Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego

Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego (ukr. Акт відновлення Української Держави) to dokument ogłaszający niepodległość Ukrainy, który został proklamowany 30 czerwca 1941 roku przez Jarosława Stećko w pałacu Lubomirskich w Lwowie, w obecności około 60 ukraińskich nacjonalistów.

Historia

O godzinie 4:30 w nocy 30 czerwca, batalion „Nachtigall” wszedł do Lwowa jako pierwsza zorganizowana jednostka (wcześniej, o 2:30, do miasta weszły niemieckie patrole), zajmując m.in. ratusz, Sobór św. Jura oraz lwowskie więzienia bez oporu ze strony Sowietów. O 6:30 delegacja żołnierzy batalionu została przyjęta przez metropolitę Andrija Szeptyckiego. Rano do Lwowa dotarli działacze OUN-B z Krakowa, tacy jak Jarosław Stećko, Lew Rebet, Jarosław Staruch, Iwan Rawłyk, Stepan Łenkawski, Dmytro Jaciw oraz Jewhen Wreciona, przejmując władzę w mieście. Staruch i Rebet zajęli lwowską radiostację, Rawłyk i Wreciona zorganizowali ukraińską milicję, a Stećko wraz z ks. Iwanem Hryniochem uzyskali zgodę od metropolity Szeptyckiego (wprowadzając go w błąd, że reprezentują wszystkie ukraińskie ugrupowania polityczne) na utworzenie rządu i ogłoszenie niepodległości.

O godzinie 20:00 odbyło się plenarne posiedzenie, na którym jako pierwszy przemówił Stećko, przekazując pozdrowienia od Stepana Bandery oraz wzywając do oddania czci poległym. Następnie odczytał Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego, w którym ogłoszono utworzenie państwa ukraińskiego przez OUN-B „z woli narodu ukraińskiego” oraz zapowiedziano tworzenie tymczasowej władzy na ziemiach zachodnioukraińskich, która podporządkuje się przyszłemu rządowi w Kijowie. Akt przewidywał również bliską współpracę, w tym militarną, z III Rzeszą oraz wzywał naród ukraiński do walki z ZSRR.

Następnie ks. Hrynioch, jako duszpasterz batalionu „Nachtigall”, przekazał pozdrowienia od komendanta batalionu Romana Szuchewycza. Po nim zabrał głos delegat Krajowego prowidu OUN, wskazując na wkład OUN w odzyskanie niepodległości. Odczytano również pierwszy dekret Bandery o utworzeniu rządu Stećki na Zachodniej Ukrainie, do czasu powołania centralnego rządu w Kijowie. Biskup Josyf Slipyj pozdrowił zebranych w imieniu metropolity Szeptyckiego, a prof. Hans Koch, który przybył na koniec, powitał obecnych w imieniu armii niemieckiej. Na zakończenie odśpiewano hymn ukraiński.

Po zakończeniu spotkania ogłoszono w radio dekret o utworzeniu Krajowego Rządu Zachodnich Obwodów Ukrainy. Akt ten odczytał student Julijan Sawićkyj, ogłaszając, ku zaskoczeniu Niemców, że naród ukraiński jest prawnym gospodarzem na własnej ziemi.

Działania

Niezwłocznie po ogłoszeniu Aktu rozpoczęto formowanie rządu z premierem Jarosławem Stećko, którego siedziba znajdowała się we Lwowie.

Wysłano również działaczy OUN-B na wschodnią Ukrainę, podzielonych na trzy grupy marszowe, które przejmowały władzę, tworząc po drodze ukraińską administrację oraz ośrodki OUN. Grzegorz Motyka szacuje skład tych grup na 750–1200 osób, uznając liczby 5–7 tysięcy osób podawane w literaturze za zawyżone.

Fałszowanie tekstu deklaracji

W miarę jak OUN-B przyjmowała pozycje antyniemieckie, pronazistowskie elementy deklaracji z 30 czerwca stały się dla niej niewygodne. W kolejnych latach publikowano ocenzurowany tekst deklaracji, w którym pomijano zapewnienia o lojalności wobec Adolfa Hitlera i III Rzeszy. Ocenzurowany tekst deklaracji był również publikowany przez związanych z OUN historyków, takich jak Wołodymyr Kosyk. Ukraińscy autorzy na emigracji zaczęli przedstawiać deklarację z 30 czerwca jako akt antyniemiecki.

W opinii Pera Rudlinga:

Przypisy

Bibliografia

Ryszard R. Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wyd. PWN, 1993, ISBN 83-01-11126-7, OCLC 69487078. Brak numerów stron w książce

Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa, Katowice 2007, ISBN 978-83-86250-49-3.