Aktinidia chińska

Aktinidia chińska (Actinidia chinensis Planch.) to gatunek pnącza z rodziny aktinidiowatych (Actinidiaceae). Znana jest powszechnie jako „kiwi” z powodu podobieństwa owoców do piór ptaka nielota, również nazywanego kiwi, a także jako „agrest chiński”. Pochodzi z Chin i jest uprawiana w wielu krajach na całym świecie, z największymi plantacjami w Nowej Zelandii. W Polsce jest rzadko spotykana, ponieważ wymaga klimatu podzwrotnikowego i źle znosi silne przymrozki.

Morfologia

Pokrój

To potężne drzewiaste pnącza, które mogą osiągać długość do 25 metrów, jednak na plantacjach zazwyczaj prowadzi się je do wysokości 8 metrów. Ich łodygi są pokryte rudymi włoskami.

Liście

Liście są dość duże, szerokojajowate lub okrągłe, z piłkowanym brzegiem. Charakteryzują się krótkim, rudym owłosieniem i są miękkie w dotyku.

Kwiaty

Roślina jest dwupienna, co oznacza, że owoce rozwijają się tylko na roślinach żeńskich, dojrzewając jesienią. Rośliny męskie produkują kwiaty niepłodne, które mają na celu jedynie dostarczenie pyłku niezbędnego do zapłodnienia kwiatów żeńskich. Kwiaty są 6-krotne, z jednym słupkiem i wieloma pręcikami; kwiaty żeńskie mają kremowy kolor, są pachnące i rosną w grupach po kilka w kątach liści, osiągając długość około 3–4 cm. Kwiaty męskie są mniejsze, kremowobiałe, na krótkich szypułkach.

Owoce

Owoce to dość duże (ważące do 100 g), wydłużone jagody o walcowatym kształcie. Charakteryzują się intensywnym aromatem, przypominającym melon i agrest, mają jajowaty kształt oraz brązową lub brązowozieloną skórkę pokrytą kutnerem. Miąższ owocu jest zielonkawy, soczysty i ma smak słodko-kwaśny. Wnętrze jagody zawiera wiele drobnych, czarnych, miękkich nasionek, które układają się w kształt wieńca wokół białego jądra.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Owoce są jadalne i cieszą się dużym zainteresowaniem. Zawierają wysoką ilość witaminy C (do 100 mg%), a także inne składniki, takie jak B1, B2, prowitaminę A, kwasy organiczne, cukry i sole mineralne. Witamina C w owocach kiwi ulega jedynie minimalnemu rozkładowi w procesie przetwarzania. Spożywanie świeżych owoców zaleca się w leczeniu szkorbutu, paradontozy, tzw. osłabienia wiosennego, a także przy grypie i przeziębieniach.

Roślina przemysłowa

Owoce kiwi zawierają aktynidainę, enzym z klasy proteaz, stosowany w przemyśle spożywczym do koagulacji mleka oraz zmiękczania mięsa. Dzięki jej obecności, zarówno owoce, jak i sok z nich mają właściwości antybakteryjne. Właściwości koagulacyjne aktynidainy sprawiają, że owoce kiwi nie powinny być używane do przygotowywania koktajli mlecznych.

Roślina ozdobna

Aktinidia chińska jest również sadzona w parkach oraz przydomowych ogródkach ze względu na swoje walory dekoracyjne.

Zmienność

W obrębie gatunku Actinidia chinensis Planch. wyróżnia się jedną odmianę botaniczną: var. chinensis, a także wiele odmian uprawnych (kultywarów) stworzonych przez ogrodników. W Nowej Zelandii wyhodowano nowy kultywar, którego owoce mają żółty miąższ i mniej owłosioną skórkę. Owoce te są mniej cierpkie niż tradycyjne zielone kiwi, a ich sprzedaż stale rośnie.