Rita Luna to portret olejny autorstwa hiszpańskiego malarza Francisca Goi, który przedstawia znaną aktorkę teatralną. Obraz ten był częścią zbiorów Kimbell Art Museum, a obecnie znajduje się w rękach prywatnych kolekcjonerów.
Okoliczności powstania
Rita Luna (1770–1832) była jedną z najbardziej uznawanych aktorek swojego czasu, co powodowało zazdrość wśród innych, w tym Maríi del Rosario Fernández, która również została uwieczniona na obrazie Goyi.
W 1806 roku, będąc na szczycie kariery, aktorka zdecydowała się wycofać z życia scenicznego. Przyczyną tej decyzji mogła być śmierć bliskiego jej lekarza lub epizody depresji, z którymi się zmagała. Ostatnie lata spędziła w królewskiej rezydencji El Pardo, gdzie zaangażowała się w działalność charytatywną. Hrabia de la Viñaza wspomina, że tam Goya namalował jej ostatni portret, który ukazuje ją z melancholijnym wyrazem twarzy. Z kolei kuzyn Luny twierdzi, że aktorka zniszczyła wszystkie przedmioty związane z jej karierą sceniczną, w tym inny portret, który Goya namalował, gdy była na szczycie sławy. Na tym obrazie stała na tle pejzażu, ubrana na biało, z psem u stóp, a podpis głosił: „Psy szczekają na księżyc, bo nie mogą go ugryźć” (słowo „luna” w języku hiszpańskim oznacza księżyc).
Portret, który przedstawia popiersie aktorki, datowany jest na lata 1812–1818. W tym czasie, po zakończeniu wojny o niepodległość i przywróceniu monarchii Burbonów, Goya, jako nadworny malarz, został wezwany do portretowania osób związanych z dworem Ferdynanda VII. Większość jego dzieł z tego okresu charakteryzowała się wielkim stylem, co różniło się od wizerunku Rity Luny. Goya prawdopodobnie zachował portret aktorki dla siebie, co sugeruje jego niewielki rozmiar i enigmatyczny charakter. Według José Gudiola, nie jest to ostateczny portret, lecz jego szybki olejny szkic wykonany około 1815 roku podczas jednej sesji.
Hrabia de la Viñaza wzmiankuje również o portrecie nieznanego mężczyzny, który Goya namalował, mając na celu dopasowanie go do wizerunku Rity Luny. Powstały w ten sposób pendant również przedstawiał aktora, prawdopodobnie jej scenicznego partnera.
Opis obrazu
Goya nie ukazał Rity Luny w chwili jej największej sławy, lecz jako elegancką damę w starszym wieku, która wycofała się z kariery teatralnej i prowadziła spokojne życie. Przedstawiona jest jako starannie uczesana kobieta, nosząca kolczyki i naszyjnik, okryta czarnym szalem. Ta kokieteria kontrastuje z smutkiem w jej oczach. Dominuje jej przygnębiona twarz, wydająca się być pogrążoną w myślach. Obraz emanuje ujmującą atmosferą, co nadaje mu poetycki charakter, a w palecie przeważają odcienie brązu i szarości.
W pewnych aspektach portret aktorki przypomina Autoportret Goi z wieku 69 lat. Oba dzieła mają niemal identyczny rozmiar oraz bezpośredni, nieformalny charakter. Przedstawiają starzejących się artystów oraz związane z wiekiem ludzkie słabości, co było częstym tematem w twórczości Goyi.
Proweniencja
W 1819 roku Goya zakupił wiejską rezydencję poza Madrytem, znaną jako Dom Głuchego, gdzie mieszkał i pracował przez kilka lat, aż do wyjazdu na emigrację do Francji. W 1823 roku, krótko przed swoją śmiercią, przekazał posiadłość swojemu wnukowi Marianowi. W 1859 roku Mariano odkrył kilka dzieł i dokumentów ukrytych przez Goyę w zamurowanej szafce w Domu Głuchego. Zgodnie z notatkami na dokumentach, malarz odłożył je w 1818 roku z nieznanych powodów. Wśród nich znajdował się obraz olejny Aktorka Rita Luna, szkic do Portretu księcia Wellingtona oraz ryciny o tematyce korridy. Mariano, który sprzedawał majątek dziadka, aby spłacić długi, skontaktował się z kolekcjonerem Valentínem Carderą. Napisał do niego list z informacją o odkryciu, dołączając listę dzieł i cennik. Carderera zakupił wszystkie prace, szybko sprzedając ryciny i rysunek, a portret aktorki zatrzymał dla siebie. List Mariana do Carderery, który potwierdza autentyczność dzieł, znajduje się w Muzeum Brytyjskim.
Po śmierci Carderery portret Rity Luny został sprzedany w 1882 roku księżnej de Béjar w Madrycie. Później przeszedł w ręce jej córki, hrabiny de Oliva, a następnie wnuka, hrabiego de Oliva. Ostatecznie nabył go duet kolekcjonerów i filantropów Kay i Velma Kimbell, którzy przekazali obraz do Kimbell Art Museum w Fort Worth. Od 1995 roku znajduje się w posiadaniu prywatnych kolekcjonerów, w tym Stanleya Mossa, a ostatnia sprzedaż miała miejsce w 2019 roku w Sotheby’s.
Przypisy
Bibliografia
Xavier Desparmet Fitz-Gérald: L’oeuvre peint de Goya. T. II. Paris: F. de Nobele, 1928-1950, s. 174, kat. 461.
Aureliano de Beruete y Moret: Goya. T. II. Madrid: Blass, 1915-1919, s. 176, kat. 162.
Pierre Gassier, Juliet Wilson Bareau: Vida y obra de Francisco Goya: reproducción de su obra completa, pinturas, dibujos y grabados. Barcelona: Juventud, 1974, s. 298, 377, kat. 1565. ISBN 84-261-5682-7.
La memoria de Goya (1828–1978). Juan Carlos Lozano López. Zaragoza: Fundación Goya en Aragón; Ibercaja; Gobierno de Aragón, 2008, s. 61. ISBN 978-84-8380-087-4.
Rita de Angelis: L’opera pittorica completa di Goya. Milan: Rizzoli, 1974, s. 130, kat. 596.
Loading ...