Aktor

Aktor (z łac. āctor, od agere „działać”) to osoba, która przy pomocy specyficznych zachowań oraz technik związanych z ciałem i głosem wciela się w rolę w filmach, serialach oraz teatrze. Różni się od zwykłego człowieka tym, że ma świadomość swojej gry, a widzowie postrzegają go jako aktora w szczególny sposób. W relacji z publicznością istnieje w dwojakiej formie: jako odgrywana postać, w którą się tymczasowo wciela, a zarazem jako żywy człowiek z własną tożsamością i biografią.

Historia

W starożytności, w roku 534 p.n.e., grecki poeta oraz twórca tragedii, Tespis, wprowadził do swojej sztuki jako pierwszy aktor, który występował obok chóru. Jego debiut miał miejsce podczas Wielkich Dionizjów (prawdopodobnie 23 października), co uczyniło go pierwszym, który wypowiedział tekst nie w trzeciej osobie, lecz jako postać z przedstawienia. To zrewolucjonizowało sposób opowiadania historii, gdzie wcześniej używano jedynie chórów i narratora, a postacie nie były odgrywane. Dzięki temu pomiędzy aktorem a chórem, a także aktorem a koryfeuszem, powstała możliwość prowadzenia dialogu, co pozwoliło na pojawienie się konfliktów dramatycznych. Ajschylos wprowadził drugiego aktora, a Sofokles trzeciego.

Sztuka aktorska

Od aktorów oczekuje się zazwyczaj szerokiego wachlarza umiejętności, takich jak dobra emisja głosu, dykcja, wyrazistość ruchów i mimiki, zdolność do analizy oraz rozumienia tekstu dramatycznego, a także umiejętność wywoływania i odgrywania emocji. Współcześnie nie przykłada się dużej wagi do cech fizycznych, a kanony piękna uległy zmianie. Z reguły dobrzy aktorzy są szkoleni w zakresie śpiewu, tańca, improwizacji, obserwacji oraz naśladowania, a także w sztuce walki scenicznej i odgrywaniu klasycznych tekstów. Wiele osób uczestniczy w długoterminowych kursach i uczęszcza do szkół, które pomagają rozwijać te umiejętności. Te instytucje często mają różne podejścia i filozofie artystyczne.

Pionierami nowoczesnej sztuki aktorskiej są m.in. Konstanty Stanisławski, Lee Strasberg, Uta Hagen, Stella Adler oraz Sanford Meisner.

W Polsce od 1961 roku odbywają się Kaliskie Spotkania Teatralne – Festiwal Sztuki Aktorskiej, który jest konkursem organizowanym przez Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu.

Aktorstwo a płeć

W przeszłości pojęcie aktora było ograniczone do mężczyzn. W starożytności i średniowieczu sądzono, że występowanie kobiet na scenie jest poniżające. Dopiero w XVII wieku Wenecjanie zaprzeczyli tym poglądom, co pozwoliło kobietom na aktywny udział w przedstawieniach. W czasach Szekspira role żeńskie były odgrywane przez mężczyzn oraz chłopców, chociaż istnieją dowody na potajemne występy kobiet przebranych za mężczyzn.

Aktorki czasami występują w rolach młodych chłopców, ponieważ w pewnych aspektach chłopcy mogą bardziej przypominać dorosłe kobiety niż dorosłych mężczyzn. W angielskich teatrach rola „Piotrusia Pana” jest tradycyjnie grana przez kobietę. Występy dorosłych w rolach dzieci są częstsze w teatrze niż w filmach, z wyjątkiem dubbingu w filmach animowanych, gdzie głosy chłopców często użyczają kobiety.

W Wenecji istnieje długa tradycja odgrywania płci przeciwnej dla celów komicznych. Większość komedii Szekspira zawiera elementy przebierania się. W filmach, w których aktorzy grają postacie kobiet, wystąpili m.in. Wojciech Pokora (w „Poszukiwany, poszukiwana”), Dustin Hoffman (w „Tootsie”) oraz Robin Williams (w „Pani Doubtfire”).