Aktion Erntefest

Akcja Erntefest

Aktion Erntefest (w tłumaczeniu na polski: akcja Erntefest, z niem. operacja „Dożynki”) to kryptonim akcji mającej na celu wymordowanie Żydów, która miała miejsce w dniach 3–4 listopada 1943 roku w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa. Rozkaz o natychmiastowej likwidacji Żydów wydał Reichsführer-SS Heinrich Himmler w następstwie zbrojnego buntu więźniów w obozie zagłady w Sobiborze. Akcją Erntefest kierował Jakob Sporrenberg, wyższy dowódca SS i Policji w dystrykcie lubelskim.

W tym czasie, w obozach na Majdanku, w Poniatowej, w Trawnikach oraz w innych miejscach w dystrykcie lubelskim, wymordowano niemal wszystkich więźniów żydowskiego pochodzenia. Łączna liczba ofiar wyniosła około 42 tysiące osób. Z ocalałych pozostało kilka tysięcy Żydów, którzy byli zatrudnieni na lotniskach w Zamościu, Białej Podlaskiej i Puławach, a także w zakładach Heinkla w Budzyniu pod Kraśnikiem.

Majdanek

Przygotowania do egzekucji w obozie na Majdanku rozpoczęły się pod koniec października 1943 roku. Przy V polu wykopano trzy rzędy rowów. Prace trwały przez całą dobę, a ich wykonawcami byli więźniowie. W nocy miejsce robót oświetlały reflektory, a więźniowie otrzymywali zupę w nieograniczonych ilościach. Każdy z rowów miał długość około 100 metrów, szerokość 3 metry i głębokość 2 metry.

Na tę akcję do Lublina ściągnięto grupę esesmanów z Krakowa, Warszawy, Radomia, Lwowa i Oświęcimia. Na teren obozu przywieziono dwa wozy z nagłośnieniem. Jeden z nich został umiejscowiony w pobliżu rowów, a drugi przy bramie obozowej. W nocy z 2 na 3 listopada do obozu weszło ponad 500 uzbrojonych policjantów z Lublina, którzy otoczyli wszystkie pola więźniarskie.

Po porannym apelu wydano polecenie, aby więźniowie żydowskiego pochodzenia ustawili się w osobnej grupie. Esesmani prowadzili ich w kierunku bram wyjściowych. Pod bloki szpitalne podjechały ciężarówki, które przewiozły wszystkich Żydów na V pole. Po pewnym czasie więźniowie usłyszeli strzały z broni maszynowej, dochodzące spod krematoriów, które próbowały zagłuszyć dźwięki muzyki tanecznej z głośników zamontowanych na samochodach. W trakcie akcji do obozu przyprowadzono Żydów z więzienia w Lublinie oraz z obozów pracy przy ulicy Lipowej i na „starym lotnisku” (Flugplatz).

Przed egzekucją Żydzi musieli rozebrać się, a następnie wchodzić do przygotowanych rowów, nad którymi stali esesmani z bronią maszynową. Byli zmuszani do leżenia na ziemi, a później na ciałach poprzednich ofiar, na które esesmani strzelali. Mężczyźni i kobiety byli rozstrzeliwani osobno. Akcja trwała nieprzerwanie od 6 lub 7 rano do 17. Esesmani wykonujący strzały ciągle się zmieniali.

Wśród kilkunastu tysięcy ludzi przeznaczonych na śmierć ocalało około 300 kobiet i 300 mężczyzn, którzy musieli posortować odzież po zamordowanych. W połowie kwietnia niemal wszyscy zostali wysłani do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zginęli w komorze gazowej.

Wśród ofiar znajdowało się około 8,1 tys. więźniów Majdanka, w tym 1660 kobiet. Pozostali zamordowani byli więźniami innych obozów z terenu Lublina. Łącznie w Majdanku rozstrzelano około 18 tys. osób.

Poniatowa

Przygotowania do akcji w obozie w Poniatowej rozpoczęły się w ostatnich dniach października 1943 roku. Żydowscy więźniowie otrzymali rozkaz wykopania dwóch rowów: jeden znajdował się poza ogrodzeniem obozowym na wprost bramy wjazdowej, a drugi na terenie obozowym równolegle do siedziby władz obozowych. Rowy miały długość około 100 metrów, szerokość 2 metry i głębokość 1,5 metra.

W nocy z 3 na 4 listopada 1943 roku do obozu przybyli esesmani i policjanci z Lublina, Kraśnika oraz Puław, którzy otoczyli oboz podwójnym kordonem. Pierwszy kordon, przylegający do obozu, był bardzo gęsty, a esesmani byli uzbrojeni w karabiny maszynowe. Drugi kordon znajdował się w promieniu 1–2 km od obozu.

Poranny apel odbył się jak zwykle. Następnie wszystkich Żydów wprowadzono do otoczonych baraków. O godzinie 7 rano 50-osobowe grupy więźniów zaczęto wyprowadzać na zewnątrz. Wszystkie kosztowności i rzeczy osobiste musiały zostać w przygotowanych walizkach. Więźniowie musieli przebiec przez szpaler esesmanów i rozbierać się. Pozostawione mienie było od razu sortowane, a kilkunastu wybranych Żydów odnosiło je do magazynów.

Grupy nagich ludzi pędzono na przemian do jednego lub drugiego rowu, gdzie kazano im się kłaść. Nad rowami stali esesmani z bronią maszynową. W tym miejscu również zainstalowano aparaturę nagłaśniającą. Następne grupy kładły się na ciałach wcześniejszych ofiar. Kilkuset Żydów zdołało się zabarykadować w baraku, który później został podpalony przez esesmanów.

W trakcie akcji Erntefest w Poniatowej zamordowano około 15 tysięcy Żydów.

Zobacz też

Podobozy KL Lublin na Majdanku

Przypisy

Bibliografia

Erntefest – Zapomniany epizod Zagłady: 3-4 listopada 1943, red. Wojciech W. Lenarczyk, Dariusz D. Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2009, ISBN 978-83-925187-5-4, OCLC 833551207. Brak numerów stron w książce.

Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933–1945 został umieszczony na osobnej stronie.