Aktywizm rowerowy

Aktywizm rowerowy to działania mające na celu zachęcanie, promowanie oraz wspieranie większej liczby osób korzystających z rowerów, a także poprawę bezpieczeństwa oraz komfortu infrastruktury dla rowerzystów, zwłaszcza w miastach i obszarach półmiejskich.

Jest to ruch społeczny, który podkreśla korzyści płynące z codziennego korzystania z rowerów jako alternatywy dla samochodów i innych środków transportu. Dąży do poprawy infrastruktury rowerowej, bezpieczeństwa cyklistów na drogach oraz przeciwdziała dyskryminacji rowerzystów, którzy stanowią jedną z najmniej licznych i najbardziej marginalizowanych grup użytkowników dróg publicznych.

Organizacje rowerowe

Aktywizm rowerowy jest głównie realizowany przez organizacje pozarządowe (takie jak stowarzyszenia, fundacje oraz grupy nieformalne) zajmujące się rozwojem ruchu rowerowego. Nie należy ich mylić z klubami kolarskimi, które koncentrują się na aspekcie sportowym, ani z klubami rekreacyjnymi, które zajmują się turystyką rowerową. Organizacje rowerowe i stowarzyszenia rowerowe są grupami, które opowiadają się za przyjaznym podejściem do rowerów oraz ich szerszym wykorzystaniem, wspierając zrównoważony transport.

Na całym świecie działa wiele organizacji, których głównym celem jest propagowanie wspomnianych wyżej idei. Wiele z nich to organizacje non-profit, które opierają swoją działalność na darowiznach, składkach członkowskich oraz pracy wolontariuszy. Wspólnym celem większości z tych stowarzyszeń jest promowanie jazdy na rowerze jako codziennej aktywności, na przykład dojazdów do pracy. Kiedy analizujemy konkretne aspekty jazdy na rowerze, można wyróżnić:

Aktywni obywatele, korzystając z wolności słowa, mogą publicznie krytykować władze, dbając o realizację obietnic. Bez tych grup, politycy mogą długo wprowadzać opinię publiczną w błąd, ukrywając swoje niepowodzenia lub odwracając uwagę wyborców od istotnych kwestii. Organizacje rowerowe, podobnie jak inne NGO, pełnią ważną rolę w demokratycznym społeczeństwie, zapewniając niezbędny element kontroli społecznej.

Lata 70. XX wieku stanowiły europejską erę aktywizmu, w której sieci rowerowe zaczęły zyskiwać na znaczeniu i rozwijać się. Strategie te przybierały różne formy i dotyczyły różnych problemów. Na przykład, w niektórych miastach pojawiały się murale graffiti z hasłami takimi jak „Gdybyś jeździł na rowerze, byłbyś już w domu”, mające na celu promowanie jazdy na rowerze i wskazywanie jej zalet, takich jak oszczędność czasu czy poprawa zdrowia. W niektórych miejscach instalacje stojaków rowerowych w kształcie samochodu pokazywały, że jedno miejsce parkingowe dla samochodu zajmuje miejsce dla aż ośmiu rowerów.

Wybrane, istotne organizacje rowerowe

Europejska Federacja Rowerzystów (ECF), zrzeszająca większość europejskich narodowych federacji kolarzy oraz wiele innych organizacji na całym świecie.
Liga Amerykańskich Rowerzystów (The League of American Bicyclists), założona w 1880 roku, która w 2022 roku miała 57 milionów członków.
London Cycling Campaign z siedzibą w Londynie, która w 2015 roku liczyła 12 000 członków.
Bicycle Network w Australii, jedna z największych organizacji kolarstwa na świecie, z 45 000 członków w 2015 roku.

Organizacje rowerowe w Polsce

W 1984 roku Polski Klub Ekologiczny zorganizował Dzień bez Samochodu. Trzy lata później w Warszawie powstał Klub Pojazdów Alternatywnych. Podobne akcje zorganizowano w kolejnych latach przez Federację Zielonych w miastach takich jak Kraków, Poznań i Warszawa. W dniach 18-19 listopada 1995 roku w Krakowie odbyło się spotkanie rowerowych aktywistów, które doprowadziło do powstania nieformalnej „Międzymiastówki Rowerowej” oraz stowarzyszenia Miasto dla Rowerów (MDR). Współpraca MDR z holenderskimi aktywistami zaowocowała wydaniem książki „Miasta dla rowerów, nie dla samochodów”, która przedstawiała wizję rowerowej przebudowy polskich miast oraz polskiego tłumaczenia słynnego podręcznika projektowania infrastruktury rowerowej „Postaw na Rower” („Sign Up For The Bike”). W 2008 roku MDR złożyło propozycje zmian w Kodeksie Drogowym do ministra transportu, co zapoczątkowało długotrwałą walkę o ich wprowadzenie. W tym procesie nieoceniona okazała się pomoc polityczna, w tym grupa posłów Parlamentarnej Grupy Rowerowej, której przewodniczyła Ewa Wolak. W 2019 roku zainicjowano ogólnopolski projekt „Rowerowa sieć aktywności obywatelskiej”, mający na celu stymulowanie aktywności obywatelskiej w obszarze polityk rowerowych w dużych i średnich miastach. W 2023 roku w Polsce zarejestrowano niemal 300 organizacji rowerowych.

Popularne działania w zakresie aktywizmu rowerowego

Światowy Dzień Roweru

W 2018 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło 3 czerwca Światowym Dniem Roweru na wniosek Europejskiej Federacji Cyklistów.

Rowerowa Masa Krytyczna

Od 1992 roku w różnych krajach, a od 2004 roku w Polsce, odbywa się ruch społeczny znany jako Masa Krytyczna, który ma na celu zwrócenie uwagi na obecność rowerzystów w ruchu drogowym.

Cycle Chic

W dużych miastach Europy i Ameryki Północnej zyskuje na popularności trend nazywany Cycle Chic, polegający na jeżdżeniu na rowerze w eleganckich ubraniach, zazwyczaj biurowych, co ma na celu pokazanie, że rower jest nie tylko środkiem transportu sportowego, ale również codziennym środkiem transportu.

Rowerowy Maj

Kampania społeczna, która od 2014 roku promuje w Polsce zdrowy styl życia oraz zrównoważoną mobilność wśród dzieci przedszkolnych, uczniów szkół podstawowych oraz nauczycieli.

Dzień Dojazdu Rowerem do Pracy

Coroczne wydarzenie, które odbywa się od 1956 roku w trzeci piątek maja, promujące używanie roweru jako środka transportu do pracy. Jest częścią Tygodnia Dojazdu do Pracy Rowerem.