Akt notarialny

Akt notarialny

Akt notarialny to dokument urzędowy, który poświadcza dokonanie konkretnej czynności prawnej, będący jednocześnie jedną z jej specyficznych form. Sporządzenie aktu notarialnego jest wymagane, gdy przepisy prawne tego nakazują lub gdy wynika to z woli stron. Brak zachowania formy aktu notarialnego w sytuacjach, gdy jest to wymóg prawny lub gdy strony umowy to zastrzegły, prowadzi do bezskuteczności czynności prawnej (np. w przypadku sprzedaży nieruchomości) oraz jej nieważności (nieruchomość nie przejdzie na nowego właściciela) (zob. lex perfecta).

Uprawnienia do sporządzania aktów notarialnych

Do sporządzania aktów notarialnych uprawniony jest notariusz, a także – po uzyskaniu pisemnego upoważnienia od Ministra Sprawiedliwości, wydanego na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych – polski konsul. Sporządzanie aktów notarialnych podlega opłacie notarialnej, której wysokość jest ściśle określona w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r.

Wymogi dotyczące aktu notarialnego

Tryb sporządzania i zarządzania aktami notarialnymi reguluje, zgodnie z polskim prawem, art. 91-95 ustawy – Prawo o notariacie. Akt notarialny powinien być sporządzony w języku polskim i zawierać:

• dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, a w razie potrzeby lub na żądanie strony – godzinę i minutę rozpoczęcia oraz podpisania aktu
• miejsce, w którym został sporządzony akt
• imię, nazwisko oraz siedzibę kancelarii notariusza, a jeśli akt sporządził zastępca notariusza – również imię i nazwisko zastępcy
• imiona, nazwiska, imiona rodziców oraz miejsce zamieszkania osób fizycznych, a także nazwę i siedzibę osób prawnych lub innych podmiotów biorących udział w akcie, imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania osób działających w imieniu osób prawnych, ich przedstawicieli lub pełnomocników, jak również innych osób obecnych przy sporządzaniu aktu
• oświadczenia stron, z odniesieniem się w razie potrzeby do dokumentów okazanych przy akcie
• stwierdzenie, na żądanie stron, faktów oraz istotnych okoliczności, które miały miejsce przy spisywaniu aktu
• stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany
• podpisy uczestników aktu oraz osób obecnych przy jego sporządzaniu
• podpis notariusza.

W przypadku, gdy w akcie uczestniczy osoba, która nie umie lub nie może pisać, notariusz stwierdza, że ta osoba aktu nie podpisała, podając przyczyny. Akt notarialny powinien być przed podpisaniem odczytany przez notariusza lub inną osobę w jego obecności, a przy odczytaniu notariusz powinien upewnić się, że uczestnicy rozumieją treść oraz znaczenie aktu i że akt jest zgodny z ich wolą.

Oryginały aktów notarialnych nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania (kancelarię notarialną), natomiast stronom oraz innym osobom uprawnionym wręcza się wypisy aktu notarialnego, które mają moc prawną oryginału. Wypis powinien być dosłownym odwzorowaniem oryginału. Wypis podpisuje notariusz i opatruje pieczęcią, a jeśli wypis zawiera więcej niż jeden arkusz, powinien być ponumerowany, połączony, parafowany i zamknięty pieczęcią.

Formy wymagające aktu notarialnego

Formę aktu notarialnego wymagają m.in.:

• umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości oraz umowa przenosząca własność, zawarta w celu wykonania istniejącego wcześniej zobowiązania do przeniesienia tej własności (art. 158 Kodeksu cywilnego)
• umowa o przedłużenie wieczystego użytkowania (art. 236 § 3 kc)
• umowa zobowiązująca do przeniesienia prawa wieczystego użytkowania oraz umowa przenosząca to prawo (art. 237 w zw. z art. 158 kc)
• oświadczenie darczyńcy przy umowie darowizny (art. 890 § 1 kc)
• umowa o dział spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość (art. 1037 § 2 kc)
• zrzeczenie się dziedziczenia przez przyszłego spadkobiercę ustawowego oraz uchwała tego zrzeczenia (art. 1048 i 1050 kc)
• umowa spółki komandytowej (art. 106 Kodeksu spółek handlowych), statut spółki komandytowo-akcyjnej (art. 131 ksh), umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 157 § 2 ksh), statut spółki akcyjnej (art. 301 § 2 ksh)
• umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Formy aktu notarialnego wymagały również złożenia oświadczenia woli na piśmie przez osobę, która nie potrafiła czytać (art. 80 kc) – przepis ten został uchylony z powodu utrudnień w sporządzaniu umów przez osoby niewidome; często był nadużywany oraz interpretowany w sposób niezgodny z zamierzeniem, co doprowadziło do tego, że Związek Niewidomych wystąpił o jego nowelizację.

W formie aktu notarialnego może, ale nie musi, być sporządzony testament (art. 950 kc).

Jeśli ustawa lub umowa wymaga od czynności prawnej formy aktu notarialnego, to czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna (art. 73 § 2 i 76 kc).

Zobacz też

forma czynności prawnej

Przypisy

Bibliografia

Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. z 2024 r. poz. 1001)

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360, z późn. zm.)