, psychologia oraz socjologia, a także w naukach o zarządzaniu, w tym zarządzaniu międzykulturowym i kulturze organizacji. Definiuje on zjawiska, które mają miejsce na styku kultur pomiędzy ludźmi, zarówno jednostkami, jak i grupami.

Akulturacja w naukach społecznych

W antropologii

W kontekście antropologii, akulturacja jest związana z pojęciami takimi jak wzór kultury oraz dyfuzja kulturowa. Pojęcie to, podobnie jak synkretyzm kulturowy, wywodzi się z teorii dyfuzjonizmu. Akulturacja polega na intensywnych przemianach jednej kultury pod wpływem innej oraz zmieniających się warunków społecznych i środowiskowych.

W etnologii

W etnologii, akulturacja to zbiór zjawisk powstałych w wyniku bezpośrednich lub pośrednich kontaktów między dwiema grupami kulturowymi. Proces ten prowadzi do zmian w wzorach kulturowych, które mogą dotyczyć zarówno jednej, jak i obu kultur. Ostatecznym wynikiem może być zarówno unifikacja wzorów kulturowych, jak i przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą.

W pedagogice

W pedagogice akulturacja to proces przyswajania elementów kultury „obcej” przez jedną grupę w wyniku kontaktów społecznych. Elementy te mogą obejmować wartości, normy zachowania oraz sposoby myślenia. Akulturacja zachodzi między różnymi systemami społeczno-kulturowymi i często prowadzi do zaniku części lub całości elementów kultury mniejszościowej.

W pedagogice adaptacja kulturowa zachodzi na kilku poziomach:

Anatomicznym: ochrona organizmu przed wpływami środowiska;
Psychologicznym: zaspokajanie potrzeb emocjonalnych i radzenie sobie ze stresem;
Społecznym: sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie;
Kulturowym: proces socjalizacji i wychowania jako wchodzenie w kulturę.

W socjologii

W socjologii akulturacja jest związana z adaptacją społeczną, co umożliwia regulację relacji między różnymi uczestnikami życia społecznego. Elementy systemu przekształcają się, aby zapewnić przetrwanie całego systemu, który musi być zintegrowany z kulturą dominującą. Socjolog Robert K. Merton zauważa, że nieprawidłowości w procesie adaptacji często wynikają z nadmiernej sztywności systemu wobec zmian społecznych, co wymusza różne strategie adaptacyjne.

W socjologii akulturacja łączy się z pojęciami takimi jak socjalizacja, tożsamość społeczna, integracja społeczna oraz anomia.

W psychologii ogólnej

W psychologii ogólnej akulturacja jest rozumiana w dwóch kontekstach: w węższym jako stopniowe nabywanie wzorców zachowań charakterystycznych dla danej kultury, a w szerszym jako przyjęcie elementów kulturowych z innej kultury. Dotyczy to także rozwiązywania problemów związanych z adaptacją do nowej kultury.

W psychologii ogólnej oraz psychologii osobowości, akulturacja łączy się z pojęciami takimi jak relacje międzygrupowe, wpływ społeczny oraz radzenie sobie ze stresem.

W psychologii międzykulturowej

W psychologii międzykulturowej akulturacja jest połączona z pojęciami takimi jak zmiana kulturowa, szok kulturowy oraz strategiami adaptacyjnymi. Analizowane są również wartości kulturowe oraz tożsamość kulturowa.

Enkulturacja

W kontekście psychologii międzykulturowej, akulturacja jest ściśle związana z procesem enkulturacji, który polega na nabywaniu i przyswajaniu własnej kultury przez jednostki i grupy. Badania w tym zakresie koncentrują się na relacjach rodziców z dziećmi, grupach rówieśniczych oraz systemie edukacji.

W zarządzaniu międzykulturowym

Akulturacja w zarządzaniu międzykulturowym odnosi się do kultury jako dynamicznego systemu. W potocznym dyskursie kultura jest postrzegana jako zmienna, natomiast w kontekście akademickim traktuje się ją jako cechę charakterystyczną danej grupy. Kultura ma również kluczowe znaczenie dla akulturacji, zwłaszcza w kontekście kompetencji międzykulturowych.

W zetknięciu z różnorodnością kulturową, szczególnie podczas dłuższego pobytu w obcym środowisku, wybierane są różnorodne strategie akulturacyjne, które zależą od decyzji imigranta oraz reakcji otoczenia. Każda z czterech strategii (integracja, asymilacja, separacja i marginalizacja) niesie ze sobą określone konsekwencje psychologiczne i społeczne.

Modele teoretyczne akulturacji

Florian Znaniecki

Polski badacz Florian Znaniecki był jednym z pierwszych, którzy analizowali zjawisko akulturacji, badając imigrantów z Polski, którzy przybyli do Stanów Zjednoczonych w XIX wieku. Znaniecki skupił się na procesach dezorganizacji społecznej oraz pozytywnych przemianach wśród polskich emigrantów. Był twórcą podejścia jakościowego, które opierało się na subiektywnym odzwierciedleniu rzeczywistości. Wspólnie z Williamem I. Thomasem opublikował pracę „Polski chłop w Europie i w Stanach” (1918-1920), w której wykorzystano listy pisane do kraju jako źródło danych empirycznych.

Colleen Ward

Nowozelandzka psycholożka międzykulturowa Coleen Ward opracowała model klasyfikacji różnych nurtów badawczych dotyczących akulturacji, znany jako model A-B-C psychologii akulturacji:

A: afekt – teorie stresu oraz radzenia sobie z trudnościami akulturacyjnymi;
B: teorie uczenia się kulturowego – analiza procesów nabywania kompetencji;
C: teorie dotyczące dynamiki tożsamości osób z doświadczeniem migracyjnym.

John Berry

Kanadyjski psycholog John Berry jest autorem jednego z najpopularniejszych modeli akulturacji. Jego podejście odnosi się do zmian, które zachodzą w jednostce w wyniku kontaktu z inną kulturą. Model Berry’ego uwzględnia zarówno decyzje migranta, jak i reakcje grupy dominującej.