Akt założenia i organizacji Biblioteki Publicznej w Poznaniu
Dokument ten, stanowiący zabytek polskiego piśmiennictwa w formie zeszytu, jest jednym z najcenniejszych elementów zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. Dotyczy on ustanowienia oraz funkcjonowania tej instytucji.
Oryginalny dokument z 1829 roku, który został przedłożony do zatwierdzenia królowi Prus, nie przetrwał do naszych czasów. Z kolei rękopiśmienna kopia z tego samego okresu, o wymiarach 22,5 na 19 cm, przetrwała zniszczenia II wojny światowej. Jest ona podpisana przez Edwarda Raczyńskiego, który wprowadził do niej odręczne poprawki. Ostateczna wersja składa się z 58 paragrafów, podzielonych na pięć działów:
Dział I (Założenie i uposażenie Biblioteki)
Dotyczy ona powołania biblioteki, źródeł jej finansowania, sposobów honorowania darczyńców, zasad korzystania z zasobów, a także stawia wymóg, aby na gmachu znajdował się napis „Biblioteka Raczyńskich” oraz aby zarząd korzystał z pieczęci z herbem Raczyńskich.
Dział II (Kuratoria, czyli zwierzchność Biblioteki)
Określał on prawa oraz obowiązki zarządu instytucji.
Dział III (Urzędnicy Biblioteki)
Regulował on funkcjonowanie pracowników biblioteki, w tym bibliotekarza, murgrabiego oraz klucznika (odźwiernego). Ustalał ich obowiązki, wysokość wynagrodzenia oraz prawo do nieodpłatnego zamieszkania w gmachu. Stanowisko bibliotekarza zostało określone jako dożywotnie.
Dział IV (Porządek Bibliotece przepisany)
Ustalał godziny otwarcia (od 17 do 20) oraz zasady udostępniania zbiorów, które mogły być udostępniane wyłącznie na miejscu.
Dział V (Budżet Biblioteki)
Opisywał szczegóły dotyczące finansowania instytucji oraz zasady zakupu książek, przy czym priorytet miały publikacje interesujące mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a także te o charakterze moralnym, historycznym, technicznym i filologicznym, w przeciwieństwie do książek służących jedynie rozrywce oraz ulotnych pism.
Ostatnie paragrafy odnoszą się do samego Raczyńskiego oraz jego rodziny, w tym najmu mieszkania na pierwszym piętrze gmachu, którego cena była ustalona z kuratorium.
Statut, sporządzony w języku polskim i niemieckim, został zatwierdzony 24 stycznia 1830 przez Fryderyka Wilhelma III. W trakcie funkcjonowania Biblioteki wiele zapisów było zmienianych, co często stało w sprzeczności z intencjami jego twórcy. Obecny statut różni się już znacznie, ale jego duch wciąż pokrywa się z zamierzeniami Raczyńskiego.
Loading ...